«Ο πρώτος μου δάσκαλος ονομαζόταν Μαυρουδής. Ηταν ένας Ελληνας από την Τεργέστη, με βενετσιάνικη προφορά. Σχεδίαζε καταπληκτικά», γράφει στις «Αναμνήσεις» του ο Ντε Κίρικο, αναφερόμενος στην πόλη που γεννήθηκε: τον Βόλο (1888).
Γόνος ιταλικής οικογένειας της διασποράς ο Ντε Κίρικο, με πρόωρα καλλιτεχνικά σκιρτίματα και φροντιστηριακή άσκηση σχεδίου κατ’ οίκον, γράφεται το 1900 ως σπουδαστής στη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας. Πέντε χρόνια αργότερα, ο θάνατος του πατέρα του θα σταθεί ισχυρό πλήγμα για τον ίδιο, όσο και την οικογένειά του. Τον επηρέασε τόσο ώστε την ίδια εποχή να απορριφθεί στις απολυτήριες εξετάσεις της Σχολής. Εγκαταλείπει την Ελλάδα και εγκαθίσταται με την οικογένειά του στο Μόναχο. Τέλη Οκτωβρίου του 1906 γράφεται στην περίφημη Ακαδημία Καλών Τεχνών ως σπουδαστής με ελληνική υπηκοότητα. Από την πόλη του Μονάχου αρχίζει σταδιακά να ξετυλίγεται η έντονη παρουσία του στο κίνημα του ευρωπαϊκού μοντερνισμού.
Φάρος του σουρεαλισμού
«Μεταξύ 1906 και 1910 ο Ντε Κίρικο μένει στο Μόναχο -σημειώνει στην Εισαγωγή του ο Consuelo Ciscar Casaban- όπου ζει με ένταση την πλούσια καλλιτεχνική ζωή ενός από τα σημαντικότερα κέντρα της ευρωπαϊκής κουλτούρας στις αρχές του 20ού αιώνα. Εκείνη την περίοδο δέχεται την επιρροή του κεντροευρωπαϊκού Συμβολισμού και ιδιαίτερα του Ελβετού ζωγράφου Αρνολντ Μπαίκλιν, ο οποίος τον επηρεάζει σαφώς στα πρώτα του έργα». «Το Μόναχο επηρέασε βαθιά την ωρίμαση του καλλιτέχνη -υπογραμμίζει ο Costantino Porcu στο κείμενο της Μονογραφίας- διευρύνοντας σημαντικά τους ορίζοντές του. Εκεί είχε την ευκαιρία να γνωρίσει το πολιτισμικό και καλλιτεχνικό περιβάλλον της πόλης και να συζητήσει τις εμπειρίες του μ’ έναν ολοζώντανο κύκλο φίλων, ορισμένους από τους οποίους, όπως τον Μπουζιάνη και τον Πικιώνη, τους γνώριζε από την Αθήνα, ενώ άλλους τους γνώρισε στη βαυαρική πρωτεύουσα».
«Η εξέλιξη της τέχνης του Ντε Κίρικο γνωρίζει το απόγειό της μεταξύ 1909 και 1919 -συνοψίζει ο Porcu- όταν φιλοτεχνεί τους πίνακες που είναι γνωστοί με τον όρο Μεταφυσική Ζωγραφική, στους οποίους, περισσότερο απ’ ό,τι σε άλλα μεταγενέστερα έργα του οφείλει τη φήμη του. Με τον καιρό το όνομα του Ντε Κίρικο και η έκφραση «δάσκαλος της Μεταφυσικής» έγιναν αχώριστο δίδυμο». «Η «μεταφυσική ζωγραφική» του Ντε Κίρικο -γράφει ο Casaban- θα γίνει ένας από τους φάρους που θα φωτίσουν τη γέννηση του Σουρεαλισμού στο Παρίσι, κατά τη δεκαετία του 1920. Ο Ντε Κίρικο μετακόμισε στη γαλλική πρωτεύουσα το 1924, χρονιά της ίδρυσης της ομάδας, και, για κάποιο διάστημα, θα έχει στενές σχέσεις με τον Μπρετόν και τον Αραγκόν.Ο κόσμος του είναι μαγικός, ονειρικός, με έρημες πόλεις, με προπτικές που μοιάζουν βγαλμένες από αναγεννησιακή διατριβή, με πλατείες κενές, όπου ο χρόνος έχει σταματήσει, από τις οποίες δεν περνά τίποτε άλλο εκτός από κάποια παράξενα ανδρείκελα χωρίς πρόσωπο, απανθρωποποιημένα, όπως και οι πόλεις. Ολα αυτά ασκούν ιδιαίτερη έλξη στους σουρεαλιστές, αρχίζοντας απο τον ίδιο τον Μπρετόν (…) ο οποίος κατηγόρησε αργότερα τον Ντε Κίρικο ότι πρόδωσε τις βασικές αρχές του κινήματος, γεγονός που έπληξε ανεπανόρθωτα τις μεταξύ τους σχέσεις και έβαλε τέλος στο ενδιαφέρον του Ντε Κίρικο για τις σουρεαλιστικές ιδέες και πρακτικές».
Δεσμοί με την αρχαιότητα
«Για να μπορέσουμε να καταλάβουμε την εξέλιξη στο έργο του Ντε Κίρικο, θα πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι πάντοτε διατηρούσε επαφή με την αρχαιότητα και την κλασική ιταλική τέχνη, καθώς και με την πνευματική και φιλοσοφική διάστασή τους – επισημαίνει ο Casaban. (…) Η ζωγραφική του αντικατοπτρίζει το εσωτερικό του ανθρώπινου νου, μια πραγματικότητα που υπάρχει αλλά δεν μπορούν να τη συλλάβουν οι αισθήσεις μας. Πρόκειται για ένα μυστηριώδη κόσμο, γεμάτο αινίγματα και αντικείμενα που μοιάζει να περιφέρονται και να συνδέονται μεταξύ τους με παράξενο τρόπο, σε μια προσπάθεια να διευκρινιστεί η ψυχολογική τους σημασία».
Η μονογραφία για τον Ντε Κίρικο της σειράς «Βιβλιοθήκη της Τέχνης» της «Κ» κυκλοφορεί στα περίπτερα και πρακτορεία Τύπου, το Σάββατο 14 Οκτωβρίου, στην τιμή των 5,90 ευρώ.
