Αφετηρία του Αντι Γουόρχολ (1928 – 1987) είναι οι εφαρμοσμένες τέχνες. Πριν εισέλθει ανατρεπτικά στο πεδίο της σύγχρονης τέχνης, είχε προηγηθεί μια λαμπρή καριέρα στον χώρο της διαφήμισης. Από το 1960, που ζωγραφίζει τα πρώτα μπουκάλια Coca-Cola, διαρκές κέντρο αναφοράς στις εικαστικές του αναζητήσεις παραμένει η αναλωμένη εικόνα. Αλιεύει φωτογραφικές εικόνες από το επικοινωνιακό περιβάλλον και ιδίως από τον Τύπο, όπου η επαναλαμβανόμενη δημοσίευσή τους τις καθιστά οικείες. Η συστηματική τους, όμως, επανάληψη τους προσδίδει επιπλέον και τη διάσταση της πληκτικής τυποποίησης.
Η τέχνη του, αν και αμφισβητούμενη από αρκετούς, είναι κριτική απέναντι στην ομοιομορφία του καταναλωτικού πολιτισμού. Με άλλα λόγια, κριτική απέναντι στην κοινωνία των ομοίων, που δέχεται, αλλά και αναπαράγει άκριτα ανιαρά πρότυπα.
Ξαφνικά επικεφαλής
«Στα τέλη του 1959 -γράφει στο κείμενο της Μονογραφίας ο Domenico Quaranta- αποκαλύπτεται ένα από τα ιδιαίτερα και γοητευτικά ταλέντα του Γουόρχολ: η εξαιρετική του ικανότητα να οσφραίνεται τα αιτήματα της εποχής του και να συλλαμβάνει την ουσία που λανθάνει στο έργο άλλων καλλιτεχνών, ή στις απόψεις φίλων του. Αξιοποιώντας αυτή του την ικανότητα, καταφέρνει να κάνει ένα θεαματικό άλμα μπροστά, μπαίνοντας ξαφνικά επικεφαλής σε μια πορεία την οποία είχαν ήδη ξεκινήσει άλλοι. Αυτό συμβαίνει με την Ποπ Αρτ. (…)
Ετσι στα τέλη της δεκαετίας του 1950, ανακαλύπτει στο Νεονταντά και στα πρώτα βήματα της Ποπ Αρτ μια χονδροειδή αναπαράσταση της πιο καθημερινής και κοινότοπης πραγματικότητας (…) μια ψυχρή ζωγραφική που ανασκευάζει τις εικόνες των μέσων μαζικής ενημέρωσης και της διαφήμισης, την οποία υιοθετεί απόλυτα, για να μετατραπεί τελικά σε καλλιτέχνη-μηχανή, που δεν δημιουργεί αλλά αναπαράγει, δεν ερμηνεύει αλλά επαναλαμβάνει επ’ άπειρον. (…)
Χωρίς αμφιβολία, η χρονιά που ο Γουόρχολ θα απελευθερώσει οριστικά το πινέλο του από κάθε κατάλοιπο της προσωπικότητάς του, προσδιορίζοντας ταυτόχρονα τα θέματά του, καθώς και έναν νέο τρόπο να τα παρουσιάζει, θα είναι το 1961. Εφοδιάζεται μ’ ένα δείγμα από καθεμιά από τις 32 γεύσεις της σούπας Campbell και ζωγραφίζει την αντίστοιχη κονσέρβα ψυχρά και αντικειμενικά, σε άσπρο φόντο, στο μέσον μεγάλων μουσαμάδων. Από τις 32 κονσέρβες προκύπτουν 32 πίνακες. Με άλλα λόγια, μια σειρά έργων, των οποίων ο αριθμός δεν εξαρτάται από τις εκφραστικές απαιτήσεις, αλλά από την ποσότητα των «μοντέλων».
Στροφή στη μεταξοτυπία
«Η μετάβαση από την πρώτη σειρά της σούπας Campbell στην υιοθέτηση της τεχνικής της μεταξοτυπίας -παρατηρεί ο Quaranta- θα είναι πολύ σύντομη. (…) Συμπίπτει χρονικά με την εμφάνιση μιας νέας σειράς θεμάτων στο έργο του Γουόρχολ. Τον Ιούνιο του 1962 ζωγραφίζει στο χέρι το «129 πεθαίνουν σε Τζετ», τον πρώτο πίνακα από τη μακάβρια σειρά: «Θάνατος και καταστροφή». Ο πίνακας αναπαράγει πιστά το πρωτοσέλιδο της New York Mirror της 4ης Ιουνίου 1962, που καταλαμβανόταν αποκλειστικά από την αεροπορική τραγωδία που προκάλεσε τον θάνατο 129 ανθρώπων. (…) Ο πίνακας μιλάει για τον θάνατο, αλλά ο θάνατος, φιλτραρισμένος από τα μέσα ενημέρωσης, μετατρέπεται σε μια απλή είδηση, που πιθανότατα θα δώσει τη θέση της την επομένη σε μια είδηση από τον κόσμο των κινηματογραφικών αστέρων. (…)
Ακόμα και οι προσωπογραφίες διάσημων σταρ, όπως της Μέριλιν Μονρόε και της Λιζ Τέιλορ, εντάσσονται, όπως θα υπογραμμίσει ο ίδιος ο Γουόρχολ, στην ευρύτερη θεματική του θανάτου που χαρακτηρίζει το συγκεκριμένο στάδιο της εικαστικής παραγωγής του. (…) Με αυτές τις νέες σειρές, ο Αντι Γουόρχολ κάνει τη θριαμβευτική του είσοδο στο περιβάλλον της Ποπ Αρτ.
Στη ζωγραφική δραστηριότητα, από την οποία ποτέ δεν παραιτήθηκε εξ ολοκλήρου, προστίθεται, στα τέλη της δεκαετίας του 1960, η παραγωγή ντοσιέ, στα οποία ο καλλιτέχνης επαναλαμβάνει όλα τα μοτίβα του, από την Τζάκι (1966) και τη Μέριλιν (1967) ώς τα Λουλούδια (1970) και την Ηλεκτρική καρέκλα (1971). (…) Με τις προσωπογραφίες της δεκαετίας του 1970, ο Γουόρχολ ανακαλύπτει ξανά τις ιδιαίτερες ικανότητές του στο σχέδιο, όχι μόνο παρεμβαίνοντας εικαστικά στη μεταξοτυπία, αλλά και αναπτύσσοντας μια σειρά από αυτόνομες και εξαιρετικά δηκτικές εικόνες.
Πολύ αμερικανικά
«Ο Γουόρχολ ζωγραφίζει -ή, καλύτερα, αναπαράγει- τα πράγματα που αγαπάει και τα πράγματα που αγαπάει αποτελούν μέρος της κουλτούρας του: οι ήρωες των κινουμένων σχεδίων, οι αμερικανικοί «μύθοι», το χαρτονόμισμα του 1 δολαρίου, οι κονσέρβες σούπας, όλα πράγματα «πολύ αμερικανικά», για να χρησιμοποιήσουμε μια φράση που επαναλάμβανε συχνά ο ίδιος. Πρόκειται για μια κουλτούρα που εξισώνει όλα τα κοινωνικά στρώματα στην αδιαφοροποίητη κατανάλωση των ίδιων προϊόντων. Το έργο του Γουόρχολ θα εκφράσει απόλυτα τη σαρωτική επιθετικότητα αυτής της κουλτούρας και θα γίνει έμβλημα πολιτισμικού επεκτατισμού», επισημαίνει ο Quaranta.
Η μονογραφία για τον Αντι Γουόρχολ της σειράς «Βιβλιοθήκη της Τέχνης» της «Κ» κυκλοφορεί στα περίπτερα και πρακτορεία Τύπου, το Σάββατο 21 Οκτωβρίου, στην τιμή των 5,90 ευρώ.