Η περιπέτεια του Απόστολου Λάζαρη δίδαξε στον διάδοχό του κ. Γεράσιμο Αρσένη ότι πρέπει να είναι απαιτητικός έναντι του Ανδρέα και ευέλικτος στις σχέσεις του με τις κλαδικές των πρασινοφρουρών, οι οποίες, όπως γράψαμε σε προηγούμενη αφήγηση, υπονόμευσαν τον πρώτο υπουργό Συντονισμού του ΠΑΣΟΚ και δεν του επέτρεψαν να νοικοκυρέψει την οικονομία.
Οταν, λοιπόν, στον ανασχηματισμό του Ιουλίου του 1982, ο Ανδρέας Παπανδρέου ζήτησε από τον Γεράσιμο Αρσένη να αφήσει τη διοίκηση της Τραπέζης της Ελλάδος (την οποία αμέσως ο Ανδρέας ενεπιστεύθη στον μέχρι τότε οικονομικό σύμβουλο, τον κ. Δημ. Χαλικιά) και να αναλάβει υπουργός Εθνικής Οικονομίας ο Αρσένης, του επισήμανε πρώτον, ότι οι κοινωνικές παροχές (εννοούσε τις μεγάλες μισθολογικές αυξήσεις που είχε δώσει στην αρχή του χρόνου ο τότε υπουργός Εργασίας κ. Απ. Κακλαμάνης), που ήταν πέραν των αντοχών της οικονομίας, είχαν οδηγήσει σε τραγικά αδιέξοδα. Δεύτερον, απαίτησε από τον Ανδρέα να εφαρμοσθεί αμέσως το πρόγραμμα των 100 ημερών, με έμφαση στα σταθεροποιητικά μέτρα, ώστε να ανακοπεί ο κατήφορος της οικονομίας. Και, τρίτον, να έχει στο επιτελείο του ανθρώπους που να τους εμπιστεύεται και να μπορεί να συνεργασθεί μαζί τους. Πρότεινε συγκεκριμένα, τον κ. Δημ. Κουλουριάνο για υπουργό Οικονομικών και τον Κωστή Βαΐτσο ως υπουργό αναπληρωτή Εθνικής Οικονομίας.
Ο Ανδρέας, ανήσυχος για την πορεία της οικονομίας και μη έχοντας και άλλη εναλλακτική λύση, απεδέχθη όλα τα αιτήματα και ανέθεσε εν λευκώ στον Αρσένη τη διαχείριση της οικονομίας. Ισως γι’ αυτό ο Αρσένης ήταν ο πρώτος υπουργός Εθνικής Οικονομίας που πήρε το προσωνύμιο τσάρος -του ταίριαζε άλλωστε- αφού σε όλες τις δημόσιες εμφανίσεις του μιλούσε αργά και σταθερά και με ύφος αυθεντίας. Αυτό το ύφος άρεσε ιδιαίτερα στην κομματική βάση, αφού ο Αρσένης ήταν ο υπουργός που μιλούσε για «μετάβαση στον σοσιαλισμό»!
Τώρα, όσον αφορά το πρόγραμμα των 100 ημερών ήταν στην ουσία ένα πρόγραμμα μέτρων σταθεροποίησης της οικονομίας, προκειμένου να αντιμετωπισθούν τα μεγάλα ελλείμματα στον προϋπολογισμό και στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, που είχε κληροδοτήσει η κυβέρνηση Ράλλη, ο υψηλός πληθωρισμός που είχε φθάσει στο 24,5%, η υψηλή ανεργία (8,5%) και, κυρίως, η κάμψη της οικονομικής δραστηριότητας (-0,2% του ΑΕΠ το 1981). Ο Ανδρέας ήταν ενήμερος για την κακή κατάσταση της οικονομίας και ως γνωστόν την αξιοποίησε έξυπνα πολιτικά μιας και ήταν ο πρώτος πρωθυπουργός ο οποίος μίλησε για «καμένη γη» που παρέλαβε από τους προκατόχους του. Αν ο Ανδρέας Παπανδρέου άκουγε τις εισηγήσεις του Λάζαρη, του Αρσένη, του Κουλουριάνου, ακόμη και του Γεννηματά, που όλοι αυτοί σε μια σύσκεψη στην Κέρκυρα, ευθύς μετά τη νίκη του ΠΑΣΟΚ, παρουσίασαν στον «πρόεδρο του Κινήματος» το πρόγραμμα των 100 ημερών, ο κατήφορος της οικονομίας θα είχε αποτραπεί άμεσα και ο Λάζαρης θα είχε τη δυνατότητα να εφαρμόσει στη συνέχεια τα πρώτα αναπτυξιακά μέτρα που είχε επεξεργασθεί.
Δυστυχώς, ο λαϊκισμός του Μένιου Κουτσόγιωργα, αλλά και των κομματικών στελεχών επικράτησε του ορθολογισμού που έπρεπε να είχε ο Ανδρέας ως οικονομολόγος. «Οταν αρχίζεις με μια κατάσταση ανισορροπίας δεν μπορείς να προχωρήσεις σε ένα πρόγραμμα αναδιανομής του εισοδήματος χωρίς περιορισμούς ή σε ένα σύστημα παροχών χωρίς υπολογισμό», αντέτεινε ο Αρσένης, αλλά κανείς δεν τον άκουσε τότε.
Εν πάση περιπτώσει, όταν τον Ιούλιο ονομάζεται υπουργός Εθνικής Οικονομίας ο Αρσένης και ο Παπανδρέου του δίνει εξουσίες, σπεύδει να ανακοινώσει το σταθεροποιητικό πρόγραμμα τον Αύγουστο του 1982 και τον Νοέμβριο το θέτει σε εφαρμογή, ανακοινώνοντας τα εξής μέτρα:
α) Τον ετεροχρονισμό της ΑΤΑ (ο ετεροχρονισμός της ΑΤΑ ήταν μία μέθοδος εξομάλυνσης του κόστους παραγωγής μεταξύ 1982 και 1983). Καταβολή του μισού της ΑΤΑ, που αφορά την αύξηση τιμών Σεπτεμβρίου – Δεκεμβρίου 1982, την 1η Ιανουαρίου 1983 και καταβολή του υπόλοιπου μισού της παραπάνω ΑΤΑ την 1η Μαΐου 1983. Καταβολή την 1η Σεπτεμβρίου 1983 ολόκληρου του ποσού της ΑΤΑ, που αφορά την αύξηση τιμών Ιανουαρίου – Αυγούστου 1983. Η καταβολή της σε ετεροχρονισμένες δόσεις μείωσε τη ρευστότητα και συνεπώς τις πληθωριστικές πιέσεις και β) την υποτίμηση της δραχμής κατά 15%, τον Ιανουάριο 1983. Αυτά, από μια σοσιαλιστική μάλιστα κυβέρνηση, ήταν πρωτόγνωρα για την εποχή.
Τα μέτρα αυτά βελτίωσαν κάπως την κατάσταση όσον αφορά την ανάπτυξη αφού συνδυάσθηκαν με βελτίωση των εισοδημάτων και κυρίως με την αύξηση του προγράμματος κρατικών επενδύσεων. Τα ελλείμματα όμως δεν είχαν τιθασευθεί και παρέμεναν απειλητικά, ιδιαίτερα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, όπου, όπως έγραφα στις 17 Νοεμβρίου, φθάσαμε τον Μάρτιο του ’85 να έχουμε συναλλαγματικό απόθεμα στην Τράπεζα της Ελλάδος μόνο 263 εκατ. δολάρια που αρκούσε για εισαγωγές αγαθών μόνο 20 ημερών!
Ταυτόχρονα, το κλίμα, πολιτικό και κοινωνικό, χειροτέρευσε. Οι ευρωβουλευτικές εκλογές του 1984 δεν πήγαν καλά για το ΠΑΣΟΚ και η αντιπολιτευτική τακτική του Αβέρωφ που ήταν ιδιαίτερα σκληρή είχε ως αποτέλεσμα να αισθάνεται στριμωγμένος ο Ανδρέας, στον οποίο ο Κουτσόγιωργας αλλά και άλλοι «κάρφωναν» τον Αρσένη ότι με τους σοσιαλιστικούς πειραματισμούς του (κοινωνικοποιήσεις των ΔΕΚΟ, Οργανισμός Ανασυγκρότησης Επιχειρήσεων για τις προβληματικές κ.λπ.) προκαλούσε την αντίδραση αν όχι την εξέγερση του μεσαίου χώρου. Στο μεταξύ ο Αρσένης είχε δυσαρεστήσει και τους κρατικοδίαιτους συνδικαλιστές, διότι ενοχλημένος από τις συνεχείς απεργίες, ιδιαίτερα στα μέσα μαζικής μεταφοράς, ψήφισε το άρθρο 4 του νόμου 1365, το οποίο προέβλεπε ότι για να κηρυχθεί απεργία στις ΔΕΚΟ έπρεπε να ψηφίσει υπέρ αυτής το 50% + 1 των εργαζομένων. Προηγουμένως 10-15 συνδικαλιστές αποφάσιζαν συνεχείς απεργίες στο πλαίσιο της επαναστατικής γυμναστικής που δίδασκε το ΚΚΕ.
Ο Αρσένης αντελήφθη έγκαιρα ότι όχι απλώς έτριξε η καρέκλα του, αλλά και ότι οι σταθεροποιητικές του πολιτικές δεν αρκούσαν και απαιτούνταν νέα μέτρα για να αποδώσουν. Ταυτόχρονα, έβλεπε ότι σχηματιζόταν εναντίον του ένα μέτωπο κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων που θεωρούσε τον σοσιαλισμό του επικίνδυνο και ξεπερασμένο. Ο ίδιος, άλλωστε, με την εκδίωξη του Γεωργίου Τσάτσου από τη διοίκηση της ΑΓΕΤ (με την κατηγορία ότι έκανε υποτιμολογήσεις εξαγωγών για να αφήσει έξω το συνάλλαγμα) ήρθε σε σύγκρουση με ισχυρούς παράγοντες («με έφαγαν 10 οικογένειες» θα πει αργότερα), οι οποίοι τον «έθαβαν» καθημερινά στον Ανδρέα.
Τότε ο Αρσένης έπαιξε το τελευταίο του χαρτί. Πήγε στον Ανδρέα και του μίλησε για τα εξωτερικά ελλείμματα που διευρύνονταν, σημειώνοντας ταυτόχρονα ότι πολλοί εξαγωγείς δεν δραχμοποιούσαν το συνάλλαγμα που εισέπρατταν, για να εκβιάσουν την κυβέρνηση και ζήτησε πρόσθετα σταθεροποιητικά μέτρα. Ηταν πια Σεπτέμβρης του 1984 όταν ο Ανδρέας του ζητά να έλθει στην Ελούντα να συσκεφθούν. Ο Αρσένης κατεβαίνει και βρίσκει στη σύσκεψη παρόντες και δύο άλλους υπουργούς (Κουτσόγιωργα και Τσοχατζόπουλο) και τον Αντώνη Λιβάνη. Αναπτύσσει το σκεπτικό του για πρόσθετα μέτρα και όταν ο Ανδρέας τού παρατηρεί ότι θα έχουν πολιτικό κόστος για το ΠΑΣΟΚ τού αντιπροτείνει πρόωρες εκλογές για τον Οκτώβριο 1984.
Ο Παπανδρέου δέχθηκε κατ’ αρχήν την πρόταση, αλλά άλλαξε γνώμη λίγες ημέρες αργότερα. Γιατί άραγε; Ο κ. Αρσένης υποστηρίζει ότι ο Ανδρέας από τότε είχε προγραμματίσει να αντικαταστήσει τον Κωνσταντίνο Καραμανλή στην Προεδρία της Δημοκρατίας. Ο Κουτσόγιωργας τον είχε πείσει ότι με τα χάλια της οικονομίας μόνο με ένα ισχυρό πολιτικό και αντιδεξιό σοκ μπορούσαν να κερδηθούν για το ΠΑΣΟΚ οι επόμενες εκλογές. Και αυτό ήταν να μην ανανεωθεί η θητεία του Καραμανλή και να ανευρεθεί ένας Σαρτζετάκης, τον οποίο θα ψήφιζε και το ΚΚΕ, οι 13 ψήφοι του οποίου, προστιθέμενοι στους 172 του ΠΑΣΟΚ, σχημάτιζαν την αναγκαία πλειοψηφία των 2/3.
Ο Ανδρέας, λοιπόν, εγκατέλειψε στην τύχη της την οικονομία και τα συγκεκριμένα μέτρα που είχε προτείνει ο Αρσένης (έκτακτα μέτρα συγκράτησης των δαπανών του κρατικού προϋπολογισμού, αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στην οικονομία, πολιτική διολίσθησης της δραχμής κ.λπ.) ουδέποτε εφαρμόσθηκαν, ενώ ο ίδιος αντικατεστάθη στο υπουργείο Εθνικής Οικονομίας ενάμιση μήνα μετά τις εκλογές του Ιουνίου του 1985 με τον κ. Κώστα Σημίτη.
Πέραν των οικονομικών, όμως, στην προγραφή του Αρσένη βάρυνε η στροφή που ετοίμαζε ο Ανδρέας στις σχέσεις του με την Ευρώπη, την ΕΟΚ και το ΝΑΤΟ, τη στροφή που την είχε κάνει δύο χρόνια πριν ο Μιτεράν και τώρα εγκατέλειπε και ο Ανδρέας οριστικά τον σοσιαλισμό! «Εχουμε προσδέσει τη χώρα μας στον αυτόματο πιλότο της ΕΟΚ», έλεγε ο κ. Αρσένης και ο Ανδρέας τον αντικατέστησε πάραυτα με τον Ευρωπαίο Σημίτη!