Ανάστατη είναι η αγορά παλαιών βιβλίων αλλά και όλοι οι βιβλιόφιλοι και συλλέκτες παλαιών βιβλίων, αφού τον τελευταίο καιρό έχουν πυκνώσει τα κρούσματα συλλήψεων παλαιοβιβλιοπωλών και κατάσχεσης των παλαιών αντιτύπων που κατέχουν στα βιβλιοπωλεία τους. Ηδη η ειδική ομάδα του υπουργείου Πολιτισμού, αποτελούμενη από έναν εισαγγελέα και αστυνομικούς έχει ήδη εισβάλει στα βιβλιοπωλεία «Κουλτούρα» και «Βιβλιοφιλία», κατάσχεσε παλαιά αντίτυπα και οδήγησε στη ΓΑΔΑ τους ανθρώπους που δούλευαν εκεί.
Η ιστορία δεν είναι νέα. Από τον περασμένο Μάιο, διανοούμενοι, πανεπιστημιακοί και καλλιτέχνες εξέφρασαν δημόσια την ανησυχία τους για τις παρενέργειες της ένταξης των παλαιών βιβλίων στις προστατευτικές διατάξεις του αρχαιολογικού νόμου. Η διαμαρτυρία τους όπως φαίνεται δεν έχει εισακουστεί, αφού οι παλαιοβιβλιοπώλες συλλαμβάνονται ως «συνεργοί σε εμπορία παλαιών βιβλίων.
Η «Κ» επικοινώνησε με τον Κώστα Σπανό, τον εκδότη και διευθυντή της «Βιβλιοφιλίας». «Ο νόμος μιλάει για λειτουργικά αντικείμενα και κατ’ επέκταση μπήκε και το βιβλίο σ’ αυτήν την κατηγορία. Ο Φίλιππος Ηλιού υπολόγιζε ότι από τα περίφημα «Μηναία» πρέπει να κυκλοφορούν αυτή τη στιγμή περίπου 200 χιλ. αντίτυπα σ’ όλο τον κόσμο. Πρόκειται για βιβλία που τυπώνονται στη Βενετία από το 1550 ώς το 1800. Αίτημά μας είναι να μην υπάρχει κανένας περιορισμός στο παλαιό βιβλίο. Ογδόντα χρόνια που υπάρχει η «Βιβλιοφιλία» έχουμε τροφοδοτήσει όλους τους βιβλιόφιλους και όλους τους ερευνητές και ξαφνικά γίναμε αρχαιοκάπηλοι;». Πάντως, στις 8 Οκτωβρίου, την ερχόμενη Τετάρτη δηλαδή, ο Ομιλος Βιβλιοφίλων διοργανώνει εκδήλωση στην Ενωση Ανταποκριτών Ξένου Τύπου, προσκαλώντας την πολιτική και την πνευματική ηγεσία του τόπου.
Ερωτήσεις και απαντήσεις
Εκτός από τη διαμαρτυρία των διανοουμένων, το θέμα έφτασε και στη Βουλή, με ερώτηση 10 βουλευτών προς τους υπουργούς Εσωτερικών και Πολιτισμού. «Οι ενέργειες των διωκτικών αρχών είναι προφανώς παράνομες, δεδομένου ότι στο άρθρο 20, παρ. 1β του Ν. 3028/2002 για την προστασία των Αρχαιοτήτων και εν γένει της Πολιτιστικής Κληρονομιάς δεν περιλαμβάνονται τα έντυπα ή χειρόγραφα βιβλία, πλην ίσως της περιπτώσεως Ευαγγελίων με αργυροϊκή επένδυση, τα οποία ενδέχεται να αντιμετωπίζονται περισσότερο ως λειτουργικά αντικείμενα και λιγότερο ως βιβλία…». Η απάντηση από το υπουργείο Πολιτισμού (28/7/08) λέει: «Σύμφωνα με την ισχύουσα αρχαιολογική νομοθεσία τα παλαιά βιβλία, που χρονολογούνται έως το 1453, προστατεύονται από το νόμο, χωρίς να απαιτείται η έκδοση οποιασδήποτε διοικητικής πράξης. Το ίδιο ισχύει και για τα λειτουργικά (εκκλησιαστικά) βιβλία που χρονολογούνται από το 1453 ώς το 1830. Τα μη λειτουργικά βιβλία που χρονολογούνται μετά το 1453 δεν εμπίπτουν στις διατάξεις του νόμου για την προστασία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, επειδή δεν έχουν κηρυχθεί από το ΥΠΠΟ ως μνημεία». Πάντως, δύο από τα βιβλία που κατασχέθηκαν από τη «Βιβλιοφιλία» ήταν η «Ευαγγελική προπαρασκευή» του Ευσέβιου και το «Αρχιερατικόν», που λέει πώς να γίνει κανείς Ποντίφηκας, και τα δύο τυπωμένα στο εξωτερικό.
Τα βιβλία που κατάσχονται πηγαίνουν στο Βυζαντινό Μουσείο. Η «Κ» επικοινώνησε με τον διευθυντή του, Δημ. Κωνστάντιο, ο οποίος είπε:
«Τα βιβλία που κατάσχονται φυλάσσονται στο Βυζαντινό Μουσείο μέχρι της ολοκλήρωσης της δικαστικής διαδικασίας. Ο νόμος λέει ότι αν είναι λειτουργικά τα βιβλία κατάσχονται. Μου τα έφεραν εδώ και μου λένε «τα πιάνει ο νόμος». Δική μου δουλεία είναι να κοιτάξω αν είναι μέχρι το 1830 και αν είναι λειτουργικά, δηλαδή αν χρησιμοποιούνται με οποιονδήποτε τρόπο στη Θεία Λειτουργία. Αν τα κατέχει κάποιος, πρέπει να τα δηλώσει. Πώς γίνεται με τις εικόνες; Εγώ πιστεύω ότι ο νόμος χρειάζεται μια διευκρίνιση, ειδάλλως να αλλάξει. Τα βιβλία κυκλοφορούν. Γιατί δεν πήγαν να τα δηλώσουν και μετά να τα βγάλουν στη δημοπρασία;»
Κομφούζιο. Πάντως, μερικοί από τους σημαντικότερους πανεπιστημιακούς, νομικούς και διανοούμενους εξακολουθούν να αντιδρούν: «Στις χώρες του πολιτισμένου κόσμου τα παλαιά βιβλία σπανίως αντιμετωπίζονται σαν έργα τέχνης, κατάλληλα να κοσμήσουν τις προθήκες μουσείων. Η θέση τους είναι σε βιβλιοθήκες, δημόσιες και ιδιωτικές, και προορισμός τους είναι να διαβάζονται. Τα βιβλία είναι φορείς γνώσης και πληροφορίας, οι κύριοι αγωγοί για τη διάδοση της λογοτεχνίας, της επιστήμης και των ιδεών». Κάποιοι, εν έτει 2008, αμφισβητούν τα αυτονόητα.
«Αδιανόητες αστυνομικές επιδρομές, κατασχέσεις και συλλήψεις»
Ο δικηγόρος και πρώην πρόεδρος του Συνασπισμού, Νίκος Κωνσταντόπουλος, δήλωσε στην «Κ»: «Αυτό μας έλειπε! Η αστυνομική επιδρομή για την κατάσχεση παλαιών βιβλίων και τη σύλληψη των κατόχων τους. Λες και δεν ζούμε στην πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα, αλλά στην εποχή του «Φαρενάιτ 451».
Αρκετοί μέχρι σήμερα βιβλιοπώλες παλαιών και σπάνιων βιβλίων, αλλά και βιβλιόφιλοι, οδηγήθηκαν στα κρατητήρια της ΓΑΔΑ κι από κει στο Αυτόφωρο, με ταλαιπωρία μεγάλη και εξ αντικειμένου προσβολή της προσωπικότητάς τους. Οι αντιλήψεις ότι το βιβλίο υπάγεται στις προστατευτικές διατάξεις του αρχαιολογικού νόμου είναι αντιεπιστημονικές και ανιστόρητες. Δεν είναι όλα τα βιβλία «λειτουργικά αντικείμενα», δηλαδή αντικείμενα θρησκευτικής τέχνης, δεν έχουν τη μοναδικότητα των μουσειακών εκθεμάτων, δεν αποκρύπτονται, αλλά διακινούνται, είναι αγορασμένα από το εξωτερικό, είναι βιβλιογραφημένα και καταλογογραφημένα. Οι κατασχέσεις βιβλίων και οι διώξεις των κατόχων τους δεν στηρίζονται σε κανένα νόμο».