Γεράσιμος Σκλαβούνος
Περί συνέχειας και ασυνέχειας των Ελλήνων. Αντίλογος στον Φαλμεράυερ και στη θεωρία των βορείων Αρίων
εκδ. Γόρδιος – σελ 679
Δ εν θα επιμείνω τόσο στο περιεχόμενο του βιβλίου όσο στην αποτύπωση του μηχανισμού σκέψης του συγγραφέα του. Ετσι θα σταθώ στα εξής δώδεκα σημεία:
1. Ο Γεράσιμος Σκλαβούνος ξεκίνησε από το χώρο για να οδηγηθεί στην ιστορικότητα του χώρου. Ως πολεοδόμος – χωροτάκτης, μηχανικός και γεωγράφος ειδικεύτηκε στην ιστορική γεωγραφία, υποστηρίζοντας στη Nanterre (Paris X) τη διδακτορική διατριβή για την Αθήνα των ετών 1833-1974, δηλαδή για τη σχέση των συγκοινωνιών και της κοινωνικής διαίρεσης του χώρου (1983).
2. Στη συνέχεια, από το 1988, συμμετέχοντας στο οικολογικό κίνημα και σε επιμέρους πρωτοβουλίες πολιτών για την προστασία του περιβάλλοντος, δημοσίευσε (2006) τη συλλογή δοκιμίων για τις συγκοινωνίες, την ανάπτυξη και το περιβάλλον με ενδεικτικό τίτλο: «Από την πόλη και το τοπικό, στο περιφερειακό και το παγκόσμιο».
3. Τώρα, με το παρόν βιβλίο ο Σκλαβούνος, χωρίς βέβαια να εγκαταλείπει την ερευνητική μήτρα του τόπου και τη διεργασία της εντοπιοποίησης, στρέφει το ιστοριογραφικό του ενδιαφέρον στα θέματα της «συνέχειας και ασυνέχειας» των Ελλήνων, επιμένοντας στα φαινόμενα της «μακράς διάρκειας» όσων έζησαν και ζουν στον τόπο μας.
4. Από τους προχειρολογούντες των θεσμών δημοσιότητας, στους οποίους πρωτοστατούν και αρκετοί πανεπιστημιακοί, ίσως το βιβλίο αντιμετωπιστεί ως αναχρονιστική απόπειρα να ξανατεθεί ένα τέτοιο ζήτημα.
5. Προσπερνώντας μια τέτοια πιθανή αιτίαση, θα ήθελα να σταθώ στην ιστοριογραφική μέριμνα του Σκλαβούνου να οδηγηθεί από το «μέρος» στο «όλο» και αντιστρόφως, έστω και αν ο ερευνητικός του φακός έχει να αντιμετωπίσει γεγονότα από την εποχή των «πρωτοΐνδοευρωπαίων» ώς την πτώση του Βυζαντίου.
6. Ξαναπιάνει το νήμα του Αρη Πουλιανού και έτσι επικαλείται τις τρέχουσες έρευνες της Μοριακής Ανθρωπολογίας, ενός σύγχρονου κλάδου της Γενετικής Βιολογίας, που ανιχνεύει την «καταγωγή των διαφόρων ανθρώπινων ομάδων» εξετάζοντας το «χρωμόσωμα Υ και το μιττοχονδριακό DNA» (51).
7. Στη συνέχεια θέτει το ζήτημα της γλώσσας, από την περίοδο των «πρώτων γεωργών (αρίων)» και των μορφών πολιτισμού τους ώς την αρχική ανάδυση του «αρχαίου ελληνικού έθνους».
8. Στον τρόπο αυτόν θεώρησης της Ιστορίας, με αφορμή ήδη το ζήτημα της «μητριαρχίας», συχνά συγκλίνει η αξιοποίηση των αντιλήψεων του Marx, του Engels, της Luxemburg και του Kautsky.
9. Στο ζήτημα της εμφάνισης του «νέου ελληνικού έθνους», το οποίο εξακολουθεί να είναι πολλαπλώς επίδικο, ο συγγραφέας στρέφεται προς τον «7ο αιώνα», επιμένοντας στη «μεσαιωνική κοινή δημώδη ελληνική γλώσσα» ως «οργάνου επικοινωνίας και αυτοσυνείδησης» (21).
10. Προφανώς σε μια τέτοια θεώρηση της συνέχειας του «ελληνισμού», οι πολιτικές συνεπαγωγές του ερωτήματος για το μέλλον του είναι αναπόφευκτες.
11. Για τούτο αυτό το μέλλον θα συζητηθεί στο πλαίσιο των εκτιμήσεων της «επιταχυνόμενης διεθνοποίησης του κεφαλαίου», με τη διαφοροποίηση ανάμεσα στον «εθνικισμό» και την «υπεράσπιση της εθνικής ανεξαρτησίας» (19).
12. Και το βιβλίο αυτό εντάσσεται στη μακρά χορεία των αριστερών διανοουμένων που αφιερώνονται στη μελέτη της Ιστορίας για να κατανοήσουν ποια είναι τα «μαθήματα» (670) που μπορούσαν να αντληθούν από το παρελθόν.
* Ο κ. Παναγιώτης Νούτσος είναι καθηγητής Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων.