Γάλλοι διανοούμενοι στον υπαρκτό σοσιαλισμό

Ο λογοτεχνικός κόσμος της Γαλλίας, αλλά και οι υπόλοιποι διανοούμενοί της, που γέννησαν τον Διαφωτισμό, στελέχωσαν τη Γαλλική Επανάσταση και αμφισβήτησαν κάθε αυταρχικό ολίσθημα, δεν θα μπορούσαν να απουσιάσουν και να παραμείνουν αποστασιοποιημένοι από τα μεγάλα πολιτικά και κοινωνικά πειράματα του 20ού αιώνα. Η Ρωσική Επανάσταση και η δημιουργική έκρηξη που τη συνόδευσε, προσέλκυσαν πλήθος Γάλλων στη «Μεγάλη Σοσιαλιστική Πατρίδα». Οι επισκέψεις αυτές είχαν συνήθως προσκυνηματικό χαρακτήρα, ενώ το καθεστώς φρόντιζε να προσκαλεί θετικά διακείμενους προς αυτό συγγραφείς. Χαρακτηριστικά παραδείγματα σοβιετικής φιλοξενίας και διεθνιστικής αλληλεγγύης αποτελούν οι επισκέψεις του Αντρέ Μαλρό στην ΕΣΣΔ του 1934, του Αντρέ Ζιντ στη χώρα δύο χρόνια αργότερα, αλλά και αυτή του Ρολάν Μπαρτ στην Κίνα της Πολιτιστικής Επανάστασης το 1974. Οι Γάλλοι διανοούμενοι είναι, όμως, απρόβλεπτοι και δεν ικανοποιούν πάντοτε τις προσδοκίες που τρέφουν οι οικοδεσπότες τους. Ο ιδεολογικός και πολιτικός καιροσκοπισμός του Μαλρό τον προστατεύει από τέτοιο «ατόπημα», την ώρα που ο Ζιντ εκφράζει τις διαφωνίες του με τον σταλινικό αυταρχισμό και ο Μπαρτ κατακεραυνώνει την πνευματική ομοιομορφία και την τυραννική επιβολή της «γραμμής» σε κάθε έκφανση της καθημερινής ζωής των Κινέζων. Η στάση του πνευματικού κόσμου της Γαλλίας τη δεκαετία του 1930 καθορίζεται από τις εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις, όπως είναι η κυβέρνηση του Λαϊκού Μετώπου και οι τολμηρές φιλεργατικές της μεταρρυθμίσεις, αλλά και από τις διεθνείς συγκυρίες, όπως την επικράτηση του σταλινισμού στην ΕΣΣΔ και τη φυγή του Λέοντος Τρότσκι, τον ισπανικό εμφύλιο, τον αποικιοκρατικό επεκτατισμό και την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία. Η ιδεολογική πόλωση είναι έντονη και αποκαλύπτεται κατά τη διάρκεια της γερμανικής Κατοχής, με λογοτέχνες και πνευματικούς ανθρώπους -όπως ο Πιέρ Ντριέ Λα Ροσέλ, ο Σαρλ Μοράς, ο Λουί-Φερντινάν Σελίν και ο Ρομπέρ Μπραζιγιάκ- να επιλέγουν το στρατόπεδο της συνεργασίας και του δωσιλόγου στρατάρχη Πετέν και άλλους – όπως ο Ζιντ, ο Μαλρό, ο Λουί Αραγκόν, ο Αλμπέρ Καμύ και ο Σαρλ Πρεβέρ να προτιμούν την αντίσταση.