Παγκόσμιος Ιστός, World Wide Web, WWW, Διαδίκτυο, Internet. Το πιο αναγνωρίσιμο επίτευγμα του σύγχρονου πολιτισμού οφείλει σε πολύ μεγάλο βαθμό την ύπαρξη και εξέλιξή του στη σκέψη ενός ανθρώπου που πριν 20 χρόνια κατασκεύασε τον κώδικα πάνω στον οποίο στηρίζεται η δημιουργία και εμφάνιση των εκατομμυρίων ιστοσελίδων που απαρτίζουν το Διαδίκτυο. Ο «πατέρας» του Ιστού, σερ Τιμ Μπέρνερς – Λι, βρέθηκε στη χώρα μας στο πλαίσιο του 1ου Διεθνούς Συνεδρίου για την Επιστήμη του Ιστού που έγινε στις εγκαταστάσεις του «Ελληνικού Κόσμου». Στην αποκλειστική του συνέντευξη αναλύει τους στόχους του World Wide Web Foundation, του οποίου είναι ιδρυτής, εξηγεί τους λόγους που οδήγησαν στην ανάγκη δημιουργίας της Επιστήμης του Ιστού, ενώ υπεραμύνεται της διατήρησης του ελεύθερου χαρακτήρα του Ιστού, τονίζοντας τη σημασία διατήρησης της πολιτισμικής ταυτότητας κάθε κοινότητας στο Web.
– Μεταξύ των πολλών σημαντικών θέσεων που κατέχετε, είστε ο ιδρυτής του World Wide Web Foundation. Ποιοι οι στόχοι του Ιδρύματος, και ποια τα μέσα επίτευξής τους;
– Οι στόχοι έχουν μεγάλο εύρος και περιστρέφονται γύρω από την ιδέα ότι το Web θα πρέπει, ιδανικά, να υπηρετεί την ανθρωπότητα. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να είναι προσβάσιμο από όλους, ανεξάρτητα από τον τόπο, την κουλτούρα και τη γλώσσα που μιλούν. Παράλληλα σημαίνει ότι θα πρέπει να μελετήσουμε τον Ιστό σε επιστημονικό επίπεδο, ώστε να δούμε πώς μπορεί να βελτιωθεί και να λειτουργήσει αποτελεσματικά. Τέλος, σημαίνει ότι πρέπει να εξασφαλίσουμε την ύπαρξη ενός διαλειτουργικού Web, όπου κάθε browser ή συσκευή μπορεί να επικοινωνήσει με κάθε server.
– Η Ελλάδα φιλοξενεί το 1ο Διεθνές Συνέδριο για την Επιστήμη του Ιστού. Ποιοι είναι οι λόγοι που οδήγησαν στην ανάγκη επιστημονικής του μελέτης;
– Οταν ξεκινήσαμε, ήταν κάτι πολύ πρωτοποριακό, υπήρχαν λίγες ιστοσελίδες και λίγοι άνθρωποι είχαν browser στον υπολογιστή τους. Στη συνέχεια μεγάλωσε και οι άνθρωποι εντυπωσιάστηκαν με το πόσο χρήσιμο μπορούσε να είναι το Web. Πρόκειται πλέον για ένα πολύ μεγάλο σύστημα, ο αριθμός των ιστοσελίδων που υπάρχουν σήμερα είναι παρόμοιος με τον αριθμό των νευρώνων στον ανθρώπινο εγκέφαλο. Από αυτή την άποψη, ο Ιστός εξελίχθηκε σε κάτι περίπλοκο, αποτελείται από πολλά πράγματα, μικρά και μεγάλα, που συνδέονται μεταξύ τους. Οι άνθρωποι τον χρησιμοποιούν για πολλά διαφορετικά πράγματα και σταδιακά γεννήθηκαν ερωτήματα, όπως για παράδειγμα «πώς γνωρίζουμε ότι η μπλογκόσφαιρα θα συνεισφέρει στην αλήθεια και ότι δεν θα είναι ένα κατασκεύασμα γεμάτο θεωρίες συνωμοσίας». Ενα άλλο ερώτημα είναι το πώς βλέπουν οι χρήστες μεγάλα websites όπως η Wikipedia, που επιχειρούν να παράγουν κάποια εκδοχή της αλήθειας. Ολόκληρος ο τρόπος λειτουργίας της κοινωνίας μας έχει ξεκινήσει να αλλάζει, επειδή οι άνθρωποι αναπτύσσουν νέα συστήματα στον Ιστό. Αντίθετα με τον εγκέφαλο, ο Ιστός είναι κάτι που κατασκευάσαμε εμείς οι ίδιοι, έχουμε καθήκον να εξασφαλίσουμε τη λειτουργία του στην υπηρεσία της ανθρωπότητας, με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.
– Ο Παγκόσμιος Ιστός μας έδωσε πρόσβαση σε τεράστιες ποσότητες πληροφορίας και γνώσης, ενώ τα κοινωνικά δίκτυα μας παρέχουν νέους τρόπους επικοινωνίας σε προσωπικό και επαγγελματικό επίπεδο. Ταυτόχρονα όμως, ακούμε για την απειλή κλοπής των προσωπικών μας δεδομένων ή τη συλλογή τους από τρίτους για διάφορους σκοπούς. Πώς μπορεί να εξασφαλιστεί η ασφάλεια και η ελευθερία των χρηστών στον Ιστό;
– Θα πρέπει να θυμόμαστε πάντοτε ότι η πληροφορία είναι ένα πολύ ισχυρό εργαλείο και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για καλούς ή κακούς σκοπούς. Θα πρέπει με διάφορους τρόπους να βεβαιωθούμε ότι ο Ιστός θα παραμείνει ένα αξιόπιστο μέσο. Σε γενικές γραμμές, στις περισσότερες χώρες, το παραδοσιακό ταχυδρομείο είναι κάτι πολύ σημαντικό και η νομοθεσία απαγορεύει την παρέμβαση στην πορεία του προς τον παραλήπτη, την κλοπή του ή το άνοιγμά του από τρίτους. Παρόμοια, με το τηλέφωνο, δεν επιτρέπεται η υποκλοπή και παρακολούθηση κλήσεων. Το ίδιο πράγμα πρέπει να ισχύει και με το Ιντερνετ. Ο χρήστης θα πρέπει να μπορεί να συνδεθεί σε οποιαδήποτε ιστοσελίδα και να γνωρίζει ότι δεν τον παρακολουθεί κάποιος, εκτός από τις περιπτώσεις που κάνει κάποια παράνομη δραστηριότητα. Αν ψάχνω πληροφορίες για κάποια ασθένεια στην ιστοσελίδα ενός νοσοκομείου για παράδειγμα, θα πρέπει να ξέρω ότι δεν με παρακολουθεί κανείς. Είναι πολύ σημαντικό το Ιντερνετ να είναι ένα «νέφος» πληροφορίας, που δεν επεμβαίνει και δεν παρακολουθεί τι κάνουμε.
– Ποιο είναι το μεγαλύτερο επίτευγμα του Παγκόσμιο Ιστού και ποια η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζει σήμερα;
– Μια τεράστια πρόκληση για το σύνολο της ανθρωπότητας και της διαδικτυακής τεχνολογίας, από τεχνική και κοινωνική σκοπιά, είναι να λειτουργήσει ως μέσο επικοινωνίας που θα επιτρέψει την κατανόηση μεταξύ των λαών, τη δημιουργία μιας κοινής γλώσσας, ώστε να μην υπάρχουν αντιπαραθέσεις και να αναπτυχθεί η εμπιστοσύνη, πάνω από τα όρια των διαφορετικών επιστημονικών πεδίων και πολιτισμών. Την ίδια ώρα όμως είναι πολύ σημαντικό να διατηρήσουμε τη γλώσσα μας, τη διαφορετικότητα των πολιτισμών μας σε επίπεδο τεχνών, μουσικής ή λογοτεχνίας, για παράδειγμα. Η διατήρηση του πλούτου κάθε ξεχωριστού πολιτισμού είναι κάτι πολύ σημαντικό για την ανθρωπότητα. Ετσι, ο Ιστός δεν θα πρέπει να μας μετατρέψει σε μια «κουλτούρα Μακντόναλντς», όπου όλοι μιλούν μια κοινή αλλά περιορισμένη γλώσσα, αλλά ούτε και να εμποδίσει την επικοινωνία μεταξύ των πολιτισμών. Είναι θέμα ισορροπίας, και νομίζω ότι ένα από τα πιο συναρπαστικά στοιχεία του Ιστού, που αρχίζουμε τώρα να διαπιστώνουμε, είναι ότι αυτή η ισορροπία υπάρχει. Παρατηρούμε παγκόσμια φαινόμενα μαζί με τοπικά, βλέπουμε μικρές κοινότητες να αλληλεπιδρούν μεταξύ τους με πολύπλοκους αλλά και συναρπαστικούς τρόπους.
Η σημασία ασύρματων και κινητών τεχνολογιών
– Τα κινητά τηλέφωνα και τα ασύρματα δίκτυα έχουν αναδειχθεί σε σημαντικά εργαλεία πρόσβασης στο Ιντερνετ, ειδικά σε πολλές αναπτυσσόμενες χώρες. Ποια η σημασία των κινητών και ασύρματων τεχνολογιών στην ανάπτυξη κοινωνιών και οικονομιών;
– Υπάρχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον σε αυτόν τον τομέα. Η μεταφορά του Web στο κινητό είναι κάτι πολύ σημαντικό. Αν έχεις μια ιστοσελίδα, έχει σημασία να ξέρεις αν είναι λειτουργική για πρόσβαση από κινητό τηλέφωνο ή με σύνδεση χαμηλής ταχύτητας. Η σημασία αυτή γίνεται κατανοητή αν κοιτάξουμε τη διαδικασία ανάπτυξης μιας χώρας, όπου εξέχουν ζητήματα όπως η πρόσβαση στην υγεία, η μείωση της θνησιμότητας, η εξάπλωση της εκπαίδευσης, η παροχή πόσιμου νερού, αλλά και η οικονομική ανάπτυξη. Οπως αποδεικνύεται, η ανάπτυξη της πρόσβασης στο Ιντερνετ και στην πληροφορία είναι μέρος της συνολικής ανάπτυξης. Μάλιστα σε κάποιες περιπτώσεις, αν οι προσπάθειες εστιαστούν στην εγκατάσταση και λειτουργία υποδομών ΙΙντερνετ και επιτραπεί στους ανθρώπους να εκμεταλλευτούν με δημιουργικό τρόπο τη νέα τεχνολογία, τότε μπορούν να κάνουν τα πάντα πιο γρήγορα και να επιταχύνουν την αναπτυξιακή διαδικασία.
Συναρπαστικά όσα θα γίνονται στο μέλλον
– Σας ακολουθεί συχνά ο χαρακτηρισμός του «πατέρα» του Web. Εσείς ο ίδιος αισθάνεσθε την «πατρική» ευθύνη απέναντι στην ανάπτυξη του μέσου;
– Πιστεύω ότι τόσο εγώ, όσο και οι χιλιάδες άνθρωποι που εμπλέκονται στην ανάπτυξη του Ιστού, έχουμε το καθήκον να διασφαλίσουμε ότι η τεχνολογία αυτή θα είναι καθαρή και αξιόπιστη, σαν ένα λευκό χαρτί, που θα δίνει τη δυνατότητα να δημιουργήσουμε σε αυτό. Το συναρπαστικό στοιχείο με το μέλλον του Ιντερνετ δεν είναι τα όσα βλέπουμε τώρα, αλλά τα πράγματα που θα κάνουν οι άνθρωποι με αυτό. Ηδη βλέπουμε μεγάλη δημιουργικότητα στον τρόπο κατασκευής των ιστοσελίδων, ενσωματώνοντας νέα συστήματα, νέες ιδέες, νέα πράγματα που στην κυριολεξία αλλάζουν τη ζωή μας.
Αυτή η δημιουργικότητα προϋποθέτει το λευκό χαρτί που ανέφερα, ένα μέσο στο οποίο τοποθετούμε την πληροφορία. Είναι εξίσου σημαντικό να διατηρήσουμε τον ελεύθερο χαρακτήρα του, όπου κανείς δεν παρακολουθεί ή παρεμβάλλεται στα όσα κάνουν οι χρήστες, να παραμείνουν ανοιχτά τα πρωτόκολλα και να κρατήσουμε μακριά κακούς σχεδιασμούς που θα εμποδίσουν την ανάπτυξή του.
Από αυτή την άποψη η τεχνολογία έχει ευθύνη απέναντι στο μέσο. Θα πρέπει επίσης να έχουμε κατά νουν ότι οι τεχνολογίες πάντοτε υποκινούνταν από κοινωνικούς παράγοντες και φαινόμενα. Στο Συνέδριο της Επιστήμης του Ιστού, εδώ στην Αθήνα, φέρνουμε κοντά ανθρώπους που έχουν πάθος με την τεχνολογία, ανθρώπους που ειδικεύονται στις κοινωνικές και ανθρωπιστικές επιστήμες αλλά και στις πολιτικές επιστήμες. Απαιτούνται όλες αυτές οι δυνάμεις για να κατανοήσουμε τον Ιστό, και όλοι έχουν ισομερή ευθύνη.
Μεταπτυχιακό πρόγραμμα
Ενα ξεχωριστής σημασίας γεγονός για τη χώρα μας, αλλά και για το σύνολο της επιστημονικής κοινότητας, συνιστά η ίδρυση του Μεταπτυχιακού Προγράμματος στην Επιστήμη του Web, που θα ξεκινήσει τη λειτουργία του, εφόσον λάβει τις τελικές απαραίτητες εγκρίσεις. Οπως εξηγεί ο Μ. Βαφόπουλος, διδάσκων στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου και στο ΑΠΘ και συνεργάτης του Τιμ Μπέρνερς – Λι, ο βασικός στόχος του προγράμματος είναι «η στρατηγική χρήση και ανάλυση των τεχνολογιών του Web». Η προσπάθεια στηρίζεται από τη δήμαρχο και το δημοτικό συμβούλιο της Βέροιας, όπου θα λειτουργήσουν και θα στεγαστούν οι εγκαταστάσεις του μεταπτυχιακού. «Εχουμε τη δυνατότητα να ξεκινήσουμε με τους καλύτερους οιωνούς και έχοντας τη συνεργασία όλων των δημιουργών της Επιστήμης του Ιστού, αλλά και του ίδιου του εφευρέτη του», επισημαίνει ο κ. Βαφόπουλος. «Το συγκεκριμένο μεταπτυχιακό», συνεχίζει ο ίδιος, «έρχεται να καλύψει το κενό για ανθρώπους που θα γνωρίζουν την τεχνολογία, θα μπορούν να τη μετρούν και να την εφαρμόζουν στην πράξη. Θα είναι ένα πολύ εντατικό και απαιτητικό πρόγραμμα».
Ενα βράδυ στις Βρυξέλλες
Ο Γιώργος Μητακίδης, μαζί με τους Μιχάλη Δερτούζο και Τιμ Μπέρνερς – Λι, το 1993 έβαζαν τα θεμέλια για τη δημιουργία του Ιντερνετ. Αναπολώντας τα γεγονότα, ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Πατρών θυμάται ότι «ήταν μια ωραία ανάμνηση η συνεργασία μας για να στηθεί το World Wide Web Consortium. Τότε, ούτε εμείς καταλαβαίναμε καλά το δυναμικό του Ιστού. Θυμάμαι που ο Tim Berners Lee είχε έρθει σπίτι μου στις Βρυξέλλες, ήρθε και ο Μιχάλης, το κουβεντιάσαμε, είχαμε πειστεί ότι ήταν κάτι πολύ σημαντικό. Ο Μιχάλης ενήργησε μέσω Λευκού Οίκου κι εγώ μέσω της Ε.Ε. στην οποία ήμουν στέλεχος στον τομέα της τεχνολογίας. Επειτα από πολλές προσπάθειες και χρηματοδότηση από τις ΗΠΑ και την Ε.Ε. ιδρύθηκε το World Wide Web Consortium και το Ιντερνετ έγινε κοινό αγαθό. Εγώ βοήθησα πολύ στην υλοποίηση των πραγμάτων. Ετυχε να είμαι πιο υπομονετικός με τις διάφορες διαδικασίες, με κυβερνήσεις, με οργανισμούς».