Ο Νόρμαν Ντόιτζ, ψυχίατρος του πανεπιστημίου του Τορόντο και συγγραφέας του μπεστ σέλερ «Τhe Brain That Changes Itself» (Ο Εγκέφαλος που Αυτομεταβάλλεται) υποστηρίζει ότι η πεποίθηση πως ο εγκέφαλος παραμένει αμετάβλητος αποτέλεσε πρόσχωμα στην ιατρική έρευνα.
«Οι καλύτεροι νευρολόγοι πίστεψαν ότι ο εγκέφαλος είναι δομημένος σαν μία περίπλοκη μηχανή, ότι κάθε τμήμα του έχει μία λειτουργία η οποία αφορά μια συγκεκριμένη περιοχή του. Αν, λοιπόν, γεννιόσουν με μία περιοχή κατεστραμμένη, όπως παραδείγματος χάριν μία βλάβη η οποία προκαλούσε μαθησιακές δυσκολίες, σύμφωνα με την επικρατούσα θεωρία δεν μπορούσες να κάνεις τίποτα για να βελτιώσεις την κατάσταση. Αν τραυματιζόσουν ή πάθαινες εγκεφαλικό και πάλι δεν μπορούσες να κάνεις τίποτα. Οι ασκήσεις δεν είχαν καμία σημασία διότι δεν έφερναν κανένα αποτέλεσμα. Τελικά, οι επιστήμονες πίστεψαν ότι η ανθρώπινη φύση ήταν εξίσου σταθερή και αμετάβλητη όσο ο εγκέφαλος από τον οποίο προερχόταν», εξηγεί στο βιβλίο του.
Η περίπτωση της Σιλτζ
Η νευροπλαστικότητα, όμως, μπορεί μεν να μη δέχεται την ύπαρξη διαφορετικών περιοχών του εγκεφάλου οι οποίες μεταβάλλονται διαρκώς, αλλά αναγνωρίζει ότι εάν κάποιες από αυτές καταστραφούν, είναι δυνατόν να εκπαιδευθούν άλλες περιοχές ώστε να αναλάβουν τις λειτουργίες τους, τουλάχιστον σε κάποιο μέτρο.
Η υπόθεση της Σέριλ Σιλτζ αποδεικνύει ότι η πλαστικότητα του εγκεφάλου μπορεί να αλλάξει τη ζωή ενός αρρώστου. Η ιστορία της ξεκινάει το 1997, όταν σε ηλικία 39 ετών, υποβάλλεται σε εγχείρηση ρουτίνας και παθαίνει μία σοβαρή μόλυνση. Για να τη θεραπεύσουν οι γιατροί τής χορηγούν το αντιβιοτικό gentamicin, που σε ορισμένες περιπτώσεις καταστρέφει τα κύτταρα του εσωτερικού ωτός προκαλώντας κώφωση. Στην περίπτωσή της, όμως, κατέστρεψε ολόκληρο το σύστημα της αίθουσας του έσωτερικού ωτός που μας επιτρέπει να έχουμε μια αίσθηση ισορροπίας. Οπως αποδείχθηκε με εξετάσεις, μόνο το 2% της λειτουργίας είχε μείνει.
Ετσι, η ασθενής ένιωθε συνέχεια ότι πρόκειται να πέσει κάτω. Πράγματι, αυτό συνέβαινε συχνά. Ακόμη όμως κι όταν βρισκόταν ξαπλωμένη στο έδαφος, η αίσθηση δεν άλλαζε. Πολλές φορές ένιωθε σαν να είχε ανοίξει μία καταπακτή και η ίδια έπεφτε στην άβυσσο.
Ο γιατρός της επινόησε έναν ιδιοφυή τρόπο για να την θεραπεύσει. Της φόρεσε ένα παράξενο κράνος με αισθητήρες κίνησης, που μετέδιδαν σήμα σε ένα μεταλλικό έλασμα μέσα στο στόμα της. Εάν έγερνε μπρος ένιωθε ένα τσίμπημα στο άκρο της γλώσσας της, ενώ όταν έγερνε προς το πλάι, ένιωθε το τσίμπημα στο πλάι της γλώσσας.
Ανάκτηση αισθήσεων
Την πρώτη φορά που λειτούργησε η συσκευή, η Σιλτζ άρχισε να κλαίει. Ομως σταμάτησε να ζαλίζεται, μπορούσε να σταθεί όρθια και σιγά σιγά ο εγκέφαλός της έμαθε να μεταβάλλει την αίσθηση στη γλώσσα σε αίσθηση ισορροπίας. Με το πέρασμα του χρόνου και αφού έκανε μαθήματα, η ασθενής χρειαζόταν όλο και λιγότερο το κράνος. Ο γιατρός της πιστεύει ότι ο εγκέφαλός της τελικά προσαρμόστηκε στα απειροελάχιστα μηνύματα που δεχόταν από το εσωτερικό ους και στρατολόγησε άλλους νευρώνες για να βοηθήσουν στην ανάκτηση της αίσθησης της ισορροπίας.
Υπάρχει και η σκοτεινή πλευρά…
Η πλαστικότητα του εγκεφάλου έχει και μία ιδιαίτερα σκοτεινή πλευρά. Ο δρ Ντόιτζ θεράπευσε πολλούς άνδρες που είδαν τις σχέσεις τους να διαλύονται εξαιτίας του εθισμού τους στο πορνό στο Ιντερνετ. Οι ασθενείς αυτοί περνούσαν τόσο πολλές ώρες να κοιτάζουν φωτογραφίες πορνό στο Ιντερνετ, που τελικά δεν μπορούσαν να έρθουν σε ερωτική συνεύρεση με τις συντρόφους τους, ενώ ορισμένοι απέκτησαν παράξενες σεξουαλικές προτιμήσεις. Ο Ντόιτζ πιστεύει ότι σε αυτή την περίπτωση μπήκαν σε λειτουργία κάποιοι μηχανισμοί της νευροπλαστικής και η απεριόριστη έκθεση στο πορνογραφικό υλικό μετέβαλλε τον εγκέφαλο των ανδρών. Τελικά, οι περισσότεροι συνήλθαν αφού αποχαιρέτησαν για πάντα τον ηλεκτρονικό τους υπολογιστή.
Κάποιοι ψυχίατροι πιστεύουν ότι η γνωσιακή ψυχοθεραπεία, που βοηθά στο να βλέπουμε γεγονότα στη ζωή μας από άλλη προοπτική, είναι αποτελεσματική εξαιτίας ακριβώς της πλαστικότητας του εγκεφάλου.
Στο βιβλίο του, ο Ντόιτζ χρησιμοποιεί τη νευροπλαστική ως θεραπεία για την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή και το μόνιμο άγχος. Οι άνθρωποι θα πρέπει να εξαναγκάσουν τον εαυτό τους να κάνουν κάτι που τους ευχαριστεί τη στιγμή που νιώθουν να καταλαμβάνονται από άγχος ή ανησυχία. Ο Ντόιτζ, επίσης, τονίζει ότι δεν τάσσεται εναντίον της φαρμακευτικής αγωγής, αλλά διερωτάται κατά πόσο θα είναι δυνατόν να υποκατασταθεί από τη νευροπλαστική. «Μπορούμε να αλλάξουμε τον εγκέφαλό μας κάνοντας χρήση απλώς των αισθήσεων, της φαντασίας και της υποκριτικής. Είναι ένας τρόπος οικονομικός, που δεν απαιτεί τεχνολογικά μέσα».