Στα Ζαγοροχώρια τα τελευταία τρία χρόνια εκτυλίσσεται μια άνευ προηγουμένου -για τα δεδομένα της Ηπείρου- μάχη: η μάχη του real estate. Ο ερχομός της Εγνατίας οδού -και η υπόσχεση της Ιόνιας οδού- έβαλε αίφνης στον χάρτη μια από τις ομορφότερες και ελάχιστες παρθένες περιοχές της Ελλάδας, εκτοξεύοντας στα ύψη τη ζήτηση για σπίτια και γη και φυσικά, τις τιμές. Και όταν οι τιμές εκτοξεύονται, οι ιδιοκτήτες εκτάσεων στην περιοχή δεν αργούν να «μπουν στο νόημα».
Πριν από μερικές ημέρες, το Τεχνικό Επιμελητήριο Ηπείρου έστειλε επιστολή στον «ντόπιο» υφυπουργό Περιβάλλοντος, κ. Σταύρο Καλογιάννη, ζητώντας του να παρέμβει προκειμένου να αποτρέψει τη δόμηση του κάμπου των Ασπραγγέλων: μιας έκτασης 350 στρεμμάτων που έχει χαρακτηριστεί αγροτική γη υψηλής παραγωγικότητας. Το ΤΕΕ υποστηρίζει ότι ο αποχαρακτηρισμός της περιοχής θα συμβάλει στην άναρχη διασπορά της δόμησης και των τουριστικών δραστηριοτήτων, που θα καταστρέψουν τη φυσιογνωμία του Ζαγορίου. Από την πλευρά τους, οι κάτοικοι της περιοχής διαμαρτύρονται γιατί θεωρούν ότι τους αφαιρείται ένα αυτονόητο για τα υπόλοιπα Ζαγοροχώρια δικαίωμα και στρέφονται ενάντια σε όσους ονομάζουν ειρωνικά «αυτοχρισμένους προστάτες της παράδοσης». Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Ο κάμπος των Ασπραγγέλων βρίσκεται σε μικρή απόσταση από το ομώνυμο χωριό -έδρα του δήμου Κεντρικού Ζαγορίου- και έχει χαρακτηριστεί γη υψηλής παραγωγικότητας. Το μεγαλύτερο μέρος του κάμπου βρίσκεται μέσα στην περιφερειακή ζώνη του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου (θεσπίστηκε το 2005).
«Αυστηρό πλαίσιο»
«Το 2000 η νομαρχία Ιωαννίνων πρότεινε για πρώτη φορά τον αποχαρακτηρισμό του κάμπου και την κατασκευή πέντε αγροτοτουριστικών μονάδων», λέει ο δήμαρχος του Κεντρικού Ζαγορίου, κ. Γαβριήλ Παπαναστασίου. «Εμείς τότε γνωμοδοτήσαμε αρνητικά. Το 2008 η νομαρχία επανήλθε κι εμείς γνωμοδοτήσαμε θετικά, με τον όρο ότι θα ισχύσουν για την περιοχή αυτή οι όροι δόμησης του διατάγματος για το Ζαγόρι, ώστε να προστατευθεί ο χαρακτήρας της. Προσωπικά, είμαι αντίθετος να χτίζεται οτιδήποτε στο Ζαγόρι εκτός οικισμών. Αν όμως μπορούν να χτίσουν τα διπλανά χωριά εκτός σχεδίου, γιατί να μην μπορούμε κι εμείς; Εξάλλου η γη αυτή ουδέποτε καλλιεργήθηκε».
«Ο κάμπος των Ασπραγγέλων, εφόσον θεωρείται γη υψηλής παραγωγικότητας, δεν γίνεται να αποχαρακτηριστεί», ξεκαθαρίζει στην «Κ» ο υφυπουργός Περιβάλλοντος, κ. Σταύρος Καλογιάννης. «Το διάταγμα για το Ζαγόρι, σε συνδυασμό με το πλαίσιο του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου, δημιουργούν ένα αυστηρό πλαίσιο προστασίας της περιοχής. Είναι όμως πρώτα απ’ όλα στα χέρια των κατοίκων να το εφαρμόσουν και να φροντίσουν τις περιοχές που χρειάζονται ιδιαίτερη προστασία. Νομίζω ότι πλέον καταλαβαίνουν πως οι όποιοι περιορισμοί είναι προς το συμφέρον τους».
Η περίπτωση των Ασπραγγέλων είναι μια ένδειξη μόνο του τι συμβαίνει τα τελευταία χρόνια στο Ζαγόρι. Οι πιέσεις για ανέγερση πολυτελών κατοικιών, παραδοσιακών ξενώνων και τουριστικών επιχειρήσεων αυξάνονται συνεχώς. «Σε πολλά χωριά η δόμηση άρχισε να διαχέεται εκτός των οικισμών, κυρίως στο κεντρικό και στο ανατολικό Ζαγόρι», εξηγεί στην «Κ» ο καθηγητής κ. Χρήστος Μασσαλάς, πρόεδρος του Συμβουλίου Ανώτατης Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης. «Το Πάπιγκο, για παράδειγμα, παρά την ευαισθησία που επιδεικνύουν οι τοπικοί σύλλογοι, έχει αρχίσει να αλλοιώνεται». «Η αλήθεια είναι ότι οι πιέσεις στο Ζαγόρι, ιδίως για ανέγερση νέων τουριστικών καταλυμάτων, έχουν αυξηθεί», λέει ο πρόεδρος του ΤΕΕ Ηπείρου κ. Γιώργος Ρεκατσίνας. «Υπάρχει μεγάλη ζήτηση, αλλά θα πρέπει να διοχετευθεί μέσα στους οικισμούς. Ειδάλλως θα διαρραγεί ο τοπικός ιστός και σταδιακά θα καταστραφεί το τοπίο».
Οσο είναι ακόμα καιρός…
Το Ζαγόρι, αυτή η μοναδική στην Ελλάδα περιοχή «πολυπολιτισμικότητας» αρχίζει να αλλάζει. «Αν θέλουμε να διατηρήσουμε την προστιθέμενη αξία του, τότε θα πρέπει να αφήσουμε ανέπαφη την οικιστική του δομή», λέει ο κ. Μασσαλάς. «Η φύση του, τα μνημεία του, η διατροφική του κουλτούρα πρέπει να προστατευθούν. Πρώτα απ’ όλα, όμως, πρέπει να ευαισθητοποιηθεί ο τοπικός πληθυσμός απέναντι στην κληρονομιά του και να ανοίξει ο διάλογος για το μέλλον, όσο ακόμα είναι καιρός. Το Ζαγόρι δεν πρέπει να γίνει Πήλιο».
