«(…) δεν είναι μόνο οι πράξεις μας άρρωστες, αλλά και η ίδια η γλώσσα. Ενώ αναζητούμε το αντίδοτο ή το φάρμακο που θα μας γιατρέψει, το καινούργιο, αυτό που δεν μπορεί παρά να βρίσκεται μέσα στο άγνωστο, πρέπει να συνεχίσουμε να περνάμε από το σεξ, απ’ τα βιβλία και απ’ τα ταξίδια, ακόμα και γνωρίζοντας ότι μας οδηγούν στην άβυσσο, η οποία εξάλλου είναι ο μοναδικός τόπος όπου μπορεί να βρεθεί αντίδοτο». Το απόσπασμα αυτό, που προέρχεται από το συνταρακτικό δοκίμιο «Ασθένεια + λογοτεχνία = ασθένεια» της συλλογής διηγημάτων «Ο ανυπόφορος Γκάουτσο» αποτελεί μάλλον μια από τις πιο δόκιμες πιθανές προσεγγίσεις ενός έργου που βρίθει σημείων φυγής προς όλες τις κατευθύνσεις, μένοντας διαρκώς ανοιχτό και δεκτικό σε νέες αναγνώσεις. Τόσο οι ήρωες, όσο και ο ίδιος ο πρόωρα χαμένος Χιλιανός συγγραφέας Ρομπέρτο Μπολάνιο (1953-2003) δεν παύουν να βυθομετρούν, παλεύοντας να προσπελάσουν αυτή την άβυσσο σε μια προσπάθεια να βρουν απαντήσεις ή αντίδοτο στο οδυνηρό αίνιγμα της ύπαρξης. Γι’ αυτό και όλοι σχεδόν οι αναρίθμητοι ήρωές του είναι πλάνητες ή ταξιδιώτες, οι οποίοι συνήθως αναζητούν ένα εξαφανισμένο πρόσωπο ή ακολουθούν κάποια ανεξιχνίαστη προσωπική μοίρα.
Αρτούρο Μπελάνο
Το οψίκαρπο έργο του, το οποίο συνέθεσε έχοντας επίγνωση ότι επιδίδεται σε έναν αγώνα δρόμου ενάντια στον χρόνο, με τον θάνατο να τον περιμένει σε μια από τις επόμενες γωνίες, περιλαμβάνει ποιήματα, διηγήματα, δοκίμια και μυθιστορήματα, τα οποία επικοινωνούν μεταξύ τους σαν συγκοινωνούντα δοχεία. Ηρωες διηγημάτων κατέχουν σημαίνουσα θέση στα μυθιστορήματα, με προεξάρχουσα φιγούρα το alter ego τού Αρτούρο Μπελάνο, ο οποίος είναι ήρωας του μυθιστορήματος «Αγριοι Ντετέκτιβ», απόμακρος αφηγητής στο επικό και ημιτελές «2666» και παρόν σε πλήθος διηγημάτων: στις συλλογές «Πουτάνες φόνισσες» και «Τηλεφωνήματα» (Αγρα). Αποκορύφωμα αυτο-αναφορικότητας: το μυθιστόρημα «Μακρινό Αστέρι» (Καστανιώτης) αποτελεί ανάπτυξη της βιογραφίας του Ραμίρες Χόφμαν, που περιλαμβάνεται στο μεταμοντέρνο «μυθιστόρημα» – συμπίλημα φανταστικών βιογραφιών «Η ναζιστική λογοτεχνία στην Αμερική».
Αναζητώντας το «γιατί»
Εν ολίγοις, το έργο του είναι ένα ουροβόρο φίδι. Είναι πολύ δύσκολο να συλλάβει κανείς το κέντρο του πολυπύρηνου αυτού έργου. Οπως όλοι σχεδόν οι συγγραφείς που ένιωσαν την ανάσα του θανάτου στο πετσί τους, προσπαθεί να βρει απάντηση στο θεόρατο «Γιατί» της θνητότητας και κατ’ επέκταση, της ύπαρξης. Μια απέλπιδα κι απεγνωσμένη προσπάθεια να ονοματίσει αυτό που μέχρι τότε δεν είχε όνομα. Είναι η σταθερή επανάληψη με μύριους άμεσους, έμμεσους και μεθυστικά υπαινικτικούς τρόπους της ίδιας μεταφυσικής επωδού: ότι η απάντηση βρίσκεται στο κέντρο του Κακού, δηλαδή του Θανάτου. Γι’ αυτό και πασχίζει να αποδώσει με τον πιο πιστό με τον παράδρομο τρόπο της λογοτεχνίας τη σύγχρονη εκδοχή του Κακού σε όλες του τις φρικτές, άρρωστες και παράλογες μορφές, καταλήγοντας στο δίστιχο το Μποντλέρ, το οποίο θέτει και ως μότο στο «2666»: Στο κέντρο μιας ερήμου ανίας/μια όαση φρίκης. «Δεν υπάρχει πιο διαυγής διάγνωση της ασθένειας που πλήττει τον σύγχρονο άνθρωπο», σημειώνει.
Τελικά, το έργο του καταλήγει να είναι μια προσπάθεια απάντησης στο ερώτημα: «Πώς μπορεί η λογοτεχνία να δώσει νόημα σε έναν κόσμο δίχως νόημα;». Η μοναδική απάντηση που ο ίδιος προσφέρει είναι ότι η ανεξάντλητη κι ανυπέρβλητη αγάπη για τη λογοτεχνία είναι το μόνο ζωντανό πράγμα που συνδέει τους ήρωές του μεταξύ τους. Η μοναδική δυνατότητα σχέσης.