Στο 24% του ΑΕΠ ή στα 46,4 δισ. ευρώ ανήλθε η παραοικονομία το 2012
στην Ελλάδα, αναδεικνύοντας πόσο πολύ θα βοηθήσει η καταπολέμηση
της «σκιώδους» οικονομίας στη βελτίωση των δημοσιονομικών μεγεθών
της χώρας και ενδεχομένως στη λήψη ηπιότερων μέτρων. Ταυτόχρονα, το
37,3% των εργαζομένων στην Ελλάδα ήταν ανασφάλιστοι το 2008, ενώ η
χώρα κατέχει την αρνητική πρωτιά με το μεγαλύτερο ποσοστό παράνομων
μεταναστών εργαζόμενων σε ολόκληρο των κόσμο (4,4%).
Από τα στοιχεία που περιλαμβάνονται στην έκθεση του Institute of
Economic Affairs (IEA, Ινστιτούτο Οικονομικών Θεμάτων), προκύπτει
ότι στην Ελλάδα η παραοικονομία κινείται διαχρονικά μεταξύ του
22,6% του ΑΕΠ της (1989-1990) και του 29% του ΑΕΠ (1997-1998).
Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι μειώνεται. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι
το 2001 η «σκιώδης» οικονομία ήταν στο 28,2% του ΑΕΠ της χώρας ή σε
απόλυτους αριθμούς στα 41,2 δισ. ευρώ. Το 2012, μπορεί να υποχώρησε
στο 24% του ΑΕΠ, αλλά δεδομένης της αύξησης του Ακαθάριστου
Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ) το μέγεθος της παραοικονομίας υπολογιζόταν
σε 46,4 δισ. ευρώ.
Σύμφωνα με το ΙΕΑ, το διάστημα 1999-2007 η παραοικονομία στην
Ελλάδα ήταν κατά μέσο όρο στο 27,5% του ΑΕΠ. Στην κορυφή της λίστας
των 162 χωρών που εξετάζει η έρευνα, βρίσκεται η Γεωργία με
παραοικονομία που στο παραπάνω διάστημα έφθασε κατά μέσο όρο στο
65,8% του ΑΕΠ. Ομως, η Ελλάδα βρίσκεται στην κορυφή της λίστας με
το μεγαλύτερο ποσοστό παράνομων μεταναστών εργαζομένων. Το ποσοστό
αυτό ανέρχεται στο 4,4%, ενώ ακολουθούν οι ΗΠΑ με 3,2% και η Ιταλία
με 2%. Επίσης, σε πολύ υψηλά επίπεδα βρίσκεται και η ανασφάλιστη
εργασία στην Ελλάδα με το 37,3% των εργαζομένων να μην έχουν
ασφάλιση.
Μάλιστα, η ΙΕΑ επισημαίνει στην έκθεσή της ότι η ευρωπαϊκή κρίση
ανέδειξε όλα αυτά τα προβλήματα σε χώρες όπως η Ελλάδα, η Ισπανία
και η Ιταλία και ιδίως τα ζητήματα που άπτονται του
φοροεισπρακτικού και φοροελεγκτικού μηχανισμού των χωρών.
Γενικότερα, στους λόγους που αποδίδει η ΙΕΑ την παραοικονομία
περιλαμβάνονται:
1. Το ύψος των φορολογικών συντελεστών και των ασφαλιστικών
εισφορών.
2. Η φορολογική «ηθική». Δηλαδή, η φορολογική συνείδηση της
εκάστοτε κοινωνίας.
3. Η ποιότητα των κρατικών θεσμών και αρχών. Επί της ουσίας, το
πόσο διεφθαρμένος είναι ο κρατικός μηχανισμός κάθε χώρας.
4. Η νομοθεσία που ρυθμίζει την αγορά εργασίας των χωρών.
5. Η ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών από το Δημόσιο και κυρίως
το πώς γίνονται οι διάφορες πληρωμές. Εάν γίνονται με μετρητά ή
μέσω τραπεζών κ.λπ.
Το Ινστιτούτο θεωρεί ότι οι δύο πρώτοι παράγοντες από τους
προαναφερθέντες, έχει παρατηρηθεί εμπειρικά ότι επηρεάζουν σε
μεγαλύτερο βαθμό το μέγεθος της παραοικονομίας, από ό,τι οι
προηγούμενοι. Πάντως, το ΙΕΑ σημειώνει ότι το ύψος της
παραοικονομίας σε μία χώρα δεν είναι απαραίτητο να επηρεάζει άμεσα
και το επίπεδο διαβίωσης των πολιτών της χώρας αυτής. «Είτε είναι
δηλωμένο, είτε όχι, συνεχίζει να αυξάνει το εισόδημα των ανθρώπων»,
αναφέρει χαρακτηριστικά στην έκθεσή της και σημειώνει ότι συνήθως
τα χρήματα που δημιουργούνται στην παραοικονομία, περνούν αμέσως
στην επίσημη οικονομία.
Παράλληλα, το ΙΕΑ σημειώνει ότι ένας από τους λόγους που αυξάνεται
η παραοικονομία είναι οι υψηλοί φορολογικοί συντελεστές, καθώς
οδηγούν στην αποφυγή της καταβολής τους με άμεση αρνητική συνέπεια
και στα έσοδα του Δημοσίου. Στο πλαίσιο αυτό, σημειώνει ότι ένας
από τους τρόπους αντιμετώπισης της «σκιώδους» οικονομίας είναι και
η μείωση των φόρων και των εισφορών, αν και παραδέχεται ότι από
μόνες τους δεν μπορούν αυτές οι πρωτοβουλίες να λύσουν τα
προβλήματα της παραοικονομίας.
