Ο Χρήστος Χρυσόπουλος (γενν. το 1968) ξεκίνησε τη συγγραφική του πορεία στα μέσα της δεκαετίας του ’90 ως συγγραφέας σύντομων, ατμοσφαιρικών, άκρως στυλιζαρισμένων, πάντως ατόφιων μυθιστορημάτων. Τα τελευταία δέκα χρόνια, περίπου, πήρε μια στροφή προς τον δοκιμιακό λόγο, τη θεωρία της λογοτεχνίας και τον στοχασμό που πατάει πάνω στη φιλοσοφία. Ακόμα και το μυθιστόρημά του «Η λονδρέζικη μέρα της Λώρας Τζάκσον» εμπεριέχει ουσιαστικά ψήγματα θεωρητικών αναζητήσεων πάνω στην ίδια τη φύση της γραφής.
Με το νέο του βιβλίο, ο Χρυσόπουλος κάνει την έκπληξη: ο «Φακός στο στόμα» είναι αυτό που λέει ο υπότιτλός του: «Ενα χρονικό για την Αθήνα» (κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις), τη μεταδεκεμβριανή Αθήνα, της κρίσης και των βανδαλισμών. Επιπροσθέτως, το νέο αυτό βιβλίο του οδοιπόρου, του δρομέα, του αθηναιογράφου (πλέον) Χρυσόπουλου έχει κάτι ακόμα καινούργιο: φωτογραφίες του από αυτή την «κάθοδο» στην Αθήνα (θυμίζουμε ότι κάτι ανάλογο έκανε πριν από μερικά χρόνια και ο Μισέλ Φάις με το λεύκωμα «Η πόλη στα γόνατα», εκδ.Πατάκη).
Οπως μας είπε ο ίδιος ο Χρυσόπουλος -και όπως ομολογεί στον εξαιρετικό επίλογο του βιβλίου-, «δούλευα ένα μυθιστόρημα που είχε ως βασικό στοιχείο την περιπλάνηση, αλλά όλο και περισσότερο αισθανόμουν ότι τα πάντα με έστρεφαν μακριά από τη μυθοπλασία. Είχα την προσοχή στραμμένη αλλού, στο τι συμβαίνει εδώ τριγύρω. Επειδή περπατάω πολύ, έπιασα τον εαυτό μου να βγαίνει στην πόλη με τη διάθεση ενός «άρπαγα». Δεν σκεφτόμουν τίποτα εκείνη τη στιγμή που περπατούσα αλλά μόνο παρατηρούσα: με περιέργεια και μια κάποια αναίδεια. Τότε συνέβησαν δύο πράγματα: το επεισόδιο με τον φακό στο στόμα που περιγράφω στο τέλος του βιβλίου, αργά το βράδυ στη γωνιά Νίκης και Μητροπόλεως. Μετά έπεσε στα χέρια μου ένα βιβλίο: ο «Περίπατος» του Ρόμπερτ Βάλζερ. Αυτά τα δύο συνετέλεσαν στο να παρατήσω το μυθιστόρημα».
Ο Χρυσόπουλος αισθάνθηκε ότι η λογοτεχνία έχει αυτόν τον καιρό την υποχρέωση να θέσει ένα ίχνος στο χρόνο. «Γι’ αυτό θυμήθηκα και την «Ομόνοια 1980» του Ιωάννου και έβαλα μότο από αυτήν, επειδή τώρα πλέον εκείνη η δουλειά λειτουργεί για εμάς με τον ίδιο τρόπο ως ένα ετεροχρονισμένο ίχνος (παρεμπιπτόντως: για την αρχή της δεκαετίας του ’80, ίσως τη δεκαετία κατά την οποία ξεκίνησε η δική μας κακοδαιμονία). Για πρώτη φορά ώς τώρα, η στρατηγική της γραφής υποκαταστάθηκε από ένα αίσθημα επείγοντος. Γι’ αυτό αποφάσισα ότι αυτό το βιβλίο, αν βγει, πρέπει να βγει τώρα και δίχως να «ωριμάσει στο συρτάρι»».
Ολα είναι δρόμος
Δανειζόμενος μια φράση-κλειδί από τον Βάλζερ, ο Χρυσόπουλος μιλάει για μια πόλη που μοιάζει με «δωμάτιο φαντασμάτων». «Αισθάνομαι ότι στην πόλη κυκλοφορούν πλέον φαντάσματα: εξαθλιωμένοι ή αποθαρρυμένοι άνθρωποι-απεικάσματα-σκιές. Γι’ αυτό χρησιμοποιώ κάμποσες φορές τη λέξη. Ενώ από την άλλη εγώ ως συγγραφέας κινούμαι και εγώ στην πόλη ανάμεσά τους με την επιδίωξη να γίνω αόρατος, να περνώ απαρατήρητος σαν ένα αερικό. Γι’ αυτό και αποφάσισα ότι το βιβλίο θα πρέπει να λειτουργεί όχι μόνο ως μια εξωστρεφής ματιά (όπως κάνει συχνά το ρεπορτάζ) αλλά να «επιστρέφει» εσωστρεφώς στον ίδιο τον συγγραφέα του».
Πάντως, όλα καταλήγουν σε ένα σημείο: στον δρόμο. «Αυτό για το οποίο νομίζω ότι μπορώ να μιλήσω δεν είναι άμεσα η ίδια η αρρώστια της πόλης, αλλά ίσως πιο έμμεσα, το τι σημαίνει να περπατάς μια, εν πολλοίς, άρρωστη πόλη, πώς ζεις μέσα σε μια πόλη όπως η σημερινή Αθήνα, ποιες νέες δεξιότητες σου επιβάλλουν οι καιροί, τι νέο συναντάς, τι σε ξαφνιάζει, σε τι σόι διλήμματα σε βάζει ο δρόμος.
»Οσο για τις φωτογραφίες, ήταν απαραίτητες, επειδή αποτελούν το μοναδικό πειστήριο του συγγραφέα, ο μόνος τρόπος για να καταλάβει ο ίδιος, μετά, από πού περπάτησε, τι είδε».