Σεπτέμβριος 2000. Σε ηλικία 24 ετών μετακομίζω στο Λονδίνο για το μεταπτυχιακό μου. Στα δώδεκα χρόνια που ακολούθησαν τόσο η ίδια η Αθήνα όσο και η σχέση μου μαζί της άλλαξαν. Οσοι έχουν περάσει από τη διαδικασία αυτή γνωρίζουν ότι το να αφήνεις την πόλη στην οποία γεννήθηκες και μεγάλωσες είναι μια εμπειρία δύσκολη και ταυτόχρονα αποκαλυπτική. Η απόσταση μετατρέπεται σε νοσταλγία, ο χώρος και ο χρόνος συγχέονται και ο τόπος συνεχίζει να ζει μέσα σου.
Ζώντας σε μία εντελώς διαφορετική πόλη με βοήθησε να συνειδητοποιήσω τους λόγους για τους οποίους αγαπάω την Αθήνα (ίσως τελικά ο καλύτερος τρόπος για να εκτιμήσεις κάτι είναι να το χάσεις). Ολα αυτά τα μικρά κομμάτια που συνθέτουν το μωσαϊκό της καθημερινότητας στην πόλη μας και τα οποία τα θεωρούμε δεδομένα: από την εναλλαγή των εποχών και την ποικιλία του αστικού τοπίου μέχρι τις φωνές των παιδιών στο διάλειμμα του σχολείου, τα θερινά σινεμά, τις γεμάτες πλατείες ή τις νότες του πιάνου που ξεπηδούν από τα ανοιχτά παράθυρα ενός ωδείου. Σε αντίθεση με πολλές άλλες πρωτεύουσες, ο δημόσιος χώρος στην Αθήνα -τόσο στο κέντρο όσο και σε προαστιακές συνοικίες- έσφυζε πάντα από ζωή.
Ταυτόχρονα, μέσα από την έρευνά μου όλα αυτά τα χρόνια κατάλαβα ότι δημοκρατία δεν είναι μόνο η διαδικασία επιλογής αντιπροσώπων ή λήψης αποφάσεων. Δημοκρατία είναι και το αποτέλεσμα στο μικροκοινωνικό επίπεδο, δηλαδή η συνύπαρξη – η επίτευξη ενός ελάχιστου αλληλοσεβασμού, ανεκτικότητας και ασφάλειας που επιτρέπει την αρμονική συνύπαρξη διαφορετικών ομάδων, συμφερόντων, φωνών. Ο ρόλος του κέντρου της πόλης (της Αγοράς) στη διαδικασία αυτή της συγκέντρωσης και αλληλεπίδρασης πολιτών είναι καταλυτικός. Η Αθήνα κατάφερε ιστορικά να συντηρήσει έναν ιδιαίτερο πλουραλισμό μικρομεσαίων επιχειρήσεων, βιοτεχνιών και καταστημάτων, το καθένα με τη δική του ταυτότητα, τη δική του ιστορία.
Κάθε φορά που επιστρέφω στην Αθήνα, τα συναισθήματά μου είναι ανάμεικτα. Το κλείσιμο ιστορικών επιχειρήσεων, η μετακίνηση της αγοράς σε περιφερειακά και εσωστρεφή εμπορικά κέντρα, η απομάκρυνση δημόσιων υπηρεσιών από το κέντρο, η καταστροφή μνημείων, η προσβολή του δημόσιου χώρου δεν πλήττουν μόνο την αισθητική μας, πλήττουν ευθέως τόσο τη σχέση μας με το παρελθόν (δηλαδή την ταυτότητά μας) όσο και τη δυνατότητα συνύπαρξης και ανάπτυξης στο μέλλον. Πιστεύω ότι η απαξίωση της πόλης είναι πολιτική πράξη, βαθιά αντιδημοκρατική.
Προφανώς το φαινόμενο της απομάκρυνσης από τον δημόσιο χώρο δεν είναι αποκλειστικά ελληνικό φαινόμενο. Ερευνώντας επιστημονικά τη σχέση των νέων με τα νέα μέσα στη Βρετανία, παρατηρώ και εκεί τη σταδιακή απομάκρυνση από τη δημόσια σφαίρα και την απόσυρση στη γνώριμη ασφάλεια του εικονικού και του ιδιωτικού χώρου. Οταν όμως η καθημερινή μας επαφή με την πόλη περιορίζεται σε καθαρά λειτουργικές διαδρομές με συγκεκριμένους σκοπούς, αρχίζουμε να χάνουμε την επαφή τόσο με τον χώρο όσο και με τον χρόνο. Ετσι χάνουμε την επαφή με το συλλογικό μας παρελθόν και, εν τέλει, με την ταυτότητά μας.
Θεωρώ ότι η αντίσταση σε αυτή την τάση είναι εξίσου βαθιά πολιτική πράξη. Εάν έμαθα κάτι τα τελευταία 12 χρόνια, αυτό ήταν το να βλέπω την πόλη στην οποία ζω με άλλο μάτι και να προσπαθώ να την ανακαλύπτω σαν τουρίστας και να συμμετέχω σαν πολίτης. Η Αθήνα ανήκει σε όλους μας και εξακολουθεί να αποτελεί μία αστείρευτη πηγή δράσεων, εμπειριών και φωνών. Κάθε επιστροφή στην Αθήνα μούυ δίνει μία ακόμα ευκαιρία να ζήσω την πόλη μου.
* Ο κ. Ρωμανός Γεροδήμος είναι επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Bournemouth.