– «Πόσα κενά συλλέξατε από τα σχολεία της περιφέρειάς σου;»
– «Περίπου 2.500».
– «Μάλλον είναι πολλά. Εμείς τα υπολογίζουμε περίπου 2.000».
– «Εντάξει ας πούμε τόσα!»…
Τελικά, το περιφερειακό στέλεχος πολύ γρήγορα επείσθη από τον συνάδελφό του στην κεντρική διοίκηση του υπ. Παιδείας για τον αριθμό των κενών. Πρόκειται για διάλογο που διημείφθη πρόσφατα στο υπουργείο ενόψει της προετοιμασίας της νέας σχολικής χρονιάς και το ανορθολογικά δομημένο σύστημα του προσωπικού της δημόσιας εκπαίδευσης. Είναι ενδεικτικό ότι υπήρξε περίπτωση μεγάλης περιφέρειας στην οποία εκπαιδευτικοί πέρυσι δίδασκαν έως 4 ώρες την εβδομάδα. Τα στρεβλά του συστήματος οφείλονται σε τρεις κύριους λόγους: στον τρόπο υπολογισμού των κενών, στην πληθώρα των ειδικοτήτων αλλά και στην ανορθολογική -με κομματικά κριτήρια, πολλές φορές- κατανομή των διορισμών μονίμων εκπαιδευτικών ανά περιφέρεια.
Ειδικότερα, με βάση τα στοιχεία του υπ. Παιδείας στην ελληνική εκπαίδευση υπηρετούν 156.000 μόνιμοι εκπαιδευτικοί, εκ των οποίων οι 70.000 στην πρωτοβάθμια και οι 86.000 στη δευτεροβάθμια. Την τελευταία δεκαετία έγιναν 40.673 διορισμοί μονίμων στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Από την άλλη, την τελευταία πενταετία έγιναν 14.978 προσλήψεις αναπληρωτών. Γιατί δεν φτάνουν οι διορισμοί των μονίμων; Πώς κάθε χρόνο παρουσιάζονται κενά; Ενδεικτικά, ο αιρετός της Διδασκαλικής Ομοσπονδίας στο ΠΥΣΠΕ κ. Δ. Μπράτης εκτίμησε τα κενά σε 16.000 (6.000 για το βασικό πρόγραμμα δημοτικών και νηπιαγωγείων και 10.000 για τα μαθήματα ειδικοτήτων του προγράμματος των ολοήμερων) μετά τις 1.673 συνταξιοδοτήσεις, ενώ ο γ. γ. της ΟΛΜΕ κ. Θ. Κοτσυφάκης τα υπολόγισε σε 3.000 μετά τις περίπου 3.000 αιτήσεις συνταξιοδότησης.
Ενας βασικός λόγος για την ύπαρξη κενών στα σχολεία είναι ο τρόπος υπολογισμού τους. Κρίσιμο στοιχείο είναι η διάκριση μεταξύ οργανικών και λειτουργικών κενών και η μεταβλητή του ωραρίου κάθε εκπαιδευτικού ανάλογα με τα χρόνια προϋπηρεσίας. «Οργανικό κενό» υπάρχει όταν απουσιάζει εκπαιδευτικός από οργανική θέση και πρέπει να αντικατασταθεί. «Λειτουργικό κενό» προκύπτει από τις ώρες διδασκαλίας που πρέπει να γίνουν και γι’ αυτές δεν υπάρχει εκπαιδευτικός. Αυτό προκύπτει διότι το υποχρεωτικό ωράριο κάθε καθηγητή εξαρτάται από τα χρόνια υπηρεσίας του. Οι πρωτοδιόριστοι πρέπει να διδάξουν 21 ώρες εβδομαδιαίως, με τη συμπλήρωση 5ετίας οι ώρες μειώνονται σε 19, στην 7ετία στις 18 και στην 20ετία στις 16. Για παράδειγμα, όταν ένα Γυμνάσιο έχει ένα φιλόλογο με 21 χρόνια υπηρεσίας (και άρα 16 ώρες) και οι ώρες των φιλολογικών μαθημάτων είναι 25, μένουν κενές 9 ώρες διδασκαλίας. Εάν προσληφθεί ένας φιλόλογος στη θέση τότε θα πρέπει να διδάξει 21 ώρες, αλλά το σχολείο θα μπορεί να τον αξιοποιήσει μόνο 9 ώρες. Ομως, στον υπολογισμό των κενών αντί να υπολογίζονται τα συνολικά λειτουργικά κενά σε κάθε περιφέρεια, τα αιτήματα υποβάλλονταν με βάση τα οργανικά κενά.
Η στρέβλωση οφείλεται και στον μεγάλο αριθμό ειδικοτήτων εκπαιδευτικών, με τη μεγαλύτερη πληγή στην τεχνική-επαγγελματική δευτεροβάθμια εκπαίδευση, όπου πολλοί καθηγητές ειδικοτήτων έχουν ελάχιστες ώρες μαθήματος εβδομαδιαίως. Πιο συγκεκριμένα, στην Ελλάδα υπάρχουν 110 ειδικότητες καθηγητών, την ίδια στιγμή που στη Βρετανία ο αριθμός των ειδικοτήτων είναι μόνο 28, ενώ ανάλογοι είναι οι αριθμοί και στις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης. Η υπερπληθώρα στην Ελλάδα οφείλεται στις τεχνολογικές ειδικότητες. Ομως, καθώς οι περισσότεροι απόφοιτοι Γυμνασίου προτιμούν τα Γενικά Λύκεια αντί των Επαγγελματικών (75,5%-24,5% η αναλογία πέρυσι) πολλοί καθηγητές ειδικοτήτων στα επαγγελματικά σχολεία δεν έχουν αντικείμενο εργασίας, με αποτέλεσμα «κάποιοι να κάνουν μάθημα 4 ώρες την εβδομάδα» ανέφερε στην «Κ» έμπειρος εκπαιδευτικός.
Τέλος, βαθιά πληγή για τις σημερινές στρεβλώσεις είναι οι πελατειακές, κομματικές σκοπιμότητες. Τις προηγούμενες δεκαετίες ουκ ολίγες φορές από το σύνολο των διορισμών μονίμων πριμοδοτήθηκαν εκλογικές περιφέρειες…
Αύξηση των ωρών διδασκαλίας
«Κλείδωσε» η αύξηση των ωρών διδασκαλίας κάθε εκπαιδευτικού κατά ένα τρίωρο την εβδομάδα. Με τον τρόπο αυτό το υπουργείο Παιδείας υπολογίζει ότι δεν θα αναγκασθεί να προχωρήσει -και άρα θα εξοικονομήσει τα αντίστοιχα κεφάλαια- σε προσλήψεις 5.000 αναπληρωτών εκπαιδευτικών το 2013-2014. Ο σχεδιασμός του υπουργείου συγκλίνει με έκθεση του ΟΟΣΑ που συστήνει οι ώρες διδασκαλίας να αυξηθούν στις 25 ώρες την εβδομάδα στην πρωτοβάθμια και στις 22 στη δευτεροβάθμια. Με βάση τα ισχύοντα, οι εκπαιδευτικοί έχουν -ανάλογα με τα χρόνια προϋπηρεσίας- στην πρωτοβάθμια από 21 έως 24 ώρες εβδομαδιαίως και στη δευτεροβάθμια από 16 έως 21 ώρες.
Η απόφαση της αύξησης των ωρών ελήφθη διότι τα στοιχεία δείχνουν ότι πολλοί μόνιμοι εκπαιδευτικοί (ίσως και λόγω της ειδικότητάς τους) κάνουν πολύ λιγότερες ώρες σε σχέση με το ανώτερο δυνατό. Οι Ελληνες εκπαιδευτικοί διδάσκουν κατά μέσο όρο εβδομαδιαίως 18,5 ώρες στο Γυμνάσιο και το Λύκειο, μέσος όρος που συγκλίνει με τον ευρωπαϊκό (19,1 στο Γυμνάσιο και 18,4 στο Λύκειο). Ετσι, ελλείψει πόρων, θεωρείται ότι οι ώρες μπορεί να αυξηθούν χωρίς να επιβαρυνθεί το εκπαιδευτικό έργο. Ενδεικτικά στην Ε.Ε. τις περισσότερες ώρες διδάσκουν οι εκπαιδευτικοί σε Μάλτα (26 ώρες), Βουλγαρία και Σκωτία (23), ενώ τις λιγότερες σε Φινλανδία (13 έως 17) και Πολωνία (14). Από την άλλη, στην Ευρώπη η σχολική χρονιά διαρκεί κατά μέσο όρο 42 εβδομάδες, ενώ στην Ελλάδα 36 εβδομάδες, χωρίς να υπολογίζονται οι 4 με 5 εβδομάδες των εξετάσεων (σύνολο 40-41 εβδομάδες).