Είναι από εκείνα τα βιβλία που διεκδικούν τη συγκέντρωσή σου μέχρι να «μπεις» στην ψίχα της ιστορίας και που δεν τα αφήνεις από τα χέρια σου παρά μόνο όταν τα τελειώσεις. Μόνο που το βιβλίο του Κουβανού Λεονάρντο Παδούρα «Ο άνθρωπος που αγαπούσε τα σκυλιά» (μετάφραση στα ελληνικά, εξαιρετική, Κώστας Αθανασίου, εκδ. Καστανιώτης) δεν είναι σε καμία περίπτωση ένα απλό μυθιστόρημα, με κάποιους ερωτευμένους και κάποιους προδομένους. Στις 680 -παρακαλώ- σελίδες του ο αναγνώστης ταξιδεύει, σε κάθε κεφάλαιο, σε διαφορετική εποχή και παρακολουθεί διαφορετικούς ήρωες: τον Λιεφ Νταβίντοβιτς Τρότσκι, από τη στιγμή που εξορίζεται από τον Στάλιν και τη Σοβιετική Ενωση. Τον μετέπειτα δολοφόνο, τον Ισπανό επαναστάτη αλλά και γόνο της μεγαλοαστικής τάξης Ραμόν Μερκαντέρ στη διαδικασία που μετασχηματίζεται από ρομαντικός ιδεολόγος σε φονταμενταλιστή τής τότε κρατούσας κομμουνιστικής ιδεολογίας. Τέλος, ο τρίτος ήρωας είναι η περσόνα του Λεονάρντο Παδούρα, ο φέρελπις Κουβανός συγγραφέας Ιβάν, που συναντά τυχαία στις παραλίες της Κούβας έναν παράξενο άνθρωπο που αγαπούσε πολύ τα σκυλιά και που σ’ εκείνες τις συναντήσεις εμπιστεύεται στον Ιβάν την ιστορία του ανθρώπου που δολοφόνησε τον Τρότσκι.
Σε κάθε κεφάλαιο, σε κάθε στιγμή και σε κάθε διαδρομή της ιστορίας στα κεφάλαια του 20ού αιώνα, παρακολουθούμε αυτό που ενέπνευσε, γοήτευσε, πίκρανε και απογοήτευσε εκατομμύρια ανθρώπους: το όραμα για μια διαφορετική και δίκαιη κοινωνία. Είτε αυτό γινόταν διαψεύδοντας τις προσδοκίες της Οκτωβριανής Επανάστασης, είτε στη διάρκεια του ισπανικού εμφυλίου και του ερχομού του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, είτε στα νεότερα χρόνια, στην Κούβα, στα χρόνια της ατέλειωτης παραγωγής ζαχαροκάλαμου και των ατέλειωτων περιορισμών. Ο αναγνώστης βαδίζει σ’ ένα σύμπαν πολυπρόσωπο -εξαιρετικοί όλοι οι χαρακτήρες του Παδούρα, ακόμα κι εκείνοι που κάνουν ένα πέρασμα- παρακολουθεί τις επιλογές ανθρώπων που έπαιξαν καθοριστικό αν και αδιαφανή ρόλο στην ιστορία και παρακολουθεί και την άσβεστη διάθεση του συγγραφέα, που ζει πάντα στην Κούβα, να κατανοήσει πώς προδόθηκε αυτό το όνειρο. Με ποιον τρόπο μπορεί να δεις με μια διάθεση κατανόησης, με συμπόνια όπως λέει, ανθρώπους που δεν δίστασαν να δολοφονήσουν, να ξεπουλήσουν, να προδώσουν, να διαλύσουν ζωές.
«Ο άνθρωπος που αγαπούσε τα σκυλιά» δεν είναι απλώς ένα ιστορικό μυθιστόρημα. Είναι το μυθιστόρημα γεμάτο ερωτήματα, γεμάτο θλίψη και πίκρα, για τη μεγάλη ουτοπία του 20ού αιώνα. Και καταφέρνει, στ’ αλήθεια, να μεταδώσει τις διαψεύσεις τόσων εκατομμυρίων ανθρώπων, όταν κλείνει το μυθιστόρημα με τις φράσεις: «(…) Σ’ έναν γαλαξία όπου ο Ιβάν μπορεί και να ξέρει τι να κάνει με έναν σταυρό καταφαγωμένο από τη θάλασσα και με τούτη εδώ την ιστορία, που δεν είναι η ιστορία του αλλά στην πραγματικότητα είναι, και επιπλέον είναι και η δική μου και τόσων πολλών ανθρώπων που δεν ζητήσαμε να βρεθούμε μέσα της, αλλά δεν καταφέραμε να δραπετεύσουμε απ’ αυτήν: θα πάω ίσως στον ουτοπικό τόπο όπου ο φίλος μου θα ξέρει, πέρα από κάθε αμφιβολία, τι διάβολο να κάνει με την αλήθεια, την εμπιστοσύνη και τη συμπόνια».