Και ποιος δεν έχει ξαποστάσει το απομεσήμερο του καλοκαιριού κάτω από έναν πλάτανο; Το αιωνόβιο δέντρο, άρρηκτα δεμένο με τη ζωή στην ύπαιθρο, προσφέρει σκιά και δροσιά σε γεωργούς, περαστικούς και πανηγυριώτες. Για πόσο, όμως, ακόμη; Ο μικροσκοπικός μύκητας ceratocystis platani συνεχίζει το καταστρεπτικό του έργο, που ξεκίνησε το 2003. «Αυτή τη στιγμή χιλιάδες πλατάνια έχουν νεκρωθεί σε Πελοπόννησο, Ηπειρο και Θεσσαλία από την ασθένεια του μεταχρωματικού έλκους του πλατάνου» επισημαίνει με ανησυχία ο δρ δασολόγος – φυτοπαθολόγος Παναγιώτης Τσόπελας, τακτικός ερευνητής του Ινστιτούτου Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων και Τεχνολογίας Δασικών Προϊόντων. «Πριν από 9 χρόνια εμφανίστηκε το πρόβλημα στη Μεσσηνία, αλλά καθώς δεν ελήφθησαν τα δέοντα μέτρα, αυτό εξαπλώθηκε». Σε επιστολή προς την Αποκεντρωμένη Διοίκηση Ηπείρου – Δυτικής Μακεδονίας οι επιστήμονες κάνουν έκκληση για άμεσα μέτρα αντιμετώπισης.
Ο εν λόγω μύκητας συνδέεται, άλλωστε, άρρηκτα με την ανθρωπογενή δραστηριότητα. Εφθασε στην Ευρώπη από τις ΗΠΑ κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Τα πολεμοφόδια που στάλθηκαν σε Γαλλία και Ιταλία, συσκευασμένα μέσα σε ξύλινα κιβώτια, λειτούργησαν ως «Δούρειος Ιππος» για τη μεταφορά της ασθένειας στη Γηραιά Ηπειρο. Εκτοτε πλατάνια νεκρώνονταν στις δύο ευρωπαϊκές χώρες, χωρίς να αντιλαμβάνεται κανείς την αιτία. Φημολογείται, μάλιστα, ότι κατά την υπογραφή της περίφημης Συμφωνίας της Καζέρτα, στο ομώνυμο παλάτι, οι συμβεβλημένοι αναρωτιούνταν γιατί στον περιβάλλοντα χώρο πλάτανοι 200 ετών είχαν «μαραζώσει». Η διάγνωση έγινε μόλις το 1973, ενώ στη χώρα μας η ασθένεια υπολογίζεται ότι έφθασε πολύ αργότερα μέσω εισαγωγών δένδρων από την Ιταλία.
Πώς προσβάλλονται
Οπως εξηγεί ο κ. Τσόπελας, «η ασθένεια είναι θανατηφόρος και η κατάσταση είναι μη αναστρέψιμη για τα δένδρα που έχουν προσβληθεί από το παθογόνο». Στο πρώτο στάδιο τα προσβεβλημένα πλατάνια εμφανίζουν μειωμένη βλάστηση, μικροφυλλία ή/και χλώρωση (κιτρίνισμα) των φύλλων. Στα μεγάλα δένδρα παρατηρούνται νεκρά κλαδιά συνήθως στη μία πλευρά του δένδρου, ενώ στη συνέχεια η προσβολή επεκτείνεται και στα υπόλοιπα κλαδιά. Τα πιο μικρά δένδρα νεκρώνονται ολοσχερώς μέσα σε μια βλαστική περίοδο. «Ο μύκητας εισβάλλει στο δέντρο από πληγές στα κλαδιά, τον κορμό ή στις ρίζες» εξηγεί ο δρ Τσόπελας. Η ασθένεια μεταδίδεται από μολυσμένα εργαλεία και εκσκαπτικά μηχανήματα, αλλά και αναστομώσεις των ριζών.
«Πολύ εύκολη είναι η μετάδοση από τα ποτάμια, το νερό των οποίων μεταφέρει σπασμένα και μολυσμένα κλαδιά». Η κατάσταση είναι κρίσιμη αυτή τη στιγμή στον ποταμό Καλαμά, αλλά και στον Αχέροντα. «Καθώς τα προσβεβλημένα δένδρα δε δύνανται να ιαθούν, καλούμαστε να δράσουμε για να προστατεύσουμε τα υγιή» υπογραμμίζει ο ερευνητής, «αποφεύγοντας παρεμβάσεις στα δέντρα (κλαδέματα, αμμοληψίες κ.λπ.) και απολυμαίνοντας τα εργαλεία». Τα μολυσμένα δένδρα πρέπει να νεκρώνονται και να καταστρέφονται. «Είναι καλό, τέλος, να υποσημειώσουμε ότι τα εν λόγω ξύλα είναι ακατάλληλα για καύση, αφού ακόμα και έτσι ο μύκητας μεταδίδεται» καταλήγει ο δρ Τσόπελας.