«Εάν θέλετε να εξακριβώσετε την επίδραση της ποσοτικής χαλάρωσης (QE) που ασκείται στις ισχυρότερες οικονομίες του κόσμου, θα πρέπει να παρακολουθήσετε πού καταλήγει το χρήμα. Στις ΗΠΑ το 20% των χρημάτων, που έχει τυπώσει η Ομοσπονδιακή Τράπεζα (Fed) από το 2007, έχει καταλήξει στους τραπεζικούς λογαριασμούς των αμερικανικών επιχειρήσεων, ενώ τα υπόλοιπα εντοπίζονται στις αποταμιεύσεις των αμερικανικών νοικοκυριών», δηλώνει στην «Κ» ο κορυφαίος οικονομολόγος της UBS, Πολ Ντόνοβαν.
Ενα από τα κρίσιμα ερωτήματα που ανακύπτουν από τη σημερινή δυσμενή συγκυρία είναι σε ποιο βαθμό μπορεί η πολιτική μιας κεντρικής τράπεζας να συμβάλει στην οικονομική ανάκαμψη. Η διαμάχη επικεντρώνεται στο αν η επεκτατική νομισματική πολιτική στις ΗΠΑ, την Ιαπωνία, τη Βρετανία ωφελεί την οικονομία.
Τα μέτρα ποσοτικής χαλάρωσης δεν επιτυγχάνουν το επιθυμητό αποτέλεσμα, λένε οι επικριτές τους. Προειδοποιούν δε, ότι η τεράστια ρευστότητα που διοχετεύεται στο χρηματοπιστωτικό σύστημα θα πυροδοτήσει ανεξέλεγκτες πληθωριστικές πιέσεις στις ΗΠΑ και τη Βρετανία, ενώ θα εκτροχιάσει το κρατικό χρέος της Ιαπωνίας που ήδη υπερβαίνει το 200% του ΑΕΠ. Βασικό αντεπιχείρημα είναι ότι ουδείς γνωρίζει πόσο χειρότερα θα ήταν τα πράγματα εάν δεν εφαρμόζονταν αυτά τα μέτρα.
Ούτως ή άλλως, δεν υπάρχουν άλλα περιθώρια επιλογής για τις κεντρικές τράπεζες. Τα περιθώρια μείωσης των επιτοκίων έχουν λίγο έως πολύ εξαντληθεί για τις ΗΠΑ, την Ιαπωνία και τη Βρετανία.
Στην Ευρωζώνη, αφού ο πρόεδρος της ΕΚΤ Μάριο Ντράγκι ανακοίνωσε μείωση του βασικού επιτοκίου στο ιστορικό χαμηλό του 0,5%, άφησε υπόνοιες για τα αρνητικά επιτόκια στις καταθέσεις που διατηρούν οι τράπεζες στην ΕΚΤ. Μια τέτοια κίνηση, θεωρητικά, θα αποθάρρυνε τις εμπορικές τράπεζες να «παρκάρουν» τα χρήματά τους στα θησαυροφυλάκια της ΕΚΤ και αντί αυτού να χορηγήσουν δάνεια σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά. Στις ΗΠΑ και τη Βρετανία, η πολιτική ποσοτικής χαλάρωσης δεν έχει αισθητή επίδραση στην πραγματική οικονομία, αλλά ούτε και στην αποδυνάμωση του δολαρίου ή της στερλίνας. «Το τύπωμα χρήματος από τις κεντρικές τράπεζες δεν οδηγεί απαραιτήτως στην αποδυνάμωση της ισοτιμίας μιας οικονομίας», τονίζει ο κ. Ντόνοβαν. Στην περίπτωση των ΗΠΑ, τα χρήματα της Fed δεν καταλήγουν στις διεθνείς αγορές για να επηρεάσουν καθοριστικά τη σχέση του δολαρίου με τα υπόλοιπα νομίσματα. Στη Βρετανία, οι τράπεζες έχουν λάβει εντολές να συγκρατήσουν τα χρήματα που δίνει η Τράπεζα της Αγγλίας στην εγχώρια στεγαστική αγορά, σχολιάζει ο ίδιος.
Τι γίνεται, όμως, με την περίπτωση της Ιαπωνίας; Η Τράπεζα της Ιαπωνίας είναι έτοιμη να δοκιμάσει τα όρια της νομισματικής πολιτικής για την καταπολέμηση του αποπληθωρισμού, θέτοντας ως στόχο να διπλασιάσει τη νομισματική της βάση μέχρι τα τέλη του 2014 στα 270 τρισ. γιεν με μαζικές αγορές κρατικών ομολόγων. Κατά τον κ. Ντόνοβαν, η πολιτική αυτή θα αποδυναμώσει το γιεν, διότι οι ιαπωνικές τράπεζες θα χορηγήσουν δάνεια στο εξωτερικό, όπως σε επιχειρήσεις της Νότιας Κορέας και της Ινδονησίας, με την πλεονάζουσα ρευστότητα. Οι ιαπωνικές εταιρείες θα επωφεληθούν έμμεσα από την αύξηση των περιθωρίων κέρδους που προκύπτει από την πτώση του γιεν σε συνδυασμό με τις αμετάβλητες τιμές των ιαπωνικών προϊόντων στο εξωτερικό. Εάν οι ιαπωνικές επιχειρήσεις αυξήσουν τελικά τις επενδύσεις τους στη χώρα και τα νοικοκυριά τις δαπάνες τους, είναι ένα ερώτημα που μόνον εμπειρικά μπορεί να απαντηθεί, παρακολουθώντας την… πορεία του χρήματος.