Στις 17 Δεκεμβρίου του 2009, στο 386ο χιλιόμετρο της εθνικής οδού Αθηνών – Θεσσαλονίκης, στην κοιλάδα των Τεμπών σημειώνεται κατολίσθηση, με αποτέλεσμα να χάσει τη ζωή του ένας Ιταλός μηχανικός. Ο δρόμος κλείνει έως τις 8 Μαΐου 2010, ενώ από την πρώτη στιγμή αρχίζει μια έντονη διαμάχη ανάμεσα στο Δημόσιο και την κοινοπραξία «Αυτοκινητόδρομος Αιγαίου», με την τελευταία να προσπαθεί να αποποιηθεί την ευθύνη. Τρία χρόνια μετά, η υπόθεση είναι έτοιμη να εξεταστεί από διεθνές διαιτητικό δικαστήριο, με την «Αυτοκινητόδρομος Αιγαίου» να διεκδικεί αποζημίωση από το Δημόσιο για την κατολίσθηση.
Η σχέση του Δημοσίου και της κοινοπραξίας «Αυτοκινητόδρομος Αιγαίου» ορίζεται από τη σύμβαση παραχώρησης, που κυρώθηκε από τη Βουλή με τον νόμο 3605/2007. Σύμφωνα με τη σύμβαση, ο παραχωρησιούχος έπρεπε μέχρι τον Μάρτιο του 2009 να πραγματοποιήσει παρεμβάσεις για την προστασία της εθνικής οδού στα Τέμπη και στον Πλαταμώνα από πτώσεις βράχων.
Ωστόσο, όπως αποδείχθηκε στη συνέχεια, η εταιρεία υλοποίησε μόνο τις «ελαφρές» παρεμβάσεις και ξεκίνησε μέσα στο 2009 διαπραγματεύσεις με τα υπουργεία Περιβάλλοντος και Υποδομών για τις υπόλοιπες. Οπως αποκάλυψε την περίοδο εκείνη η «Κ», η εταιρεία «Αυτοκινητόδρομος Αιγαίου» είχε ζητήσει τη μετάθεση των εργασιών προστασίας των Τεμπών από κατολισθήσεις για το 2012 (οπότε και σύμφωνα με το αρχικό χρονοδιάγραμμα θα είχαν ολοκληρωθεί οι σήραγγες), επικαλούμενη το κυκλοφοριακό πρόβλημα που θα δημιουργούνταν. «Οι επιπτώσεις στη φάση κατασκευής των έργων στην κοιλάδα των Τεμπών είναι σημαντικά αρνητικές, επειδή απαιτείται η διοχέτευση των δύο ρευμάτων κυκλοφορίας σε μία λωρίδα και η εναλλάξ κίνηση των οχημάτων. Οι επιπτώσεις από βραχοπτώσεις που μπορεί να προκληθούν κατά τη φάση κατασκευής των έργων προστασίας θα είναι πολύ μεγαλύτερες εάν η υφιστάμενη εθνική οδός λειτουργεί με τους σημερινούς φόρτους», αναφέρει η μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων (που έγινε για τα έργα προστασίας των Τεμπών και του Πλαταμώνα από πτώσεις βράχων) και κατατέθηκε στο υπουργείο Υποδομών στις 10 Δεκεμβρίου, λίγες ημέρες… πριν από το τραγικό γεγονός. Οπως προκύπτει μάλιστα από την ίδια πηγή, η σύμβαση για την εκπόνηση Οικολογικής Μελέτης Βάσης, που είναι απαραίτητη για τη μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων (ΜΠΕ), καθώς τα Τέμπη ανήκουν στο δίκτυο Natura 2000, υπεγράφη τον Μάρτιο του 2009, όταν έπρεπε να έχουν ολοκληρωθεί οι επεμβάσεις.
Τι υποστήριξε η εταιρεία «Αυτοκινητόδρομος Αιγαίου»; Οτι η κατάπτωση των βράχων ήταν ένα ακραίο γεωλογικό φαινόμενο που δεν μπορούσε να έχει προβλεφθεί (και επομένως, είτε πρόκειται για «γεγονός ανωτέρας βίας», άρα το κόστος του πρέπει να επιμεριστεί, είτε ανήκει εντελώς στην ευθύνη του Δημοσίου). Επιπλέον υποστήριξε ότι δεν τήρησε τις συμβατικές της υποχρεώσεις (δηλαδή τον εκβραχισμό της περιοχής μέχρι τον Μάρτιο του 2009) επειδή δεν το επέτρεψε η Πολιτεία για περιβαλλοντικούς λόγους.
Αναπάντητα ερωτήματα
Τα ερωτήματα, πάντως, που δεν απαντήθηκαν για την υπόθεση είναι πολλά. Για παράδειγμα: αν, από ποια υπηρεσία και με ποιο περιβαλλοντικό επιχείρημα «απαγορεύτηκε» στον παραχωρησιούχο ο εκβραχισμός των Τεμπών σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα της σύμβασης (τη στιγμή μάλιστα που ίδια η ΜΠΕ που εκείνος εκπόνησε για το έργο μιλάει για αναστρέψιμες επεμβάσεις). Και γιατί το Δημόσιο δεν διεκδίκησε ποτέ την ενεργοποίηση ρητρών της σύμβασης για αποζημίωσή του από τον παραχωρησιούχο, πέραν της ανάληψης του κόστους των εργασιών εκβραχισμού. Η υπόθεση, πάντως, τώρα ξεκινάει.