Λέγεται ότι κάποτε η Ζακλίν ντε Ρομιγί ταξίδεψε με τον Κίμωνα
Κουλούρη στην ίδια πτήση από το Παρίσι στην Αθήνα. Ο Κουλούρης ήταν
τότε υφυπουργός Εσωτερικών και όταν κάποιος από τους συνοδούς του
τού είπε ποιο πρόσωπο κρυβόταν πίσω από την γηραιά κυρία με την
εμφάνιση αξιοπρεπούς οικοκυράς εκείνος ενθουσιάστηκε. Σηκώθηκε, την
χαιρέτησε, της υπέβαλε τα σέβη του και πριν το αεροπλάνο
προσγειωθεί στο Ελληνικό της είχε υποσχεθεί την ελληνική ιθαγένεια.
Οπερ και εγένετο. Δεν ξέρω αν η ιστορία είναι αστικός μύθος, πάντως
αν αληθεύει είναι χαρακτηριστική. Η ελληνική πολιτεία, χάρη σε μια
ευτυχή σύμπτωση, τίμησε μια γυναίκα που με το έργο της και τη ζωή
της δεν έπαψε να τιμά τον ελληνικό πολιτισμό. Αξίζει, επίσης, να
θυμόμαστε πως η ίδια η Ρομιγί δεν έχανε ευκαιρία να δηλώνει πως
αισθάνεται υπερήφανη για το ελληνικό της διαβατήριο – ε, ναι,
υπάρχουν και ευτυχισμένοι Ελληνες. Αξίζει, επίσης, να αναλογισθούμε
πόσους ακόμη, σαν τη Ρομιγί, θα μπορούσε να τιμήσει η ελληνική
πολιτεία και δεν το έκανε, λόγω φόρτου εργασίας, υποθέτω,
αφηρημάδας ή άγνοιας.
Η Ζακλίν ντε Ρομιγί, εκπαιδευτικός που είχε υπηρετήσει στη ζωή της
σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, ακαδημαϊκός και συγγραφέας
ενός πολύτιμου έργου, και λόγω ποιότητος αλλά και λόγω όγκου, δεν
σταμάτησε μέχρι το τέλος της ζωής της να υπερασπίζεται την ελληνική
παιδεία. Ενα ή δύο χρόνια πριν πεθάνει ηγήθηκε μιας κίνησης Γάλλων
εκπαιδευτικών για τη διατήρηση της διδασκαλίας των κλασικών
γραμμάτων στο Λύκειο. Γι’ αυτήν η κλασική ελληνική παιδεία δεν ήταν
απλώς αντικείμενο επιστημονικής έρευνας και μελέτης. Ηταν κομμάτι
της συλλογικής ευαισθησίας του πολιτισμού μας, όπως την όρισε
κάποτε η Γιουρσενάρ.
Θυμάμαι πάντα μια από τις πιο συγκινητικές σττιγμές του έργου της.
Αν δεν κάνω λάθος βρίσκεται στο κείμενό της «Ο θησαυρός των
λησμονημένων γνώσεων». Εκεί λέει πως, Εβραία η ίδια -το πατρικό της
ήταν Νταβίντ- πέρασε τα δύσκολα χρόνια της γερμανικής κατοχής
επειδή τη στήριζαν τα κείμενα του Λυσία, αυτά που δίδασκε στο
Λύκειο πριν από τον πόλεμο. Κυρίως τα κείμενα του ρήτορα που
αναφέρονται στην τυραννία των Τριάκοντα. Μια μικρή αποστροφή που
δείχνει τον δρόμο για να διαβάζουμε τους κλασικούς, τον τρόπο να
τους κάνουμε δικούς μας, να μεταφέρουμε τη σκέψη τους στον δικό μας
κόσμο. Αν αυτή η νοοτροπία είχε περάσει στο δικό μας εκπαιδευτικό
σύστημα πόσο διαφορετική θα ήταν η κατάσταση. Γιατί άραγε δεν
σκέφτηκε κανείς να διδάσκονται κείμενα της Ρομιγί στο μάθημα των
αρχαίων ελληνικών στο Λύκειο;
Το δημοτικό συμβούλιο του Δήμου της Αθηναίων αποφάσισε να
μετονομάσει την πλατεία Θησείου σε πλατεία Ρομιγί. Θα τοποθετηθούν
και στήλες με φράσεις από το έργο της στα ελληνικά και τα γαλλικά.
Δεν ξέρω αν ποτέ στη ζωή μου θα ζητήσω από οδηγό ταξί να με πάει
στην «πλατεία Ρομιγί». Οπως και δεν λέω πάω στην Ελευθερίου
Βενιζέλου. Η μνήμη της πόλης είναι προφορική και η δύναμη του
προφορικού λόγου στην καθημερινότητα είναι μεγάλη. Πλην όμως
αβαθής. Πόσοι ακόμη συνδέουν την οδό Σατωβριάνδου με τον μεγάλο
Γάλλο φιλέλληνα; Ομως δεν έχει και τόση σημασία. Σημασία έχει ότι
το όνομα της Ρομιγί για τον επισκέπτη της Αγοράς και του Ναού του
Ηφαίστου σηματοδοτεί τη θέση της ελληνικής υπόθεσης στον σύγχρονο
ευρωπαϊκό πολιτισμό. Και μακάρι να υπήρχε και κάποιο ελληνικό όνομα
τόσο αναγνωρίσιμο όσο η Ρομιγί. Το ξέρω πως εδώ ξύνω πληγές. Το ότι
ο ελληνικός εικοστός αιώνας, παρά τις εμμονές του με την
αρχαιότητα, δεν μπόρεσε να βγάλει μια τόσο ολοκληρωμένη προσέγγιση
της ελληνικής σκέψης. Ευτυχώς που υπάρχει και η Ευρώπη. Και κάτι
τέτοιες κινήσεις μάς υπενθυμίζουν, έστω και συμβολικά, πως η Αθήνα
παραμένει ακόμη ευρωπαϊκή πρωτεύουσα.