Την ανανέωση των χριστιανικών βάσεων στην Ευρώπη έχει επανειλημμένα ζητήσει ο Βενέδικτος ΙΣΤ΄ και αυτό είναι το κεντρικό θέμα του πρώτου ταξιδιού του στο εξωτερικό με την ιδιότητα του Πάπα, προκειμένου να παραστεί σε ένα φεστιβάλ νεαρών καθολικών στην πατρίδα του, τη Γερμανία. Ωστόσο, η τετραήμερη επίσκεψή του στην Παγκόσμια Ημέρα Νεολαίας, η σοβαρότερη δημόσια εμφάνισή του μέχρι τώρα, είναι εξίσου σημαντική για την έμφαση, που αναμένεται να δώσει στους μη χριστιανούς. O Βενέδικτος, ο οποίος αφίχθη προχθές στην Κολωνία, αναμενόταν να συναντηθεί με εβραίους και μουσουλμάνους ηγέτες σε μία πρώτη δοκιμασία της στάσης του Ποντίφικα απέναντι στις υπόλοιπες θρησκείες σε μία περίοδο αμοιβαίας καχυποψίας.
Αναπόφευκτα μάλλον η τρομοκρατία ευθύνεται για την όξυνση των εντάσεων μεταξύ δογμάτων. Μετά τις βομβιστικές επιθέσεις στο Λονδίνο τον περασμένο μήνα, το Βατικανό τσαλαπάτησε τις μουσουλμανικές ευαισθησίες, όταν σε ένα προσχέδιο ανακοίνωσης, το οποίο διέρρευσε στον Τύπο, χαρακτήρισε «αντιχριστιανικές» τις ενέργειες. Τόσο το Βατικανό όσο και ο ίδιος ο Πάπας προέβησαν σε διορθώσεις, αλλά πολλοί ειδικοί αναρωτήθηκαν αν ο Βενέδικτος, ο οποίος ως καρδινάλιος Γιόζεφ Ράτσινγκερ φαινόταν να θαυμάζει το Ισλάμ, πιστεύει ότι βρισκόμαστε μπροστά σε έναν πόλεμο μεταξύ πολιτισμών και όχι μόνο εξτρεμιστών.
Ακολούθως, σε μία διπλωματική διένεξη ασυνήθιστης πικρίας, Ισραηλινοί αξιωματούχοι επέκριναν τον Βενέδικτο, επειδή δεν είχε συμπεριλάβει μία έκρηξη παγιδευμένου αυτοκινήτου με δράστες Παλαιστινίους σε έναν κατάλογο τρομοκρατικών επιθέσεων, στον οποίο είχε αναφερθεί στη διάρκεια μίας λειτουργίας. Το Βατικανό αντέδρασε οργισμένα, αμφισβητώντας τη νομιμότητα κάποιων ρεβανσιστικών ενεργειών των Ισραηλινών σε βάρος των Παλαιστινίων. Προς το παρόν, πολλοί εβραίοι και μουσουλμάνοι ηγέτες ισχυρίζονται πως είναι πρόθυμοι να παραμερίσουν τις πρώιμες αυτές διαμάχες πριν από τις συναντήσεις, που όλες οι πλευρές θεωρούν εξαιρετικά κρίσιμες.
«Σε παγκόσμιο επίπεδο, ελπίζουμε πως ο διάλογος με το Ισλάμ θα συνεχιστεί και ότι θα συνεχιστεί ο δρόμος, που χάραξε ο Πάπας Ιωάννης Παύλος B΄», αναφέρει ο Ναντίμ Ελίας, επικεφαλής του Κεντρικού Μουσουλμανικού Συμβουλίου στη Γερμανία, που είναι μεταξύ εκείνων, που θα συναντήσουν αύριο τον Πάπα στην Κολωνία. O Αβραάμ Λέρερ, μέλος της εβραϊκής αποστολής, που θα έχει σήμερα συνομιλίες με τον Βενέδικτο, τονίζει: «O νέος Πάπας είναι ένα παράδειγμα, το οποίο πιστεύουμε ότι θα διαπεράσει ολόκληρη την εκκλησία. Ελπίζουμε ότι θα μπορέσει να αγωνιστεί εναντίον ή τουλάχιστον να ελέγξει και το παραμικρό ίχνος χριστιανικού αντισημιτισμού».
Οι ειδήμονες εκτιμούν πως από μόνο του το γεγονός πως ο Πάπας θα συναντηθεί με μουσουλμάνους και εβραίους είναι ενδεικτικό των αλλαγών, που έχουν συντελεστεί τις τελευταίες δεκαετίες στην κορυφή της Καθολικής Εκκλησίας. O Πάπας Ιωάννης Παύλος ήταν ο πρώτος που επισκέφτηκε συναγωγή, στη Ρώμη το 1986, και τζαμί, στη Δαμασκό το 2001. Τώρα ο Βενέδικτος ακολουθεί τα χνάρια τους, στο πρώτο του ταξίδι στο εξωτερικό, για λόγους, που συνδέονται αφενός με την προσωπικότητά του και αφετέρου με την ανησυχία του σύγχρονου κόσμου μπροστά στο ενδεχόμενο γενικευμένης βίας στο όνομα διαφορετικών θρησκειών. Κατά την επίσκεψή του ο Βενέδικτος θα κληθεί να δώσει εξετάσεις κατά πόσον δίνει σημασία στο διαθρησκευτικό διάλογο, τον οποίο ο Πάπας Ιωάννης Παύλος είχε αναδείξει ως κεντρικό στοιχείο της θητείας του.
Η Κολωνία φιλοξενεί μία από τις αρχαιότερες εβραϊκές κοινότητες της Βόρειας Ευρώπης και η συναγωγή, που αναμένεται να επισκεφτεί σήμερα ο Βενέδικτος, ανοικοδομήθηκε κατά τη δεκαετία του 50 μετά την καταστροφή της στη διάρκεια της «Νύχτας των Κρυστάλλων» το 1938. Αν και οι σχέσεις του Βενέδικτου με τους εβραίους υπήρξαν επί μακρόν βαθιές, βασισμένες στην πεποίθηση ότι η Χριστιανοσύνη δε θα μπορούσε να υπάρξει χωρίς τον Ιουδαϊσμό, η εκλογή του έγινε δεκτή με επιφυλάξεις από ορισμένους εβραίους. Είναι Γερμανός, που διετέλεσε μέλος της χιτλερικής νεολαίας, έστω και αν αυτή η θητεία του ήταν σύντομη και ακούσια. Ετσι στο μυαλό πολλών θεολόγων, μία συνάντηση με τους εβραίους ηγέτες στην Κολωνία ήταν σημαντική, ως μία σθεναρή δημόσια διακήρυξη εναντίον του αντισημιτισμού και για να συνεχιστεί η βελτίωση των δεσμών μεταξύ εβραίων και καθολικών. «Ενας Γερμανός Πάπας, με αυτό το παρελθόν, πρέπει να το κάνει», εκτιμά ο Τζον Ουίλκινς, πρώην διευθυντής του φιλελεύθερου βρετανικού Καθολικού περιοδικού, The Tablet. Πολλοί καθολικοί και εβραίοι ηγέτες πιστεύουν ότι οι σχέσεις τους είναι προνομιακές, μετά τις προσπάθειες ανανέωσής τους από τον προκάτοχο του Βενέδικτου, ο οποίος ανέλαβε πολλές πρωτοβουλίες για να κατευνάσει την οργή των εβραίων για τον ρόλο της Εκκλησίας κατά τον Β΄παγκόσμιο πόλεμο. Ως στενός συνεργάτης του Πάπα Ιωάννη Παύλου B΄, ο Ράτσινγκερ είχε πρωταγωνιστικό ρόλο για τη βελτίωση των σχέσεων, με αποτέλεσμα η πρόσφατη ανταλλαγή φραστικών πυρών για το κήρυγμα του Βενέδικτου περί τρομοκρατίας να αιφνιδιάσει πολλούς παρατηρητές.
Μία εξήγηση είναι ο εκνευρισμός αμφότερων πλευρών σχετικά με τις διαπραγματεύσεις για το καθεστώς της Εκκλησίας στο Ισραήλ, που συνεχίζονται εδώ και μία δεκαετία. Μία άλλη ερμηνεία είναι η υπόνοια στις τάξεις των εβραίων ότι η διπλωματία του Βατικανού κλίνει υπέρ των Παλαιστινίων. Ανώτατοι εβραίοι ηγέτες όμως ισχυρίζονται ότι η απόφαση του Βενέδικτου να γίνει ο δεύτερος Πάπας που επισκέπτεται συναγωγή είναι σαφώς σημαντικότερη από την πρόσφατη αντιπαράθεση. Με τους μουσουλμάνους δεν υπάρχει εξίσου μακρά και κοινή ιστορία και για αυτό οι προσδοκίες από τη συνάντηση είναι μάλλον περιορισμένες, αν και δεν αποκλείεται τα αποτελέσματά της να καθορίσουν τη θητεία του νέου Πάπα. Αλλωστε ως καρδινάλιος υπήρξε μάλλον επιφυλακτικός έναντι του Ισλάμ και πέρυσι είχε ταχθεί εναντίον της ένταξης της Τουρκίας στην E.E.