Ο Μαρκ Τουέιν είχε κάποτε πει πως «υπάρχουν ψέματα, υπάρχουν μεγάλα ψέματα, υπάρχουν και οι στατιστικές». Οι τελευταίες είναι πιο επικίνδυνες, επειδή φέρουν τον μανδύα της επιστημοσύνης, είναι δηλαδή μασκαρεμένες αλήθειες.
Μια από τις στατιστικές που διακινείται εσχάτως, έχει πηγή τον ΟΗΕ. Αφορά τις ανισότητες στην κατανομή πλούτου παγκοσμίως. Τα νούμερα είναι απολύτως αληθή αλλά και εξόχως παραπλανητικά: το 2% του παγκόσμιου πληθυσμού κατέχει το 50% του παγκόσμιου πλούτου, ενώ το φτωχότερο 50% κατέχει μόνο το 1%. Πραγματικά ο Bill Gates κατέχει σε μετοχές πλούτο όσο οι κάτοικοι 30 χωρών της Αφρικής. Βέβαια δεν είναι σαφές σε τι συνίσταται ο πλούτος του μεγιστάνα της πληροφορικής. Ναι μεν κατέχει μια περιουσία, η λογιστική αξία της οποίας σήμερα εκτιμάται στα 56 δισ. δολάρια, αλλά ο πλούτος του είναι περίεργος. Καταρχήν δεν είναι απτός: κατέχει το 13% μιας εταιρείας που έχει ως βασικό περιουσιακό στοιχείο τεχνογνωσία. Το τι ακριβώς σημαίνει «ιδιοκτησία τεχνογνωσίας» είναι μια μεγάλη και εφαπτόμενη στην φιλοσοφία κουβέντα, αλλά η σύγκριση με τον απτό πλούτο (γη, υλικά αντικείμενα) θολώνει περίεργα τη συζήτηση. Μετά από ένα κραχ του χρηματιστηρίου, σαν αυτό του 1929, ή μια τεχνολογική ανακάλυψη που θα κάνει το Linux κυρίαρχο, μπορεί το 100% της Microsoft να αξίζει λιγότερο από ένα στρέμμα στο Χαλάνδρι. Ηδη ο Gates βίωσε ένα προσωπικό μίνι-κραχ. Το 1999 η περιουσία του ξεπερνούσε τα 100 δισ. δολάρια και το 2006 έπεσε στα 56 δισ.. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να τον λυπηθούμε, αλλά πρέπει να ξεχωρίσουμε τις συμβολικές στατιστικές από την απτή πραγματικότητα. Δηλαδή, πριν οκτώ χρόνια το πλουσιότερο 2% του πληθυσμού κατείχε το 50,1% του παγκόσμιου πλούτου και τώρα έπεσε στο 50%; Κι αν καταρρεύσει η Microsoft μαζί με καμιά εικοσαριά άλλες επιχειρήσεις πληροφορικής θα γίνει πιο δίκαιος ο κόσμος και έρθουμε πιο κοντά στον σοσιαλισμό;
Αλλά και το άλλο σκέλος της στατιστικής (το φτωχότερο 50% του παγκόσμιου πληθυσμού κατέχει μόνο το 1% του παγκόσμιου πλούτου) είναι παραπλανητικό. Καταρχήν στο 25% του φτωχότερου πληθυσμού της γης απαγορεύεται η κατοχή πλούτου. Η Κίνα, παρά τα ανοίγματα στην αγορά στις ξένες επενδύσεις, παραμένει κομμουνιστικό καθεστώς και ιδιωτική ιδιοκτησία επισήμως ακόμη δεν υπάρχει για να καταγραφεί σε στατιστικές. Ακόμη και οι αγρότες «κατέχουν» γη με ένα περίεργο σύστημα ενοικίασής της από το κράτος για 40-70 χρόνια με περίεργες ρήτρες παραγωγικότητας κλπ. Εξ ου και η ταχύτατη ανάπλαση του Πεκίνου για τους Ολυμπιακούς. Ολόκληρες γειτονιές σαρώθηκαν χωρίς απαλλοτριώσεις και άλλες χρονοβόρες διαδικασίες.
Αλλά και το υπόλοιπο 25% του φτωχότερου πληθυσμού ζει σε περιοχές χωρίς υποθηκοφυλακεία και άλλες «πολυτέλειες» που εξασφαλίζουν την ιδιοκτησία και μετρούν τον πλούτο στη Δύση. Στην υποσαχάρεια Αφρική μπορεί να καλλιεργούν γη χωρίς τίτλους ιδιοκτησίας. Η έλλειψη θεσμών ιδιοκτησίας σημαίνει ότι δεν υπάρχει και καταγραφή όποιου ιδιωτικού πλούτου (έστω ελαχίστου) κατέχει ο πληθυσμός σε υπανάπτυκτες χώρες.
Ολα αυτά δεν σημαίνουν ότι ζούμε σε ένα δίκαιο κόσμο. Οι ανισότητες είναι τρομακτικές. Αλλά αυτές δεν αποτυπώνονται σε αφελείς στατιστικές σαν αυτή που γίνεται τώρα καραμέλα στη χώρα μας…