Στη συνέντευξη του καθηγητή Θάνου Βερέμη, προέδρου του Εθνικού Συμβουλίου Παιδείας, στην «Καθημερινή» (10/7/2008), στον υποδειγματικής πνευματικής τόλμης και σύγχρονου προοδευτικού στίγματος λόγο του, εμφιλοχώρησε μια ανακρίβεια, η οποία συναντάται συχνά στο δημόσιο λόγο στην Ελλάδα. Ο πρόεδρος του ΕΣΥΠ ανέφερε ότι «πουθενά στην Ευρώπη, στις χώρες με σημαντικό επίπεδο Ανώτατης Εκπαίδευσης, δεν υπάρχουν ιδιωτικά πανεπιστήμια». Ο ισχυρισμός αυτός δεν είναι ακριβής. Ιδού τρία (από πολλά) παραδείγματα.
1. Στην Ιταλία, το καλύτερο ερευνητικό πανεπιστήμιο οικονομικών και κοινωνικών επιστημών είναι το ιδιωτικό Πανεπιστήμιο Μποκόνι. Ιδρύθηκε το 1902 από τον πλούσιο έμπορο Φερδινάδο Μποκόνι. Η ιδρυτική φιλοσοφία του πανεπιστημίου διαπερνάται από την έμφαση στον «λιμπεραλισμό, τον πλουραλισμό και την κοινωνική πρόοδο». Το Μποκόνι είναι το LSE της Ιταλίας. Η Σχολή Διοίκησης Επιχειρήσεων κατατάχθηκε από τους Financial Times το 2008 η 5η καλύτερη στην Ευρώπη και η 15η στον κόσμο.
2. Στην Ισπανία, ένα από τα καλύτερα ερευνητικά πανεπιστήμια είναι το ιδιωτικό Πανεπιστήμιο της Ναβάρα. Ιδρύθηκε το 1952 από τον Jose maria Escriva de Balaguer, υιοθετώντας μια ανθρωπιστική, εμπνεόμενη από τον καθολικό χριστιανισμό, φιλοσοφία. Το Πανεπιστήμιο της Ναβάρα διαθέτει και πλήρη Ιατρική Σχολή, αποτελούμενη από 31 Τμήματα.
3. Στη Γερμανία, ένα πρόσφατο καλό, ιδιωτικό πανεπιστήμιο κοινωνικών-οικονομικών επιστημών και επιστημών μηχανικής είναι το Γιάκομπς Πανεπιστήμιο της Βρέμης. Ιδρύθηκε το 1999 με την ονομασία Διεθνές Πανεπιστήμιο της Βρέμης. Το 2000 πήρε τη σημερινή ονομασία του, μετά τη δωρεά 200 εκατομμυρίων ευρώ από το Ιδρυμα Γιάκομπς – τη μεγαλύτερη ιδιωτική εκπαιδευτική δωρεά που έγινε στην Ευρώπη.
Ο κύριος όγκος της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης στην Ευρώπη (και την Αμερική) παρέχεται, ορθά, από κρατικά πανεπιστήμια χωρίς, ωστόσο, να εμποδίζεται η δημιουργία ιδιωτικών. Τα περισσότερα ιδιωτικά πανεπιστήμια υψηλής ποιότητας στην Ευρώπη (και την Αμερική) είναι μη κερδοσκοπικά. Δεν είναι «ιδιωτικά» με την έννοια ότι ανήκουν σε κάποιο ιδιώτη, αλλά με την έννοια ότι ιδρύθηκαν από ιδιωτικούς φορείς και λειτουργούν ως ανεξάρτητα, μη κερδοσκοπικά ιδρύματα.
Το γενικότερο ερώτημα που συντάραξε πέρσι την ανώτατη εκπαίδευση στην Ελλάδα σχετικά με το αν πρέπει να επιτραπεί η λειτουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων στη χώρα είναι τόσο αναχρονιστικό, όσο το ερώτημα αν το θρήσκευμα πρέπει να αναγράφεται στις αστυνομικές ταυτότητες. Για την Ευρώπη αυτά δεν είναι θέματα. Κανείς δεν τα θίγει γιατί, απλούστατα, δεν υφίστανται. Εχουμε την ιστορική ατυχία να είμαστε οι μόνοι Ευρωπαίοι που τα συζητούμε…
* Ο κ. Χαρίδημος Κ. Τσούκας είναι καθηγητής Οργανωσιακής Θεωρίας στο ALBA και στο Πανεπιστήμιο Warwick.