«Παμπάλαια υλικά κατάλοιπα που είχα την καλή τύχη να βρεθούν στον ανασκαφικό μου δρόμο, μια φορά στη λάσπη κι άλλοτε, συχνότερα, στο ξερό χώμα κάποια κρητικά καλοκαίρια, κάποτε και σε αραχνιασμένα μουσειακά υπόγεια. Και μόνο τυχερός; Γιατί να μη λογίζομαι πανευτυχής, τρισμάκαρ, όλβιος, αφού χάθηκα στην αγαθότητα της ανωνυμίας της προϊστορίας…» στον πρόλογο του βιβλίου του «Γεύση μιας προϊστορικής ελιάς» από τον Ικαρο, 2005, ο Γιάννης Σακελλαράκης μας δίνει το πορτρέτο ενός όλβιου αρχαιολόγου που, περνώντας από τη ζωή στον θάνατο, στη σημαδιακή ημέρα της 28ης Οκτωβρίου 2010, μένει ζωντανός χάρις στο έργο του, στις ανασκαφές και στα βιβλία του που έβαλαν, ξανά, ψηλά, την Ελλάδα, τα βουνά της Κρήτης, στον διεθνή αρχαιολογικό χάρτη μαζί με μια νέα φουρνιά φοιτητών του, αρχαιολόγων πλέον, να συνεχίζουν τον δρόμο του… Αποχωρισμός ναι, και ξαφνικός, γιατί πολλοί φίλοι σε μάκρος δεκαετιών, το μάθαμε από την ίδια την Εφη Σαπουνά-Σακελλαράκη, αφού ο Γιάννης Σακελλαράκης είχε πεθάνει και κηδευτεί σε στενότατο κύκλο στο εκκλησάκι των Ταξιαρχών στο Κοιμητήρι της Κηφισιάς.
Οχι «έφυγε», πέθανε, μας είπε, για να δώσει σωστά το άγγελμα του αποχωρισμού, η Εφη, η γυναίκα του, η συνεργάτις, η σύντροφος, η μοναχική παρουσία δίπλα του στις ανασκαφές, στους γιατρούς, στα νοσοκομεία, στην προσμονή του αναπότρεπτου που πλησίαζε. «Την Κυριακή του αγόρασα το τελευταίο πακέτο τσιγάρα». Κάπνιζε ώς το τέλος, ανένδοτος στις επιλογές του, όσο κι αν στοίχισαν. «Η Εφη με τα κοτσιδάκια», η φωτογραφία της πάντα δίπλα του, στις ανασκαφές. Μου την πρωτόδειξε, σε δημοσιογραφική συνάντηση, ψηλά στο Ιδαίον Αντρον! «Η Εφη, η γυναίκα μου», γιατί όποιος γνώριζε τον Γιάννη έπρεπε να γνωρίζει την Εφη. «Η Εφη και ο Γιάννης» μαζί, από το Πανεπιστήμιο, εκείνος ήδη αρχαιολόγος, εκείνη φοιτήτρια, στο πτυχίο, κόρη του οικονομολόγου Μιλτιάδη Σαπουνά. Το 1961 στο Μουσείο Ναυπλίου γνωρίστηκαν, στις 29 Αυγούστου 1963 παντρεύτηκαν στο Μετόχι του Πανάγιου Τάφου, στην Πλάκα, με κουμπάρα τη Μαρίνα Καραγάτση, να τους ραίνουν με ρύζι ο Γιάννης Τσαρούχης, ο Μάνος Χατζιδάκις. Τον μήνα του μέλιτος τον έκαναν στην ανασκαφή στην ορεινή εγκατάσταση στη Ζώμινθο! Με μεταπτυχιακά από τη Χαϊδελβέργη και το Αμβούργο, ο Γιάννης Σακελλαράκης έγινε νέος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών για την ανασκαφή στις Αρχάνες, ξένοι αρχαιολόγοι και γνωστοί δημοσιογράφοι, όπως ο Joseph Allsop του «New Υorker» ήρθαν να τον δουν να δουλεύει επί τόπου.
Το National Geographic Magazine έστειλε συνεργείο, έβγαλε τεύχη για τις «ανθρωποθυσίες» στις Αρχάνες. Αλλά πέρα και πάνω από τη φήμη, ο Σακελλαράκης συνέχιζε να δουλεύει στην ανασκαφή και στα βιβλία του, πάντα μαζί με την Εφη. «Οσο ζω εγώ, θα ζει και το έργο του, ο Γιάννης θα είναι μαζί μας» λέει η δυνατή, κι όμως ευάλωτη στη μοναξιά της λύπης της, η Εφη, αρχαιολόγος και συγγραφέας, έφορος Αρχαιοτήτων στην Εύβοια, έπαιρνε το πρωί το τρενάκι για τη Χαλκίδα και το βράδυ γύριζε για τον Γιάννη, και τον Οθέλλο, το σκυλάκι τους. Τώρα είναι ο Οθέλλος Β΄ που έμεινε όλη νύχτα κι αυτός, δίπλα στον Γιάννη, και που θα δίνει ζωή με τα τρεχάματά του, στο σπίτι στη Δροσιά, γεμάτο βιβλία και φωτογραφίες από τις ανασκαφές. Σε λίγο κυκλοφορούν τα δύο βιβλία με τα ευρήματα από το Ιδαίον Αντρον, από τη «Μίλητο».
Στο «Μονόγραμμα» του Γιώργου Σγουράκη βλέπουμε κι ακούμε τον Γιάννη Σακελλαράκη να μιλά «για τα παιδιά του», τις ανασκαφές και τους φοιτητές που έβγαλε. Θα ‘ναι κοντά μας ο Γιάννης Σακελλαράκης, ο αρχαιολόγος, εγγύηση το έργο του. Ο άνθρωπος, ο ευγενικός, στη μορφή και στους τρόπους, ο φίλος που άνοιγε το σπίτι του και την καρδιά του σ’ αυτούς που ήξεραν να διαλέγουν, η Εφη κι εκείνος, θα μας λείψει. Οι αφιερώσεις στα βιβλία του, οι φωτογραφίες από καλοκαίρια ψηλά στον Ψηλορείτη, στις Αρχάνες κρατούν τη μορφή του: «σαν ακόλουθος του Ιουστινιανού», τον είχε περιγράψει ο Allsop, τότε που ο Γιάννης είχε αφήσει γενάκι. Δεν ήμασταν κοντά του, όταν ήρθε η ιερή στιγμή της επιστροφής στο χώμα, όπου δούλεψε όλη την, πλούσια σε περιεχόμενο, ζωή του. Κάποτε θα ξαναγυρίσει στην Κρήτη, ψηλά στα Ανώγεια, όπως ήθελε. Η Εφη θα το φροντίσει κι αυτό. Κι ίσως να ‘ρθει, τότε, ο Ψαραντώνης να παίξει, όπως το καλοκαίρι του 1987 στο Ιδαίον Αντρον…
Ολα αυτά τα χρόνια της αρρώστιας ο Γιάννης δούλευε, έγραφε, είχε αραιώσει μόνον τις εξόδους. Δεν μίλησε ποτέ για φόβο, ούτε για χωρισμό. Μόνο την τελευταία εβδομάδα της ζωής του, ξαπλωμένος στο κρεβάτι, ζήτησε από την Εφη να του φέρει το «Μονόγραμμα» του Οδυσσέα Ελύτη, «Να σου διαβάσω κάτι». Με τη φωνή του που ομόρφαινε καθετί που έλεγε, της διάβασε, την αρχή: «Θα πενθώ πάντα -μ’ ακούς;- για σένα, μόνος στον Παράδεισο».
Είχε επιλέξει μ’ αυτόν τον τρόπο να της πει ότι η ώρα του χωρισμού πλησίαζε.
– Σ’ ακούω, λέει η Εφη Σαπουνά-Σακελλαράκη.
ΤΗΛΕΦΟΣ