Σε επίπεδο ευρωπαϊκής πολιτικής, το ενδεχόμενο εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ δείχνει να έχει περάσει από τη σφαίρα του «απίθανου» και «μη-πολιτικά ορθού» στη σφαίρα του «ελάχιστα πιθανού» (highly unlikely), αλλά «ανοιχτά συζητήσιμου» θέματος. Η αρνητική αυτή αλλαγή στα ποιοτικά χαρακτηριστικά της ελληνικής κρίσης είναι πολύ σημαντική και δεν μας επιτρέπει, ως χώρα, να συνεχίζουμε να συμπεριφερόμαστε ως εάν να μην έχει συντελεσθεί. Στο ολισθηρό και ομιχλώδες τοπίο που διαμορφώνεται ως προς το τι μέλλει γενέσθαι, μοναδικός μας γνώμονας – φάρος πρέπει είναι η διατήρηση της θέσης που κατέχει η χώρα μας στην καρδιά των πιο προωθημένων ευρωπαϊκών διαδικασιών ολοκλήρωσης, και του κοινού νομίσματος.
Πολλά έχουν γραφτεί το τελευταίο έτος περί ευρωπαϊκών ανισορροπιών ισοζυγίου πληρωμών και ανταγωνιστικότητας και περί αρνητικών συνεπειών που έχει η συμμετοχή της Ελλάδας στο κοινό νόμισμα. Η ορθότητα πολλών από αυτά τα επιχειρήματα είναι προβληματική, ωστόσο ακόμα και όλα αυτά τα επιχειρήματα να ήταν ορθά, η έξοδος της χώρας από το ευρώ θα αποτελούσε στρατηγικό λάθος με δυσυπολογίσιμες και πάντως καίριες αρνητικές συνέπειες για το μέλλον της Ελλάδας στον διεθνή καταμερισμό πλούτου και ισχύος.
Η ένταξη και παραμονή της Ελλάδας στον πυρήνα της διαδικασίας ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης αποτέλεσε πάγια στρατηγική προτεραιότητα του (πολύπαθου) μεταπολιτευτικού μας συστήματος. Ισως είναι και η μόνη στρατηγική επιλογή της μεταπολίτευσης που αποδείχθηκε ορθή εκ του αποτελέσματος (εκτός των ευρωπαϊκών τειχών, το πιο πιθανό είναι ότι τώρα θα είχαμε βιώσει μια κατάρρευση τύπου Αργεντινής). Η στρατηγική αυτή επιλογή ήταν πρωτίστως μια πολιτική επιλογή για την Ελλάδα. Και σωστά. Πάντα, η οικονομία έχει νόημα μέσα σε συγκεκριμένο πολιτικό πλαίσιο, ποτέ σε πολιτικό κενό. Ως εκ τούτου, η απόφαση για το πολιτικό πλαίσιο προηγείται των όποιων οικονομικών αναλύσεων (χωρίς να αναιρεί τη σημασία τους).
Σε μια χρονική στιγμή που οι τεκτονικές πλάκες που ορίζουν την παγκόσμια ισορροπία πλούτου και ισχύος σείονται και οδηγούν στη μετατόπιση του κέντρου βάρους της παγκόσμιας οικονομίας προς την Ασία, που στην Ευρώπη έχει εμπεδωθεί η φιλοσοφία της μεταβλητής γεωμετρίας ολοκλήρωσης και η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη τελεί υπό αναίρεση, και που η Ελλάδα όχι μόνο δεν έχει καταφέρει να κλείσει τα παραδοσιακά προβλήματα ασφάλειας που έχει, αλλά έχει περιέλθει σε μια κατάσταση δρακόντειας περιστολής δαπανών με ορίζοντα δεκαετίας, η διατήρηση της θέσης της χώρας, με κάθε δυνατό κόστος, στην καρδιά της πιο προωθημένης διαδικασίας ολοκλήρωσης εντός της Ε.Ε., δηλαδή του ευρώ, αποτελεί την ασφαλέστερη πυξίδα πλεύσης για το μέλλον της χώρας. Περαιτέρω, όσο η διαφορά στην ταχύτητα ολοκλήρωσης μεταξύ της Ευρωζώνης και των υπολοίπων κρατών – μελών της Ε.Ε. αυξάνεται, τόσο οδηγούμαστε σε μια δυναμική δύο κατευθύνσεων μέσα στο οικοδόμημα της Ε.Ε.: εντατικοποίησης της ολοκλήρωσης στη μία πλευρά (Ευρωζώνη) και απο-ολοκλήρωσης στην άλλη (Ε.Ε.-27). Οι ελληνικές επιλογές θα πρέπει να γίνουν με το βλέμμα στραμμένο σε αυτές τις αλλαγές που έρχονται και όχι υπό την επίδραση των σήμερα κυρίαρχων τάσεων ευρωσκεπτικισμού και εθνοκεντρισμού.
Στο πλαίσιο αυτό, δεν νοείται η θεμελιώδης αυτή στρατηγική επιλογή συμμετοχής μας στο ευρώ να γίνει μέρος οποιουδήποτε διαπραγματευτικού παιχνιδιού, έστω και χαμηλού ρίσκου. Ιδιαίτερα όταν διαφαίνεται ότι κάποιοι Ευρωπαίοι εταίροι μας έχουν χάσει την πίστη τους στην ικανότητα της Ελλάδας να αντεπεξέλθει στην κρίση που διέρχεται. Εξ ου και η καθόλα σεβαστή άποψη ότι η αξιωματική αντιπολίτευση έχει θεσμικό ρόλο και υποχρέωση να βρίσκεται απέναντι στην κυβέρνηση, δεν έχει νόημα σε μια περίοδο που δημιουργείται εθνικός κίνδυνος τέτοιων διαστάσεων. Ούτε, βέβαια, έχει νόημα ο μυωπικός και σπασμωδικός τρόπος με τον οποίο χειρίζεται η κυβέρνηση το θέμα της συναίνεσης. Προς χάριν της διασφάλισης αυτής της θεμελιώδους στρατηγικής επιλογής, δεν νοείται οι πολιτικές δυνάμεις της χώρας να επιτρέψουν να δημιουργηθούν συνθήκες (π.χ. διακοπή της χρηματοδότησης) που θα θέσουν σε κίνδυνο την υπάρχουσα και μέλλουσα θέση της Ελλάδας στο παγκόσμιο πολιτικό-οικονομικό στερέωμα. Είναι επικίνδυνο να παίζει κανείς με σπίρτα μέσα σε ορυχείο που είναι έτοιμο να εκραγεί. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει τυφλή υπακοή σε εξωτερικούς όρους και υποδείξεις και λευκές επιταγές, αλλά ανάγκη αξιοποίησης όλων των δυνάμεων, δυνατοτήτων, εφεδρειών και ιδεών για τη συλλογική σύνταξη και εκτέλεση ενός αξιόπιστου, μεσοπρόθεσμου, εθνικού σχεδίου εξόδου από τη κρίση και τη θηλιά του χρέους. Στις δύσκολες αυτές συνθήκες πρέπει όλοι να οδηγηθούμε με το βλέμμα στραμμένο στις στρατηγικές μας σταθερές που μπορούν να διασφαλίσουν το μέλλον της χώρας στις δεκαετίες που έρχονται.
* Ο κ. Ανδρέας Αντωνιάδης είναι επίκ. καθηγητής του Παντείου Πανεπιστημίου και διευθυντής του Κέντρου Παγκόσμιας Πολιτικής Οικονομίας του Πανεπιστημίου Sussex.