Η ακαδημαϊκή ζωή βασίζεται στην ιδιαίτερη σχέση του επιστήμονα με την επιστήμη και την κοινωνία. Η σχέση αυτή καθορίζεται από νόμους και κανόνες, οι οποίοι στην πλειονότητά τους είναι προσυμφωνημένοι και γνωστοί, παρ’ όλα αυτά υπάρχουν και κάποιες αρχές ακαδημαϊκής συμπεριφοράς, οι οποίες δεν μπαίνουν σε γραπτούς κανόνες, αποτελώντας τους λεγόμενους άγραφους κανόνες ακαδημαϊκής ζωής/συμπεριφοράς.
Οι τελευταίοι κανόνες μεταδίδονται από το ακαδημαϊκό περιβάλλον, μέσω μιας διαδικασίας μακροχρόνιας σχέσης δάσκαλου/ακαδημαϊκού περιβάλλοντος και νέου επιστήμονα. Πρόκειται για μια διαδικασία ακαδημαϊκής «μύησης» που προσδιορίζεται από την αποδεδειγμένη φιλοδοξία του επιστήμονα για την εξέλιξή του με την προϋπόθεση ότι αυτό συνδέεται και εξυπηρετεί άμεσα την αναζήτηση της «επιστημονικής αλήθειας» και τους στόχους του ακαδημαϊκού ιδρύματος. Το πανεπιστήμιο δεν είναι χώρος όπου ομάδες συμφερόντων, μέσω των συνδικαλιστικών εκπροσώπων τους, ανταγωνίζονται για το πώς θα αντλήσουν περισσότερα οφέλη από τα ακαδημαϊκά ιδρύματα. Τα ακαδημαϊκά μέλη υπάρχουν για να εξυπηρετούν τους στόχους του ιδρύματος και της ακαδημαϊκής ζωής και όχι το αντίθετο.
Ο ακαδημαϊκός δάσκαλος πρέπει να εμπνέει τους νεότερους επιστήμονες, αλλά και μέσω της επιτυχίας του να δημιουργεί τις προϋποθέσεις και να επαίρεται για την εξέλιξή τους. Ο ακαδημαϊκός δάσκαλος οφείλει να εξαργυρώνει σωστά το ακαδημαϊκό του κύρος στο «ακαδημαϊκό χρηματιστήριο αξιών» προς όφελος της ακαδημαϊκής ομάδας και των νεότερων επιστημόνων. Είναι καθήκον του ακαδημαϊκού δασκάλου να φέρνει χρηματοδοτήσεις στο πανεπιστήμιο και αυτό μάλιστα αποτελεί κύριο σημείο, στα προηγμένα ακαδημαϊκά ιδρύματα, για την αξιολόγησή του. Βέβαια, το πώς γίνεται αυτό καθορίζεται από τους γραπτούς, αλλά και από τους άγραφους νόμους της ακαδημαϊκής συμπεριφοράς. Να λοιπόν που και πάλι βρισκόμαστε μπροστά στο «πόθεν έσχες της ακαδημαϊκής παιδείας» του καθενός από εμάς.
Οταν λοιπόν σε ένα πανεπιστημιακό τμήμα, μια σύντομη ανάλυση των βιογραφικών των καθηγητών του, δείχνει ότι το 90% αυτών δεν έχουν περάσει τη διαδικασία «μύησης» σε ακαδημαϊκές συμπεριφορές και κανόνες ακαδημαϊκής ζωής, το αποτέλεσμα είναι να δημιουργούνται διαστρεβλωμένα «τοπικά ακαδημαϊκά» πρότυπα. Οι «τοπικοί παράγοντες» στο όνομα της προστασίας του δημόσιου πανεπιστημίου μετατρέπουν τα πανεπιστήμιά μας σε «μαγαζιά» εξυπηρέτησης προστατευόμενων μέσω αλληλοεξαρτήσεων με την εκάστοτε πολιτική εξουσία. Αγαπητέ αναγνώστη, «follow the money» για να εξηγήσεις τους λόγους. Ολοι αυτοί, λοιπόν, είναι «οι λάβροι» κατήγοροι των χορηγιών και χρηματοδοτήσεων της αγοράς προς το πανεπιστήμιο, που αλλοιώνουν «λέει» τον χαρακτήρα του και έτσι σε δεδομένη στιγμή χρησιμοποιούν τον Τύπο για να σπιλώσουν ονόματα που δεν τολμούν να πειράξουν ακαδημαϊκά. Πρόσφατα, θύμα λασπολογίας και συκοφαντίας έπεσε ένας από τους πλέον διακεκριμένους και ερευνητικά παραγωγικούς καθηγητές της Ιατρικής Σχολής που στις δύο δεκαετίες της ακαδημαϊκής του πορείας προέβαλε στη διεθνή κοινότητα το πανεπιστήμιο και τη χώρα. Δεν σπατάλησε το δημόσιο χρήμα, αλλά μέσω ανταγωνιστικών ερευνητικών χορηγιών και χωρίς εξαρτήσεις δωρεών, προσέφερε στον ειδικό ερευνητικό λογαριασμό του πανεπιστημίου. Αντιδρούν εναντίον του αυτοί που εξασφάλιζαν λεφτά από τα υπουργεία -μη ανταγωνιστικά αναπτυξιακά προγράμματα- και έχουν τις «παράπλευρες» σχέσεις με την αγορά, διαβάλλοντας τις, μέσω του Ιδρύματος, επίσημες, ιδιωτικές χρηματοδοτήσεις. Ο λόγος είναι ότι αυτές εξασφαλίζουν ακαδημαϊκή ανεξαρτησία. Η ανεξαρτησία αυτή οδηγεί στην ελεύθερη εκφορά λόγου μέσα στο πανεπιστήμιο από ακαδημαϊκές προσωπικότητες, δημιουργώντας έτσι τον κίνδυνο να χαθεί από τους «ντόπιους» παράγοντες ο έλεγχος της «ακαδημαϊκής αγέλης» που με τόσο κόπο πέτυχαν με «δημοκρατικές» συνδικαλιστικές μεθόδους.
Αλλά όπως και άλλοτε έγραψα, επειδή οι «εκάστοτε ντόπιοι» δεν σταμάτησαν την εξέλιξη της Ιστορίας, πιστεύω, όπως άλλωστε το τραγουδά και ο λαϊκός βάρδος «όσο υπάρχουν τράπουλες θα βγαίνουνε ρηγάδες και όσο υπάρχουν δάσκαλοι θα βγαίνουν μαθητάδες», ευτυχώς θα υπάρχουν πάντα συνάδελφοι που ακολουθώντας τον δρόμο της αριστείας, της ακαδημαϊκής αλήθειας και του ανοικτού και διεθνούς πανεπιστημίου θα προβάλλουν τη χώρα στο διεθνές επιστημονικό περιβάλλον.
*Ο κ. Μιχάλης Κουτσιλιέρης είναι καθηγητής Ιατρικής Σχολής στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.