Γιατί πολλοί Ελληνες διαπρέπουν στο εξωτερικό;
∆ιότι εργάζονται σκληρά. Ακόμη, είναι φιλόδοξοι, υπερήφανοι και βρίσκονται σε περιβάλλοντα αξιοκρατικά. Παρά τις κριτικές που γενικά ακούγονται, η δημόσια παιδεία στην Ελλάδα παραμένει καλή και οι ελληνικές οικογένειες, μολονότι έχουν αυξημένες οικονομικές δυσκολίες, επενδύουν στην εκπαίδευση των παιδιών. Οταν πήγα στο εξωτερικό, ποτέ δεν ένιωσα ότι υστερούσα έναντι των ντόπιων συμφοιτητών μου (και μετέπειτα συναδέλφων μου) σε μόρφωση, ταυτόχρονα όμως δούλευα πιο πολύ από εκείνους.
Πώς σας αγγίζει η κρίση της Ελλάδας;
Με άγγιξε άμεσα μέσα από την ασθένεια της μητέρας μου, τώρα εκλιπούσης, που νοσηλεύτηκε σε αθηναϊκά νοσοκομεία. Επίσης, βλέπω σε φίλους, συγγενείς και συναδέλφους την αγωνία και την απογοήτευση, στους νέους την απαισιοδοξία και την έλλειψη ελπίδας.
Σε τι ελπίζετε;
Η χώρα να βγει από την οικονομική και πολιτική κρίση που τη μαστίζει και οι Ελληνες να συνεχίσουμε να διαπρέπουμε παγκοσμίως, αλλά και να γίνουμε πιο ανεκτικοί με τους ξένους και με τις ιδέες με τις οποίες δεν συμφωνούμε.
Η ελληνικότητα είναι αίσθημα ή συνείδηση;
Είναι βίωμα που εμπεριέχει και το αίσθημα, και τη συνείδηση. Χαρακτηρίζεται από τη σημασία των οικογενειακών και φιλικών δεσμών, την κοινωνικότητα και την εσωστρέφεια, τη βυζαντινή χαρμολύπη, το πάθος και τη δραματικότητα στις αντιδράσεις, το πνεύμα και την εγγενή θρησκευτικότητα, τη φιλοξενία και τη γενναιοδωρία, την υπερηφάνεια, το φιλότιμο, αλλά και την έπαρση, τον οχαδερφισμό, τη μισαλλοδοξία.
Γιατί φύγατε; Και με ποια προϋπόθεση θα γυρίζατε στην πατρίδα;
Εφυγα με υποτροφίες για μεταπτυχιακές σπουδές το ’90 στη Γαλλία και τη Γερμανία και στη συνέχεια στην Ιαπωνία. Στο εξωτερικό εγκλιματίστηκα πολύ γρήγορα και, με τις προοπτικές που υπήρξαν για επαγγελματική αποκατάσταση, η επιστροφή μου δεν ήταν εφικτή. ∆εν την αποκλείω βέβαια, αλλά είμαι πια στην Αγγλία πολλά χρόνια και έχω ρίζες επαγγελματικές και κοινωνικές.
Η δεύτερη χώρα σας σε τι σας επηρέασε;
Εζησα στη Γερμανία για έξι χρόνια και μετά στην Πολωνία και την Ουκρανία. Στο Λονδίνο βρίσκομαι 15 χρόνια. Στοιχεία της ζωής στη Βρετανία που με επηρέασαν είναι η μεθοδικότητα, ο δημόσιος διάλογος, η ευθύτητα, οι ήπιοι τόνοι, η εργατικότητα, η αίσθηση της ιεραρχίας, η αξιοκρατία και η κοινωνική συνείδηση. Ωστόσο, ποτέ δεν ξεχνώ ότι ο παππούς μου ήταν κάτοικος Μεγίστης.
Ποια ελληνική συνήθειά σας κρατήσατε;
Τη συνάντηση με φίλους για καφέ, τις συζητήσεις για τα πολιτικά, τον τακτικό εκκλησιασμό, το σεβασμό για την οικογένεια – και ελπίζω τη φιλοξενία και το φιλότιμο.
Ενα πρόσφατο ελληνικό έργο τέχνης που σας άγγιξε.
Η αλήθεια είναι ότι δεν ενημερώνομαι συχνά για την ελληνική τέχνη. Πάντα με συγκινεί η μουσική του Χατζιδάκι και της Ελένης Καραΐνδρου, η φωνή της ∆ήμητρας Γαλάνη και της Χαρούλας Αλεξίου, αλλά και των Γιάννη Κότσιρα και Αλκίνοου Ιωαννίδη. Αγαπώ τη ζωγραφική του Σταθόπουλου, του Φασιανού και του Μυταρά.
Εάν ήταν στο χέρι σας να αλλάξετε ένα πράγμα στην Ελλάδα, αυτό ποιο θα ήταν; Θα καταργούσα τα «παράθυρα» στην τηλεόραση και θα προσπαθούσα να χαμηλώσουν οι τόνοι στις συζητήσεις.
Τι πιο μικρό ελληνικό αγάπησα.
Τον ελληνικό καφέ και τα ντολμαδάκια.
Ο Ελληνας ήρωάς μου.
Ο ανώνυμος Ελληνας μετανάστης. Ο μέσος Ελληνας που αγωνίζεται για την καθημερινότητά του. Από τους κλασικούς, ο Αριστοτέλης και ο Θουκυδίδης – το ενδιαφέρον για τον τελευταίο μού το ενέπνευσε ο καθηγητής μου στο σχολείο, ο Νίκος Κατσαώρας. Οφείλω πολλά στους δασκάλους και τους καθηγητές μου.
* Ο Λουκάς Μίστελης είναι καθηγητής Διεθνούς Εμπορικού Δικαίου και Διαιτησίας και διευθυντής της Σχολής Διεθνούς Διαιτησίας στο Queen Mary University του Λονδίνου.