Την Πέμπτη το πρωί, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. κατέληξαν σε συμφωνία για τη δημιουργία του λεγόμενου Ενιαίου Μηχανισμού Εκκαθάρισης (SRM), ο οποίος αποτελεί το δεύτερο από τα τρία σκέλη της τραπεζικής ένωσης που οι ηγέτες της Ευρωζώνης αποφάσισαν να δημιουργήσουν στο αποκορύφωμα της κρίσης δημοσίου χρέους της Ευρωζώνης, τον Ιούνιο του 2012.
Ερώτηση: Τι είναι η τραπεζική ένωση;
Στη διαμόρφωσή της δραστικό ρόλο διαδραμάτισε ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Μάριο Ντράγκι, αν και προς το παρόν όσα έχουν συμφωνηθεί δεν ανταποκρίνονται πλήρως στο όραμά του. Το 2012 ο πρόεδρος της ΕΚΤ είχε προβλέψει τρεις πυλώνες για την τραπεζική ένωση: εγγύηση της ασφάλισης καταθέσεων, ένα ευρωπαϊκό ταμείο που θα καλύπτει την εκκαθάριση προβληματικών τραπεζών και μία κεντρική εποπτική αρχή για τις τράπεζες. Από αυτά μόνο η εποπτεία των τραπεζών από την ΕΚΤ εξελίσσεται όπως είχε αναγγελθεί. Το ταμείο του Ενιαίου Μηχανισμού Εκκαθάρισης που συμφωνήθηκε αρχικά μεταξύ των κρατών-μελών της Ευρωζώνης και την Πέμπτη και με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι πολύ μικρό, αφού θα διαθέτει μόλις 55 δισ. ευρώ, όταν οι διάφορες επανακεφαλαιοποιήσεις τραπεζών στην Ευρώπη κατά την πρόσφατη κρίση στοίχισαν 1 τρισ. 600 δισ. ευρώ. Επιπλέον, το νέο ταμείο δεν θα μπορεί να δανειστεί από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ESM), δηλαδή το μόνιμο ευρωπαϊκό ταμείο διάσωσης, ενώ οι πόροι των 55 δισ. ευρώ θα αποκτηθούν σε βάθος οκταετίας. Οσον αφορά την εγγύηση καταθέσεων, αυτή έχει παραπεμφθεί στις ελληνικές καλένδες, μια «επιτυχία» που πρέπει να πιστωθεί στη Γερμανίδα καγκελάριο Αγκελα Μέρκελ και στον υπουργό Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, που την τορπίλισαν εξαρχής.
Ερώτηση: Πως θα γίνεται η εκκαθάριση μιας προβληματικής τράπεζας;
Πρόκειται για εξαιρετικά πολύπλοκη διαδικασία, που ωστόσο απλοποιήθηκε κάπως χάρη στην επιμονή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Στη διαδικασία θα εμπλέκονται η νέα υπηρεσία εκκαθάρισης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, πιθανώς υπουργοί από τα κράτη-μέλη. Ωστόσο, πολλά μέλη του διοικητικού συμβουλίου της ΕΚΤ έχουν προειδοποιήσει πως, προκειμένου η διαδικασία εκκαθάρισης να είναι αξιόπιστη, θα πρέπει να μπορεί να ολοκληρωθεί εντός ενός Σαββατοκύριακου. Σε κάθε περίπτωση, η απόφαση για το κλείσιμο μιας τράπεζας και το ποιος θα επωμισθεί το κόστος παραμένει βαθύτατα πολιτική απόφαση, με τους πολιτικούς κάθε χώρας να επιθυμούν να προστατεύσουν τις τράπεζες της χώρας τους από εξωτερικές παρεμβάσεις.
Ερώτηση: Γιατί αποφασίστηκε η δημιουργία της τραπεζικής ένωσης;
Κυρίως για να μη χρειαστεί στο μέλλον οι Ευρωπαίοι φορολογούμενοι ν’ αναγκαστούν να διασώσουν τις χρεοκοπημένες τράπεζές τους όπως έγινε τα τελευταία χρόνια. Επίσης, όπως αναφέρεται στα συμπεράσματα της συνόδου κορυφής του Ιουνίου του 2012, προκειμένου να σπάσει ο φαύλος κύκλος μεταξύ προβληματικών τραπεζών και κρατών-μελών που στην προσπάθειά τους να τις διασώσουν θέτουν σε κίνδυνο τα δημόσια οικονομικά τους, όπως έγινε στην περίπτωση της Ιρλανδίας και της Κύπρου.
Ερώτηση: Επιτυγχάνεται ο στόχος;
Δυστυχώς όχι πλήρως, τουλάχιστον όχι προς το παρόν. Ορισμένες από τις τροποποιήσεις που επέβαλε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, όπως η ταχύτερη από κοινού ανάληψη του οικονομικού βάρους από το κλείσιμο μιας τράπεζας, είναι στη σωστή κατεύθυνση. Η υποχρεωτική συνεισφορά των μετόχων και των ομολογιούχων στη διάσωση μιας τράπεζας επίσης προστατεύει θεωρητικά τους φορολογουμένους, πρακτικά ωστόσο μπορεί να προκύψουν πολύ σοβαρά προβλήματα, όπως φάνηκε με το «κούρεμα» των ανασφάλιστων καταθετών των κυπριακών τραπεζών. Το κυριότερο πρόβλημα είναι ότι εξαιτίας των λίγων πόρων που θα διαθέτει το ταμείο για την εκκαθάριση τραπεζών, στη χειρότερη περίπτωση ένα κράτος-μέλος θα κληθεί να ζητήσει ευρωπαϊκή διάσωση προκειμένου να καλύψει το κόστος αναδιάρθρωσης των τραπεζών του.