θάλασσα με τη μορφή προβλήτας
Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΛΙΑΛΙΟΥ
Σε αυτές τις δύσκολες ημέρες είναι δύσκολο να ξεχωρίσεις μια
είδηση με θετικό πρόσημο. Με την έννοια αυτή, η κινητικότητα στο
«μέτωπο» του Φαληρικού Ορμου έρχεται σαν ανάσα φρέσκου αέρα. Καθώς
οι μελέτες προχωρούν, η μελλοντική εικόνα του χώρου αρχίζει
σταδιακά να αποκρυσταλλώνεται, αποκαλύπτοντας εντυπωσιακές
λεπτομέρειες. Εν τω μεταξύ εγκρίθηκε η αύξηση της δομημένης
επιφάνειας στην υπό ανάπλαση περιοχή, που θα υποστηρίξει την
κερδοφορία των εγκαταστάσεων οι οποίες θα δημιουργηθούν, καθώς στα
σχέδια της πολιτείας είναι η μακρόχρονη παραχώρησή τους μέσω
διαγωνισμού σε ιδιώτη.
Συντονίστρια της μελέτης είναι η αρχιτέκτων Ηβη Νανοπούλου, από
το γραφείο Παπαγιάννη. Η επιλογή αυτή δίνει μια «ελληνική» συνέχεια
στον σχεδιασμό, καθώς το γραφείο Παπαγιάννη ήταν επικεφαλής της
ομάδας μελετητών (με την επωνυμία «Φάληρο 21») που είχε αναλάβει
προ-ολυμπιακά τον σχεδιασμό του χώρου, που όμως ουδέποτε
υλοποιήθηκε. Οπως εξηγεί στην «Κ» η κ. Νανοπούλου, στόχος του
master plaτου Ρέντσο Πιάνο (που εξειδικεύεται από Ελληνες
μελετητές) είναι η διείσδυση της πόλης στο πάρκο και το αντίστροφο.
«Κύριο στοιχείο της μελέτης είναι οι πέντε κάθετοι άξονες, που
λειτουργούν ως προέκταση της πόλης και καταλήγουν στη θάλασσα με τη
μορφή προβλήτας, υπόμνηση της παλαιάς εικόνας της περιοχής. Κάθε
άξονας έχει μια ταυτότητα για να δώσει ιδιαίτερη έμφαση σε κάθε
ζώνη». Καθένας από τους άξονες θα συγκεντρώνει ανάλογου χαρακτήρα
χρήσεις, ενώ σε επιλεγμένα σημεία θα βρίσκονται αναψυκτήρια,
εστιατόρια, καταστήματα κ.ά.
Δύο είναι τα πολύ ενδιαφέροντα σημεία της μελέτης: το
«τοπόσημο», στην κεντρική προβλήτα και οι διάσπαρτες εικαστικές
παρεμβάσεις. «Σύμφωνα με τη μελέτη, στο τέλος της προβλήτας του
άξονα πολιτισμού θα βρίσκεται μια μεγάλη κατασκευή», εξηγεί η κ.
Νανοπούλου. «Το τι ακριβώς θα φιλοξενεί είναι ακόμα ανοιχτό, θα
είναι το αντικείμενο αρχιτεκτονικού διαγωνισμού, οι προδιαγραφές
του οποίου ολοκληρώνονται αυτό το διάστημα. Θέλουμε να είναι κάτι
πολυλειτουργικό και διαδραστικό, όχι δηλαδή απλά ένα εστιατόριο
μέσα στη θάλασσα. Κάτι ανοιχτό στην κοινωνία, που να λειτουργήσει
ως τοπόσημο».
Οσον αφορά τις παρεμβάσεις, αυτές βρίσκονται στα χέρια τριών
νέων αρχιτεκτόνων «που θα δουλέψουν με νέες φόρμες και νέους
τρόπους αντίληψης του χώρου. Ο Θόδωρος Σπυρόπουλος θα κατασκευάσει
φωτεινά στοιχεία στον χώρο. Η σκέψη είναι να συνδεθούν μέσω του
φωτισμού τους οι πέντε είσοδοι του θαλάσσιου μετώπου. Η Ναταλί
Γκατένιο θα δημιουργήσει ένα γλυπτικό στέγαστρο 30×30 μ. για
φιλοξενία δρώμενων, το με διάτρητα στοιχεία ώστε να δημιουργεί
φωτοσκιάσεις. Τέλος, η Λυδία Καλλιπολίτη θα δημιουργήσει ένα δίκτυο
κατακόρυφων γλυπτικών κατασκευών, κάποια από τα οποία θα
αναπτυχθούν ως παρατηρητήρια».
Φυσικό πάρκο
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και ο τρόπος διαμόρφωσης του
πρασίνου. «Προτεραιότητα του Ρέντσο Πιάνο είναι η δημιουργία ενός
φυσικού πάρκου, χωρίς σκληρές επιφάνειες και πλακοστρώσεις, παρά
μόνο σημειακά. Ακόμα και τα μονοπάτια θα υποδεικνύονται με πατημένο
χώμα, προκειμένου να μην τσιμεντωθεί ο χώρος», εξηγεί η κ. Ελλη
Παγκάλου, αρχιτέκτων τοπίου.
Οι παρεμβάσεις ξεκινούν από τη θέση της σημερινής λεωφόρου
Ποσειδώνος, η οποία πρόκειται να μετακινηθεί προς τη θάλασσα και να
καλυφθεί ανά σημεία. «Στον χώρο που δημιουργείται από τη μετάθεση
της παραλιακής οργανώνονται λειτουργίες στη λογική ενός πάρκου.
Ακολουθεί το ξηρό κανάλι, ένα μεταβατικό τοπίο που θέλουμε να
θυμίζει έναν μεσογειακό λόφο. Κατεβαίνοντας προς τη θάλασσα θα
δημιουργούνται μικρές ομάδες δέντρων με ανοίγματα και ξέφωτα και
όσο πλησιάζουμε τη θάλασσα θα συναντούμε πιο ανθεκτικά φυτά, λ.χ.
αλμυρίκια. Τα πιο ψηλά δέντρα, που είναι πιο συμβατά με τον αστικό
χαρακτήρα θα βρίσκονται κοντά στην πόλη, ενώ όσο πλησιάζουμε τη
θάλασσα η φύτευση θα είναι πιο ελεύθερη».
Εκτός από τους προαναφερθέντες, για την ανάπλαση συνεργάζεται
μια πολυπληθής ομάδα αρχιτεκτόνων και μελετητών με διεθνές προφίλ
(Architecture 3, Δρόμος ΕΠΕ, Εξάρχου – Νικολόπουλος – Μπεσσανσών
Α.Ε., Denco Α.Ε., ΤΕΚΕΜ Α.Ε., Μπαϊρακτάρης και Συνεργάτες,
κ.ά.).
Στόχος, σε δύο χρόνια να έχουν ολοκληρωθεί τα έργα
Πολλά είναι τα ενδιαφέροντα στοιχεία της μελέτης του Ρέντσο
Πιάνο που δεν μπορούν για λόγους οικονομίας χώρου να αναλυθούν στο
παρόν ρεπορτάζ. Oλα δείχνουν, όμως, ότι μέσα στα επόμενα δύο χρόνια
θα έχουμε την ευκαιρία να τα αναζητήσουμε και να τα γνωρίσουμε, στη
φάση της κατασκευής τους. Η ανάπλαση του Φαληρικού Ορμου προχωρά:
με την ώθηση που έδωσε στις μελέτες η ανάληψη της χρηματοδότησής
τους από το Ιδρυμα Νιάρχου, με την ώθηση που θα δώσει στην
κατασκευή η ένταξη του έργου στο ΕΣΠΑ. Επίσης, πρόσφατα το
υπουργείο Περιβάλλοντος με τροπολογία αύξησε τις δομημένες
επιφάνειες από 2.500 τ.μ. σε 4.000 τ.μ., αλλαγή που προέκυψε από τη
μελέτη Πιάνο. Και η οποία κρίθηκε αναγκαία καθώς, όπως επισημαίνει
η κ. Νανοπούλου, πρόθεση της πολιτείας είναι η διαχείριση των
εγκαταστάσεων μετά την ανάπλαση του Φαληρικού Ορμου να αποτελέσει
αντικείμενο ενιαίου διαγωνισμού παραχώρησης.
«Τέλη Μαρτίου θα υποβληθεί ο φάκελος στο ΕΣΠΑ. Συγχρόνως, θα
προωθηθεί το Προεδρικό Διάταγμα που θα καθορίζει επακριβώς τα
στοιχεία του σχεδιασμού, το νέο master plaκαι η μελέτη
περιβαλλοντικών επιπτώσεων», εξηγεί η κ. Νανοπούλου. «Η φιλοδοξία
του υπουργείου Περιβάλλοντος είναι οι διαγωνισμοί να προκηρυχθούν
έως το καλοκαίρι, ώστε μέχρι το τέλος του έτους να ξεκινήσουν τα
έργα, τα οποία θα χρειαστούν περί τα δύο χρόνια για να
ολοκληρωθούν. Στόχος είναι τα τρία αλληλοσυμπληρούμενα έργα
-Φαληρικός Ορμος, μετατροπή του Tae KwoDo σε συνεδριακό κέντρο και
το Κέντρο Πολιτισμού-Ιδρυμα «Σταύρος Νιάρχος» στον παλαιό ιππόδρομο
να παραδοθούν ταυτόχρονα στις αρχές του 2015. Αυτή τη δυναμική θα
πρέπει να αναδείξουμε ως χώρα και γι’ αυτό να σχεδιάσουμε έγκαιρα
την εκμετάλλευσή τους. Ακριβώς επειδή βρισκόμαστε σε αυτή την
κατάσταση, θα πρέπει να θέσουμε στόχους και όραμα. Για εμένα,
στόχος της Αθήνας θα πρέπει να είναι η ανάκτηση της θετικής εικόνας
που είχε στους Ολυμπιακούς Αγώνες».