Αποτελεί κοινό τόπο η διαπίστωση ότι η Δημόσια Ανώτατη Παιδεία μας νοσεί βαθύτατα. Το Πανεπιστήμιo, δυστυχώς, δεν απέφυγε τελευταία να εμφανίσει σημεία γενικής παραλυσίας, διοικητικής και ακαδημαϊκής. Βεβαίως, η θεραπεία του συναρτάται με τη γενικότερη ανόρθωση του κράτους και της κοινωνίας μας. Το Πανεπιστήμιο Αθηνών, ο σημαντικότερος ακαδημαϊκός πυλώνας μας, αλλά και βασικός εθνικός και κοινωνικός θεσμός, αποτελεί σημείο αναφοράς, σηματοδότη και δυνάμει πλοηγό της απαιτούμενης ευρύτερης ανόρθωσης. Επείγει, λοιπόν, να δώσει το παράδειγμα, αντιμετωπίζοντας αποφασιστικά τα ενδογενή τουλάχιστον αίτια της σημερινής κατάστασής του. Απαιτείται ως εκ τούτου να ανασυγκροτηθεί. Οι προσεχείς πρυτανικές εκλογές προσφέρουν μια μοναδική ευκαιρία. Η δράση του νέου πρύτανη οφείλει να εστιάσει, κατ’ απόλυτη προτεραιότητα, στην επανεκκίνηση του Πανεπιστημίου μας στις ακόλουθες κατευθύνσεις:
1. Αμεση επαναφορά όλων των πτυχών της πανεπιστημιακής ζωής σε τροχιά νομιμότητας, χωρίς παρεκκλίσεις, αρχής γενομένης από τη λειτουργία των θεσμικών οργάνων διοίκησης του Ιδρύματος. Επιπλέον, απόλυτος σεβασμός της πανεπιστημιακής και ακαδημαϊκής δεοντολογίας.
2. Φύλαξη των χώρων από εξωτερικές παρεμβάσεις για την ασφάλεια εργαζομένων και εκπαιδευομένων, προστασία της περιουσίας του Πανεπιστημίου, τήρηση της υγιεινής και της καθαριότητας των χώρων.
3. Αξιολόγηση εξ υπαρχής των διοικητικών δομών και των διοικητικών υπαλλήλων και ενίσχυση του ρόλου του γενικού γραμματέα του Πανεπιστημίου, ο οποίος θα παρακολουθεί τη διαρκή αναβάθμιση και τον εκσυγχρονισμό των διοικητικών υπηρεσιών. Ο Οργανισμός και ο Εσωτερικός Κανονισμός πρέπει να ολοκληρωθούν αμέσως.
4. Αναθεώρηση του οργανογράμματος και ανατοποθέτηση του διοικητικού προσωπικού, με κριτήριο τις πραγματικές ανάγκες του Πανεπιστημίου. Η μείωση του αριθμού των διοικητικών υπαλλήλων πρέπει να περιοριστεί στο ελάχιστο, δεδομένου ότι η αναλογία διοικητικών υπαλλήλων με τους καθηγητές και φοιτητές είναι πολύ κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Παράλληλα, οι δυσμενείς συνέπειες της μείωσης πρέπει να ελαχιστοποιηθούν, με πρόσφορη αξιοποίηση των δεξιοτήτων του προσωπικού για τις ανάγκες του Ιδρύματος. Ποτέ πια διακοπή της λειτουργίας του!
5. Ανάπτυξη ιδίων πόρων και απογαλακτισμός από τον αναιμικό και συνεχώς μειούμενο κρατικό προϋπολογισμό. Απαιτείται γι’ αυτό κατ’ αρχάς επωφελέστερη εκμετάλλευση της σημαντικής πανεπιστημιακής περιουσίας και επανεξέταση του ρόλου της ανώνυμης εταιρείας διαχείρισής της με τη βοήθεια έμπειρων ειδικών. Επειτα, εξορθολογισμός των κονδυλίων έρευνας και δημιουργία του ειδικού νομικού προσώπου που προβλέπει η νομοθεσία. Επίσης, εξασφάλιση νέων προγραμμάτων για την αναβάθμιση των ερευνητικών εργαστηρίων και κλινικών. Τέλος, χρειάζεται κατάρτιση και εκτέλεση του πανεπιστημιακού προϋπολογισμού με τη βοήθεια εξειδικευμένων στελεχών. Οι ίδιοι πόροι θα ενισχυθούν με προγράμματα συντήρησης και οικοδόμησης νέων αναγκαίων κτιριακών υποδομών από ευρωπαϊκά και περιφερειακά κονδύλια με καλύτερη διασύνδεση Πανεπιστημίου και αγοράς. Επίσης, με χορηγίες από την Ελλάδα και το εξωτερικό.
6. Ορθολογικότερη οργάνωση των Σχολών και των Τμημάτων με έλλογη κατανομή των γνωστικών αντικειμένων για αποτελεσματικότερη λειτουργία. Τα Προγράμματα Σπουδών, προπτυχιακά και μεταπτυχιακά, πρέπει συστηματικά να εκσυγχρονίζονται, να έχουν καλύτερη διεπικοινωνία και να δημιουργηθούν νέα. Χρειάζεται σύστημα πιστοποίησης της εκτέλεσης των υποχρεώσεων και ουσιαστικότερη αξιολόγηση των διδασκόντων με διασφάλιση της συμμετοχής των φοιτητών στη σχετική διαδικασία. Οφείλουμε να αναδείξουμε τους σύγχρονους τρόπους διδασκαλίας, εξ αποστάσεως και διαδικτυακούς.
7. Τήρηση του προβλεπόμενου ανώτατου χρόνου φοίτησης, με ειδικό καθεστώς, όμως, για τους εργαζομένους και με δυνατότητα των παλαιών φοιτητών να λάβουν το πτυχίο τους σε εύλογο χρονικό διάστημα, αν ζητήσουν επικαιροποίηση του προγράμματος σπουδών τους.
8. Δυναμική ένταξη του Πανεπιστημίου σε μεγάλα αναγνωρισμένα ξένα ακαδημαϊκά δίκτυα, με σημαντική ενίσχυση της διεθνούς επιστημονικής παρουσίας μας και ανάπτυξη κοινών τίτλων σπουδών. Χρειάζονται γι’ αυτό προγράμματα σπουδών σε ξένες γλώσσες, ιδίως στην αγγλική.
9. Τέλος, αλλά με πρωτεύουσα σημασία, επιβάλλεται η ουσιαστική επανασύνδεση του Πανεπιστημίου μας με την ελληνική κοινωνία, με την οποία οι δεσμοί έχουν έως ένα βαθμό διαρραγεί. Αυτή θα στηριχθεί στην ανάδειξη ενός Δημόσιου Πανεπιστημίου που λειτουργεί με βάση την αριστεία και την αξιοκρατία, με αντικειμενική αξιολόγηση στο πλαίσιο του υγιούς ακαδημαϊκού ανταγωνισμού.
Λόγια έχουν ειπωθεί αρκετά. Ηρθε η ώρα των πράξεων. Δεν διαθέτουμε πλέον την πολυτέλεια των συζητήσεων. Για την επιτυχή ανασυγκρότηση και επανεκκίνηση του Πανεπιστημίου μας απαιτείται μια μεγάλη ενωτική προσπάθεια με σύμπνοια των πανεπιστημιακών οργάνων, αλλά κυρίως αποτελεσματικότητα και τόλμη, για να βγούμε από το τέλμα.
* Ο κ. Θεόδωρος Π. Φορτσάκης είναι καθηγητής της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, υποψήφιος πρύτανης.