ΟΔΗΣΣΟΣ – ΑΠΟΣΤΟΛΗ. Οταν είσαι αυτόπτης μάρτυρας, δεν χρειάζεται να ξέρεις τη γλώσσα για να καταλάβεις την έκπληξη του πλήθους: Τρίτη 2 Σεπτεμβρίου, η Οδησσός γιόρταζε τα 220 χρόνια από την ίδρυσή της από τη Μεγάλη Αικατερίνη και οι κάτοικοί της ήταν στους δρόμους, όπου γίνονταν συναυλίες και εκδηλώσεις από τις μεσημεριανές ώρες κιόλας, παρά το γεγονός ότι η Ουκρανία βρισκόταν ατύπως σε εμπόλεμη κατάσταση. Και ξαφνικά, μέσα στο κλίμα ευφορίας, κάποιος άγνωστος σε μια ταράτσα, άφησε στον αέρα μια αρμαθιά μπαλόνια που συγκρατούσαν τη ρωσική σημαία, η οποία άρχισε μια προκλητική, χαμηλή πτήση πάνω από την πόλη.
Ηταν μια κίνηση δηλωτική της ατμόσφαιρας που επικρατεί: το λιμάνι που συνέδεσε την ακμή του με την πορεία του ελληνισμού προς την ανεξαρτησία από τον τουρκικό ζυγό μέσα από την εθνική αφύπνιση των δαιμόνιων Ελλήνων εμπόρων, βρίσκεται υπό το καθεστώς του φόβου ότι οι επεκτατικές τάσεις του Πούτιν δεν θα σταματήσουν στην Κριμαία. Τα πολεμικά πλοία του ουκρανικού στόλου που κάποτε είχαν την έδρα τους στη χερσόνησο, βρίσκονται πια στην Οδησσό και οι Ρωσόφωνοι κάτοικοι που έχουν ουκρανική συνείδηση βιώνουν υπόκωφα την ένταση που μόλις τελείωσε στα ανατολικά τους σύνορα, με την υπογραφή του πρόσφατου συμφώνου εκεχειρίας. Και μπορεί όλα να κινούνται σε κανονικούς ρυθμούς, το εμπορικό κέντρο που μάλιστα ονομάζεται «Αθήνα» να είναι γεμάτο από κόσμο, τα εστιατόρια και τα μπαρ να σφύζουν από ζωή, το ιστορικό κέντρο με τα υπέροχα κτίριά του να αποπνέει αίσθηση μεγαλείου, διαισθάνεται όμως κανείς ότι υπάρχει μια βουβή αγωνία για το μέλλον. Δυστυχώς ακόμα και αν θέλει κανείς να μάθει περισσότερα για τη μετέωρη ψυχολογία των κατοίκων της Οδησσού δυσκολεύεται καθώς δεν μιλούν σχεδόν καθόλου ξένες γλώσσες.
«Σας εύχομαι ειρήνη. Δεν είναι ίσως ένας ευχάριστος τρόπος αποχαιρετισμού αλλά για εμάς πλέον αυτή η λέξη σημαίνει πολλά καθώς δεν θεωρούμε τίποτα δεδομένο», μας είπε τελειώνοντας τη σύντομη βόλτα μας στην πόλη, η ξεναγός μιλώντας στην ελληνική αντιπροσωπεία που βρέθηκε στη Μαύρη Θάλασσα για να εορτάσει όχι μόνο τα 220 χρόνια ίδρυσης της πόλης αλλά και τους δύο αιώνες από την ίδρυση της Φιλικής Εταιρείας το 1814. Μια σημαδιακή εθνική επέτειος για τους Ελληνες, οι οποίοι παραμένουν εξαιρετικά αγαπητοί στην Ουκρανία, όχι μόνο χάρις στην πολυάριθμη κοινότητά τους αλλά και στην ενσυναίσθηση ότι έχουν διαδραματίσει σπουδαίο ρόλο στην άνθηση και την ευημερία της περιοχής. Το λιμάνι της Οδησσού, άλλωστε, που συνέδεε τον κόσμο με τον μεγαλύτερο σιτοβολώνα της Ρωσίας, προσείλκυσε αμέσως Ελληνες και ξένους εμπόρους που μεγαλούργησαν σε όλα τα πεδία.
Το δραστήριο ΕΙΠ
Η διατήρηση της θετικής μας φήμης σε βάθος χρόνου πάντως οφείλεται στη δραστήρια παρουσία του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού και του επικεφαλής του, Σωφρόνη Παραδεισόπουλου, που από το 1994 διοργανώνει με συνέπεια και ποιότητα πολλές εκδηλώσεις ετησίως: «Η παρουσία των Ελλήνων στην Οδησσό, παρότι η κοινότητα έχει σμικρυνθεί αριθμητικά, από πολλές δεκάδες χιλιάδες πριν από το 1917 σε 2.500 σήμερα, παραμένει έντονη», μας λέει στην έδρα του Παραρτήματος Οδησσού που στεγάζεται στην οικεία του Γρηγορίου Μαρασλή κοντά στην οδό Ελλήνων, ο οποίος διατέλεσε δήμαρχος της πόλης το 1878. Στον ίδιο χώρο βρίσκεται και το Μουσείο της Φιλικής Εταιρείας, με χάρτες έντυπα και αντικείμενα, κρατώντας ζωντανή την ιστορία. Εκεί γίνονται και μαθήματα ελληνικής γλώσσας, τα οποία γνωρίζουν μεγάλη ανταπόκριση, όπως επισημαίνει ο κ. Παραδεισόπουλος, όχι μόνον σε απογόνους των Ελλήνων αλλά και σε νεαρούς Ουκρανούς που αγαπούν την Ελλάδα.
Για του λόγου το αληθές στην εκδήλωση που έγινε στις 3 Σεπτεμβρίου για την επέτειο της ιδρύσεως της Φιλικής Εταιρείας, Ουκρανάκια απήγγειλαν ποιήματα και τραγούδησαν σε άπταιστα ελληνικά. Στο πλέγμα των δράσεων του παραρτήματος συχνά δίνουν το «παρών» και Ελληνες που κατοικούν πιο μακριά, όπως λ.χ. η Μαριούπολη όπου και εκεί υπάρχει ακμαία κοινότητα συμπατριωτών μας. «Είναι συγκινητικό το ενδιαφέρον αλλά και η αγάπη που δείχνουν οι Ουκρανοί για τη χώρα μας», λέει ο πρέσβης μας στο Κίεβο, Βασίλης Παπαδόπουλος που ήρθε και αυτός στην Οδησσό για τις εκδηλώσεις της επετείου. «Οχι μόνον αισθάνονται θαυμασμό για την αρχαία Ελλάδα αλλά θέλουν να γνωρίσουν από κοντά και τη σύγχρονη. Κάθε χρόνο το προξενείο μας χορηγεί περίπου 200.000 τουριστικές βίζες. Η οικονομική κρίση που προέκυψε από την ένταση με τη Ρωσία έφερε μείωση της τάξης του 18% στον τομέα αυτό», επεσήμανε στην «Κ».
Παράσταση με νόημα ελληνικό από τις «Ροές»
Το πιο ζηλευτό κτίριο της Οδησσού είναι οπωσδήποτε η λαμπρή της όπερα, παρότι το βλέμμα του επισκέπτη διεκδικούν και άλλα αρχιτεκτονήματα, που αποτυπώνουν τον κοσμοπολίτικο χαρακτήρα της. Στους φιλόξενους χώρους της παρουσιάστηκε στις 3 Σεπτεμβρίου η παράσταση από το χοροθέατρο «Ροές» με τίτλο «Κλείσε στην ψυχή σου την Ελλάδα» σε σκηνοθεσία της Σοφίας Σπυράτου και κείμενα και δραματουργική επεξεργασία του συγγραφέα και ποιητή Στρατή Πασχάλη, η οποία καταχειροκροτήθηκε από ένα μεικτό κοινό. Ντόπιοι αλλά και ελληνικής καταγωγής Ουκρανοί συγκινήθηκαν βαθιά από την επιλογή των σπαραγμάτων από τον Διονύσιο Σολωμό και τον Καβάφη μέχρι τον στρατηγό Μακρυγιάννη και τον Πούσκιν.
Η σταχυολόγηση αυτή συγκροτούσε έναν ιστορικό άξονα που συνέδεε στέρεα τον τόπο και τον χρόνο μέσα από λέξεις, αξίες και νοήματα. Και ήταν εξαιρετική η ερμηνεία των δέκα χορευτών της ομάδας αλλά και του Γιάννη Στάνκογλου και της Χλόης Μάντζαρη που ανέλαβαν τον ρόλο των αφηγητών (μαζί με δύο Ουκρανούς ηθοποιούς) κράτησαν υψηλά τον πήχυ στη σκηνή. Η κορύφωση της παράστασης, πάντως, ήταν η στιγμή κατά την οποία ακούστηκε ο όρκος που έδιναν τα μέλη της Φιλικής Εταιρείας για την πίστη στην πατρίδα, ακόμα και με τίμημα της ίδιας τους της ζωής.
Πριν ξεκινήσει η παράσταση, ο πρόεδρος του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού, Χριστόφορος Γιαλλουρίδης, μίλησε με θέρμη για την παράλληλη ιστορική πορεία των δύο χωρών αλλά και τον δυναμισμό των Ελλήνων της Διασποράς στην κρίσιμη αυτή συγκυρία. Ο νυν δήμαρχος της πόλης της Οδησσού υπογράμμισε ότι ακόμα και σήμερα η φροντίδα, η ευφυΐα και το οργανωτικό ταλέντο του Μαρασλή παραμένουν παράδειγμα προς μίμηση για τους τοπικούς άρχοντες. «Να ζητήσουμε συγγνώμη από τις άλλες εθνικότητες που βοήθησαν να γίνει η πόλη μας σπουδαία μέσα στον χρόνο αλλά, τι να κάνουμε, οι Ελληνες ήρθαν εδώ πρώτοι» είπε στον λόγο του, αναφερόμενος βέβαια στην αρχαιότητα. Οσο για τη Σοφία Σπυράτου, που έχει διεθνή εμπειρία, χειροκροτήθηκε θερμά για ένα υψηλής ποιότητας θέαμα, το οποίο επετύγχανε την ώσμωση του σήμερα και του χθες.