Μετά τη χλιαρή αντίδραση των αγορών στις διακηρύξεις του προέδρου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Μάριο Ντράγκι, η Ευρώπη φαίνεται πως προσεγγίζει και πάλι ένα σημείο οριακό, όπως και στη χρηματοπιστωτική κρίση του 2012.
Το τρίμηνο Ιουλίου – Σεπτεμβρίου ολοκληρώθηκε την εβδομάδα που μας πέρασε και οι αγορές εξέδωσαν την ετυμηγορία τους ακριβώς για το πόσο άσχημα είναι τα πράγματα, με αποτέλεσμα το ευρώ να υποχωρήσει στα χαμηλότερα επίπεδά του από τον Σεπτέμβριο του 2012. Η τριμηνιαία απόδοση των ευρωπαϊκών χρηματιστηρίων ήταν η χειρότερη από το ναδίρ της κρίσης της Ευρωζώνης. Το ερώτημα που ανακύπτει αφορά το εάν το αξιοθρήνητο καλοκαίρι δώσει τη θέση του σε ένα ηπιότερο φθινόπωρο ή εάν oι καλοκαιρινές μπόρες μετατραπούν σε χειμωνιάτικες θύελλες.
Δεδομένης της απουσίας της οποιαδήποτε αποφασιστικής δράσης στην προηγηθείσα συνεδρίαση της ΕΚΤ, η απάντηση θα εξαρτηθεί από τρία γεγονότα εντός του Οκτωβρίου. Αυτά είναι οι εκλογές στην Ουκρανία στις 26 του μηνός, τα τεστ αντοχής των ευρωπαϊκών τραπεζών, τα οποία ολοκληρώνονται από την ΕΚΤ στα τέλη του μηνός, και η ετυμηγορία επί των προσχεδίων του γαλλικού και του ιταλικού προϋπολογισμού στην αυριανή σύνοδο κορυφής της Ε.Ε. στο Μιλάνο.
Η λεπτομερής σχετική έκθεση θα δοθεί από την Κομισιόν προς τα τέλη του Οκτωβρίου. Για να γίνει αντιληπτή η σημασία των προαναφερθέντων γεγονότων για την ευρωπαϊκή οικονομία και τις αγορές, πρέπει να σκεφθούμε τις αιτίες της κάμψης του καλοκαιριού. Πέραν του ανεπαρκούς δυναμισμού και της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας, υπάρχουν τρεις αληθοφανείς αιτιάσεις.
Πρώτον, η απογοήτευση για την ατολμία της νομισματικής δράσης, όπως το επιβεβαιώνει η αντίδραση της αγοράς στη συνεδρίαση της ΕΚΤ.
Δεύτερον, οι Γερμανοί κυβερνητικοί αξιωματούχοι δαπάνησαν μεγάλο μέρος του καλοκαιριού να ασκούν πιέσεις στην ιταλική και τη γαλλική κυβέρνηση να εγκαταλείψουν τα σχέδιά τους για περικοπές φόρων, οι οποίες, εάν εφαρμοστούν, θα εξακοντίσουν τα δημοσιονομικά ελλείμματα πέραν των δημοσιονομικών στόχων.
Τρίτον, ο πόλεμος στην Ουκρανία, ο οποίος φαινόταν να αποκλιμακώνεται μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία στα μέσα Μαρτίου, επιδεινώθηκε μετά τις προεδρικές εκλογές στην Ουκρανία και την κατάρριψη του αεροσκάφους των Μαλαισιανών Αερογραμμών στις 17 Ιουλίου. Οι κυρώσεις στη Ρωσία είχαν αντίκτυπο στην Ευρωζώνη με τον κλονισμό της καταναλωτικής εμπιστοσύνης και των εταιρικών επενδύσεων.
Ωστόσο, υπάρχουν και καλές ειδήσεις. Ενδεχομένως ό,τι προκάλεσε τη θερινή δυσπραγία να αντιστραφεί τον επόμενο μήνα ή περίπου τότε. Αρχής γενομένης με την Ουκρανία, η κατάπαυση του πυρός παραμένει, με την προφανή αποστασιοποίηση μεταξύ του πραγματιστή προέδρου της Πέτρο Ποροσένκο και του περισσότερο εριστικού πρωθυπουργού της, Αρσένι Γιάτσενιουκ, να φανερώνουν κυρίως μια προεκλογική τοποθέτηση παρά τη θεμελιώδη απροθυμία να συναφθεί συμφωνία με τη Ρωσία. Οι δε προοπτικές της δημοσιονομικής πολιτικής της Ευρώπης θα βελτιωθούν τις προσεχείς εβδομάδες.
Η αυριανή σύνοδος της Ε.Ε. για την ανάπτυξη στο Μιλάνο συγκαλείται από τον Ιταλό πρωθυπουργό Ματέο Ρέντσι με τη στοχευμένη πρόθεση να πεισθεί η Γερμανίδα καγκελάριος Αγκελα Μέρκελ να συγκατανεύσει για δημοσιονομικά μέτρα στήριξης σε συνδυασμό με φοροελαφρύνσεις. Ισως χρειαστεί να δοθούν ως αντάλλαγμα υποσχέσεις για διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Πάντως, ακόμα κι αν αρνηθεί η καγκελάριος, μια πιο χαλαρή ερμηνεία των δημοσιονομικών κανόνων της Ε.Ε. πιθανολογείται έντονα μετά την τοποθέτηση του Πιερ Μοσκοβισί, του πρώην υπουργού Οικονομικών της Γαλλίας, στη θέση του αρμοδίου για την εφαρμογή των εθνικών προϋπολογισμών επιτρόπου.
Τρίτον, εν κατακλείδι, και πιθανώς και σημαντικότερο, τα τεστ αντοχής της ΕΚΤ θα μπορούσαν να μεταμορφώσουν δυναμικά τις συνθήκες χορήγησης πιστώσεων στη Νότια Ευρώπη εάν τα αποτελέσματα είναι θετικά.
