Οι τεχνολογικές επαναστάσεις αποτιμώνται καλύτερα όταν περάσουν κάποια χρόνια. Οι μεγάλες εφευρέσεις του 19ού αιώνα, από την ηλεκτρική ενέργεια μέχρι τη μηχανή εσωτερικής καύσης, μεταμόρφωσαν την κατάσταση του ανθρώπου. Παρ’ όλα αυτά για τους εργάτες που έζησαν εκείνη την περίοδο η εκβιομηχάνιση ήταν επώδυνη εμπειρία: γεμάτη σκληρή δουλειά σε πυκνοκατοικημένες και γεμάτες αρρώστιες πόλεις. Η σύγχρονη ψηφιακή επανάσταση, με σήμα κατατεθέν την ισχύ των υπολογιστών, τη συνδεσιμότητα και την πανταχού παρουσία των ψηφιακών δεδομένων, έφερε τα iPhone και το Ιντερνετ, όχι πυκνοκατοικημένες πολυκατοικίες και χολέρα. Ομως, προκαλεί αναταραχές και διαιρέσεις στον κόσμο της εργασίας σε κλίμακα που δεν έχουμε δει τα τελευταία εκατό χρόνια. Τεράστιος πλούτος δημιουργείται χωρίς πολλούς εργάτες. Η εργασία δεν αποτελεί πλέον εγγύηση για αυξανόμενο εισόδημα παρά μόνο για μια μικρή ελίτ.
Μέχρι σήμερα την αναταραχή την ένιωσαν κυρίως οι εργάτες με μικρές και μεσαίες ικανότητες των πλούσιων χωρών. Τα εισοδήματα αυτών που έχουν υψηλή μόρφωση, αυτών δηλαδή που έχουν τη μόρφωση ώστε να συμπληρώνουν τους υπολογιστές, έχουν αυξηθεί, ενώ των υπολοίπων μειώνονται. Στις μισές από τις χώρες-μέλη του ΟΟΣΑ ο πραγματικός μέσος μισθός έχει μείνει στάσιμος από το 2000. Στις χώρες όπου η απασχόληση αυξάνεται με αξιοπρεπή ρυθμό, όπως τη Βρετανία και τη Γερμανία, οι μισθοί έχουν μειωθεί περισσότερο απ’ ό,τι αλλού. Τα επόμενα χρόνια οι δυσκολίες θα γίνουν αισθητές από περισσότερους ανθρώπους σε περισσότερες χώρες για τρεις λόγους.
Πρώτον, η αύξηση των ικανοτήτων των μηχανών σημαίνει ότι θα απειληθούν όλο και περισσότερες θέσεις εργασίας ανθρώπων.
Δεύτερον, η δημιουργία πλούτου στην ψηφιακή εποχή μέχρι σήμερα έχει δημιουργήσει λίγες θέσεις εργασίας. Επιχειρηματίες μπορούν να μετατρέψουν τις ιδέες τους σε εταιρείες με τεράστια κεφαλαιοποίηση και σχεδόν καθόλου προσωπικό. Πρόσφατα η εταιρεία Oculus VR, η οποία κατασκευάζει προσομοιωτές εικονικής πραγματικότητας και έχει μόλις 75 υπαλλήλους, αγοράστηκε από τη Facebook έναντι δύο δισ. δολαρίων. Με λιγότερους από 50.000 υπαλλήλους, ο κάθε ένας από τους γίγαντες της σύγχρονης τεχνολογικής οικονομίας, όπως Google και Facebook, έχουν πολύ μικρότερο μέγεθος από τα βιομηχανικά μεγαθήρια του 20ού αιώνα.
Τρίτον, οι παραπάνω μεταβολές είναι πλέον εμφανείς και στις αναπτυσσόμενες οικονομίες. Η Foxconn, εδώ και χρόνια το σύμβολο της μεταποιητικής οικονομίας της Κίνας, είχε κάποτε 1,5 εκατομμύρια εργάτες που συναρμολογούσαν ηλεκτρονικές συσκευές για τις δυτικές αγορές. Σήμερα, καθώς αυξάνεται το εργατικό κόστος και μειώνεται το κόστος των ρομπότ, η Foxconn αντικαθιστά τους εργάτες της με μηχανές. Το μέλλον της Κίνας θα είναι περισσότερο εταιρείες όπως η Alibaba, παρά γραμμές παραγωγής. Η εταιρεία ηλεκτρονικού εμπορίου, που εισήχθη πρόσφατα στο χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης, έχει μόλις 20.000 υπαλλήλους. Η ψηφιακή μεταμόρφωση φαίνεται να υπονομεύει την προσπάθεια των φτωχών χωρών ν’ αυξήσουν το βιοτικό επίπεδο με τον παραδοσιακό τρόπο. Η μετακίνηση των σχεδόν αμόρφωτων μαζών από το χωράφι στο εργοστάσιο έχει γίνει δυσκολότερη. Αν η Ινδία, για παράδειγμα, ακολουθούσε το αναπτυξιακό παράδειγμα της Κίνας θα χρειαζόταν επιδέξιους μηχανικούς και μάνατζερ προκειμένου να χτίσει εργοστάσια που θα απασχολούν εκατομμύρια εργάτες. Ομως χάρη στην τεχνολογική αλλαγή, η ινδική ελίτ κερδίζει σήμερα υψηλό εισόδημα πουλώντας υπηρεσίες τεχνολογίας Ιντερνετ σε ξένους. Η ψηφιακή επανάσταση κατέστησε τη βιομηχανική ασύμφορη.
Τίποτε από αυτά δεν σημαίνει ότι η ψηφιακή επανάσταση είναι κακή για την ανθρωπότητα.