Γιατί πέφτουν οι αγορές; Τα περισσότερα οικονομικά στοιχεία για τις ΗΠΑ είναι αρκετά καλά μετά την άνοδο της Ουόλ Στριτ στις 19 Σεπτεμβρίου. Επομένως, για να κατανοήσουμε τη μεγαλύτερη πτώση της μετά το 2011, πρέπει να εξετάσουμε δύο εξηγήσεις:
Η πρώτη είναι η κατάρρευση των τιμών του πετρελαίου, που βρίσκονται σχεδόν 30% κάτω από τα επίπεδα του Ιουνίου. Η υποχώρηση των τιμών του πετρελαίου γενικά ωφελεί την παγκόσμια οικονομία και τις περισσότερες επιχειρήσεις εκτός του ενεργειακού τομέα. Ωστόσο, όσοι επενδυτές εγκαταλείπουν τώρα τις πετρελαϊκές θα κάνουν καιρό να τοποθετήσουν τα χρήματά τους σε άλλους κλάδους. Μέχρι τότε, οι δείκτες των χρηματιστηρίων θα παρασύρονται από τη βουτιά του πετρελαίου.
Υπάρχει, όμως, μία πολύ πιο ανησυχητική εξήγηση: Η Ευρώπη. Οχι μόνον η προφανής αποδυνάμωση της ευρωπαϊκής οικονομίας αλλά η ανικανότητα ή απροθυμία όσων χαράσσουν πολιτική στην Ε.Ε. να συμφωνήσουν σε μια συνετή αντίδραση. Η οικονομική αδυναμία της Ευρώπης ήταν ήδη προφανής εδώ και αρκετούς μήνες, όταν η κρίση στην Ουκρανία και οι κυρώσεις κατά της Ρωσίας έκοψαν την κεκτημένη ταχύτητα της βιομηχανικής ανάπτυξης στη Γερμανία, το φωτεινό σημείο στην εικόνα της ευρωπαϊκής οικονομίας. Οι επενδυτές, όμως, και οι επιχειρήσεις δεν ανησυχούσαν τόσο από την προοπτική μιας επιβράδυνσης της Γερμανίας, καθώς υπέθεταν ότι οι Ευρωπαίοι πολιτικοί και κεντρικοί τραπεζίτες θα υιοθετούσαν αναπτυξιακές πολιτικές ανάλογες εκείνων που έδωσαν ώθηση στην αμερικανική οικονομία την τελευταία πενταετία.
Χάρη σε αυτήν την εμπιστοσύνη οι διεθνείς αγορές και η αγορά των ΗΠΑ σημείωναν νέα επίπεδα ρεκορ το καλοκαίρι, αδιαφορώντας για τις αρνητικές εξελίξεις στην Ευρώπη. Ακόμη και στην κορύφωση της κρίσης του ευρώ, η πορεία των διεθνών αγορών επηρεαζόταν περισσότερο από τα στοιχεία της αμερικανικής οικονομίας και την πολιτική της Fed παρά από όσα συνέβαιναν στην Ελλάδα, την Ιταλία ή την ΕΚΤ. Τις τελευταίες εβδομάδες, όμως, φαίνεται πως ξαφνικά οι κακές ειδήσεις από την Ευρώπη επηρεάζουν περισσότερο από τις θετικές ειδήσεις από τις ΗΠΑ.
Δεδομένου ότι οι ΗΠΑ αντέδρασαν πρώτες στην οικονομική κρίση με ποσοτική χαλάρωση, σχεδόν μηδενικά επιτόκια και άνευ προηγουμένου δημοσιονομικά ελλείμματα, οι επενδυτές θεώρησαν πως η επιτυχία ή η αποτυχία αυτών των μέτρων στις ΗΠΑ θα επεκτεινόταν τελικά στον υπόλοιπο κόσμο.
Στις 2 Οκτωβρίου, όμως, η ΕΚΤ απογοήτευσε τους επενδυτές που περίμεναν πως θα ακολουθούσε το παράδειγμα της Federal Reserve και παράλληλα θα ανακοίνωνε μια γενναία ανακεφαλαιοποίηση του ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος. Η πτώση των διεθνών αγορών άρχισε την επόμενη ημέρα. Στο μεταξύ, η γερμανική κυβέρνηση εξακολουθεί να απαιτεί περικοπές δαπανών από τη Γαλλία και την Ιταλία και να βλάπτει τις γερμανικές βιομηχανίες με κυρώσεις κατά της Ρωσίας. Εχει αρχίσει να φαίνεται πως η Ευρώπη αρνείται πεισματικά να ακολουθήσει τον οδικό χάρτη που οδήγησε τις ΗΠΑ στην ανάκαμψη.
Πολλοί επενδυτές αρχίζουν να υποθέτουν πως ακόμη κι αν η αμερικανική οικονομία κινηθεί προς μια βιώσιμη ανάπτυξη, η Ευρώπη θα καταδικάσει τον εαυτό της σε μόνιμη στασιμότητα ή ύφεση. Θα είναι, όμως, πραγματικά τόσο ανόητη η Ευρώπη; Σύντομα θα ξέρουμε. Στις 29 Οκτωβρίου η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα δημοσιεύσει την έκθεσή της για τους προϋπολογισμούς της Γαλλίας και της Γαλλίας, οι εκλογές στην Ουκρανία στις 26 Οκτωβρίου θα αποτελέσουν ευκαιρία για να αρχίσουν να αποσύρονται οι κυρώσεις και στις 6 Νοεμβρίου είναι η επόμενη συνάντηση της ΕΚΤ.
Θα ξέρουμε σύντομα εάν η Ευρώπη θα σώσει τον εαυτό της ή θα υπονομεύσει την παγκόσμια οικονομία, αγνοώντας τα διδάγματα από τις ΗΠΑ. Οι αποφάσεις αυτές στην Ευρώπη πιθανώς θα καθορίσουν κατά πόσον η πτώση των αγορών θα αποτελέσει ευκαιρία για αγορές ή αρχή μιας κατάρρευσης σαν εκείνη το 1987.