«Είναι εύκολο να ορίσεις το πρόβλημα και να βρεις τη λύση. Το δύσκολο είναι να την εφαρμόσεις!»
Göran Persson
'Oλα αυτά τα χρόνια θεωρούμε τη Σουηδία πρότυπο για την οικονομική και κοινωνική μας ανάπτυξη. Αλλά, δυστυχώς, διαχρονικά ερμηνεύουμε την πραγματικότητά της επιλεκτικά και επιφανειακά. Συγκεκριμένα: Εστιάζουμε περισσότερο στα δικαιώματα και όχι στις υποχρεώσεις των πολιτών.
Επικεντρωνόμαστε στο κράτος κοινωνικής πρόνοιας και όχι στους μηχανισμούς δημιουργίας πλούτου που το υποστηρίζουν.
Αναπαράγουμε αφηρημένες, απλοϊκές ιδέες χωρίς να δίνουμε σημασία στις σύνθετες διεργασίες που προάγουν την πραγματική κοινωνική πρόοδο.
Πράγματι η Σουηδία παρουσιάζει μια ελκυστική πρόταση: ένα κράτος που φροντίζει τους πολίτες του, βασιζόμενο, όμως, σε μια ανοιχτή και ανταγωνιστική οικονομία, σε έναν δυναμικό ιδιωτικό τομέα και φυσικά σε υψηλή φορολογία.
Κινούμενοι στα άκρα, όπως έχουμε συνηθίσει στην Ελλάδα, επιδιώκουμε τη διατήρηση ενός πατερναλιστικού κράτους που επιτείνει τα αδιέξοδα. Το αποτέλεσμα είναι μια υψηλού κόστους και δυσλειτουργική δημόσια διοίκηση που υπάρχει για να απασχολεί αλλοτριωμένους υπαλλήλους χωρίς κίνητρα και προοπτική. Στη θέση του πρέπει να δημιουργήσουμε ένα σύγχρονο κράτος, που θα θέτει και θα επιβάλλει τους κανόνες και θα διασφαλίζει τη συνέχεια. Θα ενεργεί σαν καταλύτης που θα υποστηρίζει την οικονομία μας, ώστε να απελευθερώσει τις δημιουργικές της δυνάμεις.
Κατά τη διάρκεια των προηγούμενων επτά ετών, η Ελλάδα έχει υποστεί μια εξαντλητική διαδικασία προσαρμογής. Διαδοχικές κυβερνήσεις, εξαναγκαζόμενες να ισοσκελίσουν τον προϋπολογισμό, έλαβαν ένα ευρύ φάσμα αναγκαίων αλλά δυσάρεστων μέτρων. Υστερα από δεκαετίες η Ελλάδα μπορεί, επιτέλους, να παρουσιάσει έναν ισοσκελισμένο προϋπολογισμό, με βελτιωμένες προοπτικές για το μέλλον, αλλά συνοδευόμενο από απαράδεκτα υψηλό επίπεδο ανεργίας και εκτεταμένη φτώχεια.
Τα μέτρα που έπρεπε να πάρουμε ελήφθησαν κυρίως υπό την πίεση της τρόικας και αποσκοπούσαν κατά κύριο λόγο στην ισοσκέλιση του προϋπολογισμού. Η συνταγή είναι γνωστή, αλλά παράγει διαφορετικά αποτελέσματα σε διαφορετικές οικονομίες. Δεν είχαμε την τόλμη να σχεδιάσουμε το κατάλληλο μείγμα πολιτικής. Εστω και τώρα θα πρέπει να φανούμε πραγματιστές και να αφήσουμε στην άκρη τόσο τα ορθόδοξα δόγματα όσο και τις υπεραπλουστευμένες λαϊκίστικες προσεγγίσεις. Ας επικεντρωθούμε σε ό,τι αποδίδει καλύτερα σε αυτό το συγκεκριμένο εθνικό περιβάλλον.
Επιπλέον, για μικροπολιτικούς λόγους, ουδέποτε αποδεχθήκαμε πραγματικά και υιοθετήσαμε ειλικρινά το σχέδιο εξόδου από την κρίση μας.
Οι πολιτικές μας θα πρέπει να σχεδιάζονται έπειτα από προσεκτική ανάλυση με παράλληλη κινητοποίηση των κοινωνικών εταίρων προκειμένου να οικοδομηθεί καλή τη πίστει η αναγκαία συναίνεση. Αντί να επιδιώκουμε και να καλλιεργούμε τη διαίρεση, πρέπει να αξιοποιούμε τα σημεία ευρύτερης κοινής αποδοχής. Οπως ο πρώην πρόεδρος Κλίντον είπε: «Οταν οι καιροί είναι δύσκολοι, η συνεχής σύγκρουση μπορεί να είναι μια καλή πολιτική τακτική, αλλά στον πραγματικό κόσμο, η συνεργασία αποδίδει καλύτερα».
Η συνέχιση της μεταρρυθμιστικής προσπάθειας είναι καθοριστικής σημασίας για τη βιώσιμη ανάκαμψη της Ελλάδας. Αλλά πέρα από αυτό χρειαζόμαστε ένα μετασχηματισμό των αξιών και των συμπεριφορών, και αυτό απαιτεί περισσότερο χρόνο, προσπάθεια και, βεβαίως, θέληση για να επιτευχθεί.
Απαιτείται να παραμερίσουμε τη μεμψιμοιρία, να σταματήσουμε την αναζήτηση ευθυνών σε τρίτους για τα δικά μας λάθη και να ενεργούμε με μεγαλύτερη πολιτική και κοινωνική ωριμότητα. Ας κοιτάξουμε το μέλλον μας με περισσότερη αυτοπεποίθηση. Είναι καιρός να διαμορφώσουμε ένα υπεύθυνο και ρεαλιστικό σχέδιο ανάπτυξης βασιζόμενο στα πλεονεκτήματά μας, αλλά και λαμβάνοντας υπόψη τις διεθνείς συγκυρίες και ευκαιρίες. Στην κατεύθυνση αυτή οφείλουμε να προβάλουμε μια εικόνα του πώς επιθυμούμε τον τόπο μας το 2030 και μετά να συζητήσουμε για το πώς θα επιτύχουμε τα απαραίτητα ορόσημα για μια ευημερούσα και πιο δίκαιη χώρα.
Οπως στη Σουηδία, χρειαζόμαστε την ενδυνάμωση ενός υγιούς και δυναμικού ιδιωτικού τομέα, που θα βασίζεται στη συνύπαρξη μεγάλων, μεσαίων και μικρών επιχειρήσεων που θα χαρακτηρίζονται από υπευθυνότητα, ανταγωνιστικότητα και εξωστρέφεια. Μια ανταγωνιστική οικονομία είναι απαραίτητη προϋπόθεση για ένα αποτελεσματικό και βιώσιμο κοινωνικό κράτος.
Δεν μας αξίζει να είμαστε επ’ άπειρον ο ασθενής της Ευρώπης. Αντίθετα, οφείλουμε να συνεισφέρουμε ισότιμα και σοβαρά στη διαμόρφωση της Ενωσης που θέλουμε.
* Ο κ. Ιωάννης Δ. Σαρακάκης είναι πρόεδρος του Ελληνο-Σουηδικού Επιμελητηρίου.