Η παρουσίαση του κυβερνητικού προγράμματος του ΣΥΡΙΖΑ από τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης στη ΔΕΘ δεν αποτέλεσε έκπληξη. Συνηθίζεται, άλλωστε, οι πολιτικοί αρχηγοί να επιχειρούν να πλειοδοτήσουν έναντι των αντιπάλων τους σε υποσχέσεις -πρακτική που περιγράφεται με τον νεολογισμό «παροχολογία». Ούτε φυσικά αποτέλεσε έκπληξη η αναφορά του στο ΕΣΠΑ ως πηγή χρηματοδότησης σημαντικού μέρους των δαπανηρών εξαγγελιών του.
Ωστόσο, είναι επιτέλους καιρός να πάψουμε να αντιμετωπίζουμε τους πόρους των Διαρθρωτικών Ταμείων είτε ως μέσο χρηματοδότησης (αναγκαίων και μη) μεσοπρόθεσμων επενδυτικών σχεδίων στο πλαίσιο της πολιτικής συνοχής είτε ως βραχυπρόθεσμο μέσο χρηματοδότησης μιας (αμφίβολης) αντικυκλικής πολιτικής. Και να διαφυλάξουμε το πλέον σημαντικό εργαλείο ανάπτυξης για τη χώρα μας (ως πηγή χρηματοδότησης αλλά και ως σωρευμένη διαχειριστική εμπειρία) από τις σκοπιμότητες των πολιτικών ανταγωνισμών.
Η ανησυχία μας δεν εδράζεται τόσο στον κίνδυνο εκτροχιασμού των δημόσιων οικονομικών από τις υποσχέσεις του ΣΥΡΙΖΑ. Το κανονιστικό πλαίσιο της νέας προγραμματικής περιόδου 2014-2020 θέτει μια σειρά από μακροοικονομικές προϋποθέσεις («αιρεσιμότητες») που πρέπει να επιτυγχάνονται σύμφωνα με το ευρωπαϊκό πλαίσιο της εφαρμογής της οικονομικής διακυβέρνησης (Σύμφωνο Σταθερότητας κ.ά.). Ετσι, σύμφωνα με τον κοινό κανονισμό για τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία (ΕΔΕΤ), η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μπορεί να αναπρογραμματίσει μέρος της χρηματοδότησης ή ακόμη και να την αναστείλει, εφόσον δεν πληρούνται οι συμφωνημένοι στόχοι. Ακόμη, το χρηματοδοτικό πλαίσιο του νέου ΕΣΠΑ 2014-2020 είναι δεδομένο, όπως επίσης και οι βασικές επενδυτικές προτεραιότητες των νέων επιχειρησιακών προγραμμάτων που αναμένουν την τελική τους έγκριση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Παρόλα αυτά, πολλά (και κυρίως διαφορετικά) πράγματα μένει ακόμη να γίνουν. Σε περιβάλλον πιστωτικής ασφυξίας και με καθημαγμένη την παραγωγική βάση της χώρας, είμαστε υποχρεωμένοι να δεσμεύσουμε τους διαθέσιμους κοινοτικούς πόρους σε εκείνες τις δράσεις που θα λειτουργήσουν πολλαπλασιαστικά, εξασφαλίζοντας τη μεγαλύτερη δυνατή μόχλευση. Και γι’ αυτόν τον σκοπό, να ενσωματώσουμε τις συγχρηματοδοτούμενες δράσεις του νέου ΕΣΠΑ σ’ ένα ολοκληρωμένο αναπτυξιακό σχέδιο. Σε αυτό το πλαίσιο, οι διαθέσιμοι πόροι της νέας προγραμματικής περιόδου είναι σημαντικό να οργανωθούν γύρω από τους παρακάτω τρεις άξονες του στρατηγικού ή ευφυούς κράτους:
Πρώτον, ένα μέρος της χρηματοδότησης θα πρέπει να συμβάλει στον αναγκαίο μετασχηματισμό της οικονομίας, ενισχύοντας τις κατάλληλες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις σε μια σειρά κρίσιμων για την ανάπτυξη οικονομικών θεσμών και τομέων οικονομικής πολιτικής.
Δεύτερον, οι πόροι των ΕΔΕΤ πρέπει να κατευθυνθούν κατά προτεραιότητα σε εκείνους τους τομείς/κλάδους της παραγωγής που παρουσιάζουν υψηλή προστιθέμενη αξία και ταυτόχρονα να συμβάλουν στην ενίσχυση του ανταγωνισμού εντός τους. Είναι ενδεικτικό ότι το 6% των πλέον δυναμικών βρετανικών επιχειρήσεων δημιούργησε το 50% των νέων θέσεων εργασίας την περίοδο 2002-2008 (NESTA2009).
Τρίτον, οι συγχρηματοδοτούμενες δράσεις πρέπει να αποτελέσουν βασικό πυλώνα μιας ολοκληρωμένης πολιτικής για την καινοτομία. Σύμφωνα με την πρόσφατη Εκθεση της Ε.Ε. για την Καινοτομία, οι επιδόσεις της Ελλάδας στην καινοτομία βρίσκονται κάτω του ευρωπαϊκού μέσου όρου (και μάλιστα με τη σχετική επίδοση να μειώνεται από 74% το 2008 σε 69% το 2013). Η διαμόρφωση ενός «οικοσυστήματος καινοτομίας» που να γεφυρώνει το χάσμα ανάμεσα στις επιχειρήσεις και την έρευνα αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για την ανάπτυξή τους στο σύγχρονο οικονομικό περιβάλλον.
Δυστυχώς, τέσσερα χρόνια μετά την οδυνηρή έλευση της κρίσης, η χώρα συνεχίζει να αναζητεί ένα ολοκληρωμένο αναπτυξιακό σχέδιο για την εθνική ανασυγκρότηση. Μία διευρυμένη συμφωνία των πολιτικών δυνάμεων για τις βασικές κατευθύνσεις του θα συνέβαλε τα μέγιστα και θα συνιστούσε μια πραγματική καινοτομία στο πεδίο της εγχώριας πολιτικής.
*Ο κ. Δημήτρης Σκάλκος είναι πολιτικός επιστήμονας-διεθνολόγος. Τελευταίο του βιβλίο οι «Αλήθειες για τον Φιλελευθερισμό» (εκδόσεις Κριτική).