Κύριε διευθυντά
Το τελευταίο διάστημα, μετά την κατάθεση του σχεδίου νόμου για την Ερευνα, Τεχνολογική Ανάπτυξη και Καινοτομία (ΕΤΑΚ), υπάρχει μία πληθώρα δημοσιευμάτων, άλλα εποικοδομητικά και με πρόθεση να προτείνουν βελτιώσεις του νόμου και άλλα αναληθή που προσπαθούν να υποβαθμίσουν τις σημαντικές προσπάθειες που καταβάλλονται για την ενίσχυση της έρευνας και της καινοτομίας, ώστε να αποτελέσουν σημαντικούς μοχλούς για την ανάπτυξη της χώρας μας και την έξοδό της από την κρίση. Σημειώνεται ότι το θεσμικό πλαίσιο της έρευνας διέπεται από τον ν. 1514 του 1985 και ορισμένες μετέπειτα βελτιώσεις στον ν. 2919 του 2001. Εκτοτε, ο ν. 3653, που ψηφίσθηκε το 2008, παρέμεινε πάντα σε αναστολή, ενώ ανάλογες πρωτοβουλίες, που υπήρξαν από το 2009 και μετέπειτα, κατέστησαν άκαρπες.
Σε συνέχεια των ανωτέρω επισημάνσεων, από τον διορισμό μου ως γ.γ. Ερευνας και Τεχνολογίας, τον Αύγουστο του 2013, η πρώτη πρωτοβουλία που έλαβα ήταν η διαμόρφωση ενός νομοθετικού πλαισίου για την Ερευνα, την Τεχνολογική Ανάπτυξη και την Καινοτομία, το οποίο θα εκσυγχρονίζει το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο, θα ευθυγραμμίζει τη χώρα μας με τις κατευθύνσεις του Ευρωπαϊκού Χώρου Ερευνας, θα δημιουργεί τις απαραίτητες συνθήκες για την ενίσχυση της έρευνας, της ανάπτυξης και της καινοτομίας και θα αξιοποιεί το άριστο επιστημονικό δυναμικό που διαθέτει η χώρα μας.
Στην προσπάθεια αυτή, όπως ήταν προφανές, λήφθηκαν υπόψη όλα τα υφιστάμενα νομοθετικά πλαίσια και βεβαίως τα κείμενα που είχαν διαμορφωθεί από τις προηγούμενες πολιτικές ηγεσίες, ως συνέχεια της διοίκησης. Για τον λόγο αυτό, επειδή το σχέδιο νόμου δεν ξεκίνησε από το «scratch», παρουσιάστηκε στην αρχική του μορφή τον Νοέμβριο του 2013, παρουσία μελών του ΕΣΕΤ της περιόδου 2010-13, και κατατέθηκε για διαβούλευση τον Δεκέμβριο του 2013. Το πρώην ΕΣΕΤ (2010-13) δεν παρέδωσε ποτέ κανένα θεσμικό πλαίσιο για την έρευνα, με εξαίρεση ένα πολύ στοχευμένο διάγραμμα για τη διακυβέρνηση της Ερευνας.
Το θεσμικό πλαίσιο στο οποίο αναφέρεται η κ. Χατζηανδρέου, στο άρθρο της 25ης Οκτωβρίου, ουδέποτε υπήρξε έστω και στα «συρτάρια» της Γενικής Γραμματείας Ερευνας και Τεχνολογίας. Επίσης, στο εν λόγω άρθρο αναφέρονται οι αρχές που θα πρέπει να χαρακτηρίζουν ένα θεσμικό πλαίσιο, όπως: α) να συνδυάζει και να δυναμώνει τον νόμο για τα πανεπιστήμια, β) να δίνει τη δυνατότητα και τα κίνητρα για συνεργασίες δημόσιου και ιδιωτικού τομέα και να απελευθερώνει τον Ελληνα ερευνητή όπου και αν βρίσκεται, και γ) να βάζει τις βάσεις για τη δυνατότητα αξιοποίησης των αποτελεσμάτων της έρευνας από τον παραγωγικό τομέα. Με τις ανωτέρω αρχές είμαι απόλυτα σύμφωνος και αυτές, όπως και αρκετές άλλες καινοτόμες αρχές, διέπουν το νέο σχέδιο νόμου και το διαμορφώνουν ως ένα «νόμο λιτό, στοχευμένο και εφαρμόσιμο». Στο πλαίσιο όλης αυτής της διαδικασίας θα ήταν εποικοδομητικότερη η κατάθεση απόψεων και δη από ανθρώπους εμπλεκόμενους με την έρευνα και την καινοτομία, παρά η στείρα κριτική που σε ορισμένες περιπτώσεις φθάνει ακόμα και στα όρια μη έγκυρων πληροφοριών. Οσον αφορά στο Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Ερευνας και Καινοτομίας (ΕΣΠΕΚ), για το οποίο επίσης γίνεται αναφορά στο δημοσίευμα, όντως το πρώην ΕΣΕΤ (2010 – 13) παρέδωσε ένα πολύ καλό κείμενο τον Ιούνιο του 2014, έξι μήνες μετά τη λήξη της θητείας του. Το κείμενο αυτό έχει ήδη αναρτηθεί στην ιστοσελίδα της ΓΓΕΤ και προφανώς έχει αποτελέσει μία πολύ σημαντική αναφορά στο πλαίσιο της διαμόρφωσης της Εθνικής Στρατηγικής ΕΤΑΚ, η οποία είχε βγει και σε διαβούλευση και θα ανακοινωθεί πολύ σύντομα. Οπως, επίσης, σημαντική συμβολή έχει και το υφιστάμενο ΕΣΕΤ, το οποίο στο 9μηνο της μέχρι σήμερα θητείας του έχει πραγματοποιήσει τέσσερις συνεδριάσεις, κατά τη διάρκεια των οποίων συζητήθηκαν όλα τα τρέχοντα θέματα για την πολιτική της έρευνας και της καινοτομίας. Η Γενική Γραμματεία Ερευνας και Τεχνολογίας, που έχει την ευθύνη διαμόρφωσης της εθνικής στρατηγικής για την έρευνα, έχει πραγματοποιήσει μέχρι σήμερα μια πρωτοφανή διαβούλευση με τον ακαδημαϊκό, ερευνητικό, επιχειρηματικό χώρο, καθώς και με τα άλλα συναρμόδια υπουργεία και υπηρεσίες, προκειμένου να εντοπίσουν τις δράσεις εθνικής προτεραιότητας και σημασίας και να διαμορφώσουν μια στρατηγική, η οποία θα ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανάγκες του δυναμικού της χώρας μας. Οι άξονες προτεραιότητας, καθώς και τα βασικά στοιχεία της υπό διαμόρφωση εθνικής στρατηγικής έχουν ήδη παρουσιαστεί σε ενημερωτικές ημερίδες σε όλη την Ελλάδα.
Με την κατάθεση του σχεδίου νόμου ΕΤΑΚ, με την Εθνική Στρατηγική για την Ερευνα και την Καινοτομία, με τα χρηματοδοτικά εργαλεία που θα υλοποιήσουν αυτή τη στρατηγική, καθώς και με τον Εθνικό Οδικό Χάρτη Ερευνητικών Υποδομών, που θα δημοσιευτούν σύντομα, μπορούμε και τολμούμε να κάνουμε το μεγάλο βήμα για την αναμόρφωση και τον εκσυγχρονισμό όλου του εθνικού χώρου για την Ερευνα, Τεχνολογική Ανάπτυξη και Καινοτομία, το οποίο αποτελεί μια βασική ανάγκη για τη χώρα μας, στο πλαίσιο της συνολικής μεταρρυθμιστικής προσπάθειας που έχει γίνει μέχρι σήμερα.
Μπορούμε και τολμούμε να δημιουργήσουμε τις συνθήκες για έναν ενιαίο εθνικό χώρο έρευνας και καινοτομίας και να κάνουμε το μεγάλο άλμα για φυγή προς τα εμπρός με στόχο την «Ελλάδα της Καινοτομίας του 2021».
Δρ Χρηστος Βασιλακος – Γενικός Γραμματέας Ερευνας και Τεχνολογίας
Εκπαίδευση στο λύκειο
Kύριε διευθυντά
Υπάρχουν αναρίθμητα δημοσιεύματα, εδώ και πολλά χρόνια, που αναφέρονται στην τραγική υποβάθμιση της μόρφωσης της νεολαίας μας. Eμμεση προσωπική εμπειρία, εξάλλου, έχει αποκτηθεί αφού ως πανεπιστημιακός δάσκαλος υπάρχει επικοινωνία με τους φοιτητές της Ιατρικής, οι οποίοι θεωρούνται οι κορυφαίοι από πλευράς επίδοσης στις Πανελλαδικές Εξετάσεις. Αφορμή για την επιστολή αυτή αποτέλεσε η άμεση εμπειρία που αποκτήθηκε από τη συμμετοχή των παιδιών μου στις Πανελλαδικές. Το επιστέγασμα της εμπειρίας αυτής είναι ότι εκπαίδευση και μόρφωση των παιδιών στη Β΄ και τη Γ΄ Λυκείου ουσιαστικά δεν υφίσταται. Είναι δύο χαμένες χρονιές. Η δυναμική του συστήματος με στόχο την επιτυχία στις Πανελλαδικές Εξετάσεις είναι τόσο ισχυρή, που ακυρώνει στην πράξη κάθε προσπάθεια ορθολογικής εκπαίδευσης σε αυτές τις δύο τάξεις. Στη δυναμική αυτή έχουν υποκύψει όχι μόνον οι γονείς, αλλά και οι καθηγητές του λυκείου. Hταν χαρακτηριστική η απορία της καθηγήτριας της Χημείας όταν ενδιαφέρθηκα για την επίδοση της κόρης μου: «Μα καλά, για τη χημεία ενδιαφέρεσθε, αφού αυτή προορίζεται για θεωρητική κατεύθυνση». Και να σκεφθεί κανείς ότι το συγκεκριμένο ιδιωτικό σχολείο έχει μακρά παράδοση στις κλασικές αρχές εκπαίδευσης και μόρφωσης των μαθητών του. Eτσι, οι μαθητές (αλλά και οι καθηγητές) δεν ασχολούνται με τα μαθήματα εκτός της δέσμης ενδιαφέροντος, ενώ τα της δέσμης θα τα διδαχθούν (όπως τα διδαχθούν) το απόγευμα στο φροντιστήριο. Αλήθεια, στο σχολείο γιατί πηγαίνουν; Βέβαια, οι βαθμοί «ευημερούν» καθ’ όλη τη διάρκεια της χρονιάς, προσφέροντας μια πλασματική ευωχία τόσο στους γονείς όσο και τους μαθητές. Επιπλέον, η παρακολούθηση στη Γ΄ Λυκείου είναι εξαιρετικά ελλιπής, προκειμένου οι υποψήφιοι να επιδοθούν απερίσπαστοι στην προετοιμασία για τις Πανελλαδικές Εξετάσεις.
Από τη συνοπτική αυτή παρουσίαση προκύπτει ότι το να εστιάζουν οι μαθητές στις Πανελλαδικές έχει ως αποτέλεσμα τον εκπαιδευτικό «ακρωτηριασμό» του λυκείου. Επιτακτική, λοιπόν, προβάλλει η ανάγκη αλλαγής του τρόπου εισαγωγής στο πανεπιστήμι.
Σαββας Θ. Τουμανιδης – Καθηγητής Ιατρικής Σχολής Αθηνών
Eνοικος του τάφου
Κύριε διευθυντά
Επειδή πολύς θόρυβος γίνεται τελευταία για τον «ένοικο» (ή τους «ενοίκους») του τάφου της Αμφίπολης, ότι, δήθεν, όταν πρόκειται για τάφους, η λέξη «ένοικος» αντενδείκνυται, καλό είναι να θυμηθεί κανείς το επίγραμμα του Ηγήσιππου, επιγραμματογράφου του 3ου π.Χ. αιώνα, για τον Τίμωνα τον μισάνθρωπο (Ελληνική Ανθολογία 7, 320): «Οξείαι πάντηι περί τον τάφον εισίν άκανθαι / και σκόλοπες. βλάψεις τους πόδας, ην προσίηις. / Τίμων μισάνθρωπος ενοικέω». (Παντού γύρω στον τάφο μου, αγκάθια σουβλερά και σκόλοπες. Αν έρθεις κοντά, θα πληγώσεις τα πόδια σου. Eνοικος του τάφου είμαι εγώ, ο Τίμων ο μισάνθρωπος). Αν λοιπόν ο Τίμων μπορούσε, εδώ και 2300 χρόνια, να λέει για τον εαυτό του ότι είναι ένοικος σε τάφο, γιατί να μην μπορούμε κι εμείς σήμερα να λέμε το ίδιο για τον νεκρό (ή τους νεκρούς) της Αμφίπολης;
Γεωργιος A. Xριστοδουλου – Ομότιμος καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών