Η αμερικανική ομοσπονδιακή τράπεζα (Fed) ανακοίνωσε χθες ότι θα διακόψει το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων, γνωστό ως ποσοτική χαλάρωση – ένα από τα μεγαλύτερα πειράματα που έγιναν στην ιστορία της οικονομικής πολιτικής. Η νομισματική χαλάρωση είχε ρίσκο και είναι πολύ νωρίς ώστε να είμαστε σίγουροι για το αποτέλεσμά της. Παρ’ όλα αυτά, η Fed ορθώς ανέλαβε το ρίσκο.
Η ομοσπονδιακή τράπεζα επιβεβαίωσε την Τετάρτη ότι θα διακόψει τις μηνιαίες αγορές ομολόγων που άρχισε τον Σεπτέμβριο του 2012, στην τρίτη επιχείρηση ενίσχυσης της ασθενικής ανάκαμψης της οικονομίας. Πράγμα που δεν σημαίνει ότι το πρόγραμμα έχει ολοκληρωθεί. Η Fed εξακολουθεί να κατέχει κρατικά ομόλογα αξίας άνω των 4 τρισ. δολαρίων, χοντρικά το ένα πέμπτο όλων των ομολόγων και ενυπόθηκων δανείων που εκκρεμούν. Μέχρι να τα πουλήσει –από μόνο του μια πρόκληση– η κατοχή τους θα εξακολουθήσει να επηρεάζει τις αγορές. Πόσο ακριβώς ωφέλησε η ποσοτική χαλάρωση εξακολουθεί να αποτελεί θέμα συζήτησης.
Ο πρώην πρόεδρος της Fed Μπεν Μπερνάνκι είπε το 2012 ότι οι δύο πρώτοι γύροι ποσοτικής χαλάρωσης ενίσχυσαν το ΑΕΠ ενδεχομένως κατά 3% και αύξησαν τις θέσεις εργασίας κατά δύο εκατομμύρια. Σε μια πιο πρόσφατη μελέτη, η περιφερειακή ομοσπονδιακή τράπεζα του Σαν Φρανσίσκο αναφέρει ότι η παραπάνω εκτίμηση δεν είναι σίγουρη. Επίσης επισημαίνει τους κινδύνους που γέννησε για το χρηματοπιστωτικό σύστημα η τόσο μεγάλη παρέμβαση. Ορισμένοι θεωρούν ότι σταδιακά μειώθηκε η θετική επίδραση της ποσοτικής χαλάρωσης, άλλοι ότι δεν είχε καμία απολύτως. Ασχέτως όλων αυτών το στοίχημα της Fed ήταν δικαιολογημένο. Μετά την κατάρρευση η διαρκής μείωση της ζήτησης εμπόδιζε την ανάκαμψη και αύξανε τη μακροχρόνια ανεργία, απειλώντας να επιφέρει σημαντική ζημιά που θα διαρκούσε πολύ χρόνο. Με τον πληθωρισμό σε χαμηλό επίπεδο, το ρίσκο που συνεπαγόταν η ποσοτική χαλάρωση ήταν μικρό σε σχέση με τα πιθανά οφέλη. Οφέλη που δεν περιορίζονται στις άμεσες συνέπειες των αγορών ομολόγων: Ηταν ακόμη σημαντικότερο ότι η ποσοτική χαλάρωση ενίσχυσε την πεποίθηση πως η κεντρική τράπεζα θα κάνει ό,τι μπορεί προκειμένου να ενισχύσει την οικονομία.
Αν υπάρχει λόγος να λυπάται κανείς δεν είναι γιατί υιοθετήθηκε η ποσοτική χαλάρωση, αλλά ότι χρειάστηκε να υιοθετηθεί. Σε έναν ιδανικό κόσμο, θα είχε εξαρχής αποφευχθεί η κατάρρευση της οικονομίας. Σε έναν λιγότερο ιδανικό κόσμο μόλις συνέβαινε αυτή, το μεγαλύτερο βάρος θα έπρεπε να αναλάβει η δημοσιονομική πολιτική. Μετά την αρχική υιοθέτηση δημοσιονομικών μέτρων τόνωσης της οικονομίας, τα οποία ήταν μικρότερα απ’ ό,τι χρειαζόταν, το Κογκρέσο μετακινήθηκε πολύ γρήγορα προς τη δημοσιονομική αυστηρότητα και επέτεινε το λάθος περικόπτοντας το έλλειμμα με αχρείαστα επιβλαβή τρόπο. Οταν χρειάστηκε να υποστηριχθεί η ζήτηση όλο το βάρος έπεσε στη Fed, και με τα επιτόκια ήδη σχεδόν στο μηδέν αυτό σήμαινε ποσοτική χαλάρωση.
Ο δεύτερος λόγος για να λυπάται κανείς είναι ότι οι κανονιστικές αρχές δεν προσπάθησαν περισσότερο να προστατεύσουν την οικονομία από τις αναταραχές που μπορεί να συνεπάγεται για το χρηματοπιστωτικό σύστημα η πολιτική της ποσοτικής χαλάρωσης. Η προσπάθεια της Fed να αναγκάσει τις τράπεζες να χρηματοδοτηθούν σε μεγαλύτερο βαθμό με ομόλογα που σε περίπτωση ανάγκης μετατρέπονται σε μετοχές αποτέλεσε βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση.
Ωστόσο, η κεφαλαιοποίηση των μεγαλύτερων τραπεζών εξακολουθεί να είναι πολύ μικρή και οι κανονιστικές αρχές δεν έχουν τα στοιχεία και την εξουσιοδότηση που χρειάζονται ώστε να εντοπίσουν και να προλάβουν κινδύνους που αναπτύσσονται εκτός του τραπεζικού συστήματος. Οσο συντομότερα αντιμετωπιστούν αυτές οι αδυναμίες, τόσο το καλύτερο. Το πείραμα της ποσοτικής χαλάρωσης δεν θα ολοκληρωθεί μέχρι ο ισολογισμός της Fed να μειωθεί στο κανονικό του μέγεθος. Στο μεταξύ θα εξακολουθήσει να υπάρχει η αυξημένη απειλή για το χρηματοπιστωτικό σύστημα. Παρ’ όλα αυτά, η ετυμηγορία ισχύει: Οι συνθήκες απαιτούσαν η Fed να φανεί τολμηρή. Εκανε αυτό που ήταν σωστό.