Τα προβλήματα που θα απασχολήσουν σε σημαντικό βαθμό τον κόσμο το 2015 παρουσιάζει σε μελέτη το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός (WEF). Πρόκειται σε μεγάλο βαθμό για ζητήματα οικονομικής φύσεως, όπως η αύξηση της εισοδηματικής ανισότητας και η υποχώρηση της απασχόλησης ακόμη και όταν αναπτύσσεται η οικονομία. Ο γεωστρατηγικός ανταγωνισμός εντάθηκε το 2014 και όπως φαίνεται η ένταση θα συνεχιστεί και εφέτος με τη Ρωσία και τη Μέση Ανατολή να αποτελούν δύο φλέγοντα μέτωπα, ενώ αίνιγμα αποτελούν οι επιπτώσεις που θα προκαλέσει η συνεχιζόμενη ισχυροποίηση της Κίνας. Δεν θα μπορούσαν να λείπουν και αμιγώς πολιτικά ζητήματα όπως η έλλειψη ηγεσίας, η αποδυνάμωση της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας και η άνοδος του εθνικισμού. Μια νέα τάση είναι η επίπτωση των επιδημιών στην οικονομία, ενώ προβλήματα που είχαν εντοπιστεί και παλαιότερα όπως η κλιματική αλλαγή, η μόλυνση και η έλλειψη νερού, προφανώς και δεν έχουν αντιμετωπιστεί.
Ενα από τα βασικότερα προβλήματα είναι η διεύρυνση της εισοδηματικής ανισότητας, τάση που άρχισε να ενισχύεται στις αρχές της δεκαετίας του 1980, αλλά πήρε νέα δυναμική μετά την κρίση του 2008. Αν οι κυβερνήσεις επιθυμούν να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα της εισοδηματικής ανισότητας θα πρέπει να εξετάσουν τις κοινωνικές, οικονομικές και περιβαλλοντικές του διαστάσεις, εξηγεί η κ. Αμίνα Μοχάμεντ, ειδική σύμβουλος του γ.γ. του ΟΗΕ.
Τρίτο θέμα που εντοπίζουν οι ειδικοί του WEF είναι η έλλειψη ηγεσίας. «Οι μοναδικοί ηγέτες που κατατάσσονται χαμηλότερα από τους πολιτικούς ηγέτες όσον αφορά την εμπιστοσύνη των ανθρώπων στις ικανότητές τους είναι οι θρησκευτικοί ηγέτες». Το 56% των ερωτηθέντων δεν εμπιστεύεται τους θρησκευτικούς ηγέτες και το 58% τους πολιτικούς, ενώ αντιθέτως το 55% εμπιστεύεται την ηγεσία μη κερδοσκοπικών ιδρυμάτων και φιλανθρωπικών οργανισμών. Συνολικά το 86% των ερωτηθέντων θεωρεί ότι σήμερα υπάρχει έλλειψη (ικανής) ηγεσίας.
Το τέταρτο κρίσιμο ζήτημα είναι η ενίσχυση του γεωστρατηγικού ανταγωνισμού. Το 45% των ερωτηθέντων θεωρεί ότι οι ΗΠΑ παραμένουν η παγκόσμια οικονομική ηγετική δύναμη, ωστόσο το 29% δίνει αυτή τη θέση στην Κίνα.
Η αποδυνάμωση της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας είναι ο πέμπτος παράγοντας που θα επηρεάσει τις εξελίξεις τους επόμενους μήνες. Το πρόβλημα έχει μεγαλύτερες διαστάσεις στη Μέση Ανατολή, ωστόσο στη δεύτερη θέση ισοβαθμούν η Ευρώπη και η Ασία. Μάλιστα σύμφωνα με δημοσκόπηση της Pew Research στην Ελλάδα, το 85% των ερωτηθέντων θεωρεί ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση δεν κατανοεί τις ανάγκες των πολιτών της, ποσοστό που διαμορφώνεται στο 77% στην Ιταλία, στο 69% στη Γαλλία και στο 65% στην Ισπανία.
Η εκβιομηχάνιση του αναπτυσσόμενου κόσμου μπορεί να βοήθησε δισεκατομμύρια ανθρώπους να ξεφύγουν από την ακραία φτώχεια, ωστόσο συνοδεύεται από αύξηση της μόλυνσης. Η συχνότερη εμφάνιση ακραίων καιρικών φαινομένων αποτελεί το έβδομο ζήτημα που θα μας απασχολήσει το 2015. Τα ακραία καιρικά φαινόμενα κόστισαν στην παγκόσμια οικονομία περισσότερα από 300 δισ. δολάρια το 2011 και 125 δισ. δολάρια το 2013. Επενδύσεις σε υποδομές και σε συστήματα πρόληψης καταστροφών είναι απαραίτητες προκειμένου να προστατευτούν οι κοινότητές μας τα επόμενα χρόνια.
Η ενίσχυση του εθνικισμού αποτελεί μια ακόμη επικίνδυνη τάση για το 2015, ενώ στην ένατη θέση βρίσκεται η έλλειψη νερού, με τους επιστήμονες να προβλέπουν ότι μέχρι το 2030 3,9 δισ. άνθρωποι θα αναγκάζονται να επιζούν με λιγότερα από 1.000 κυβικά μέτρα τον χρόνο. Οι επιπτώσεις που έχουν τα προβλήματα υγείας στην οικονομία, πρόσφατο παράδειγμα το ξέσπασμα της επιδημίας Εμπολα, αποτελούν τη δέκατη τάση.
Ανάπτυξη χωρίς απασχόληση
Η ανάπτυξη της οικονομίας χωρίς αύξηση της απασχόλησης αποτελεί το δεύτερο σημαντικότερο ζήτημα για το 2015. Το πρόβλημα μπορεί να πάρει εφιαλτικές διαστάσεις τα επόμενα χρόνια εξαιτίας της αυτοματοποίησης και της χρήσης λογισμικού και ρομπότ σε όλο και περισσότερες δουλειές. Σύμφωνα με τον Λάρι Σάμερς, πρώην υπουργό Οικονομικών των ΗΠΑ, σε μια γενιά από σήμερα, το 25% των εργαζομένων ηλικίας 25-54 ετών θα μπορούσε να είναι μόνιμα εκτός εργασίας με οδυνηρές οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές συνέπειες. Το σύστημα εκπαίδευσης θα πρέπει να επικεντρωθεί περισσότερο στις εργασίες που δεν μπορούν να κάνουν οι μηχανές, δηλαδή τη συνεργασία, τη δημιουργία και την ηγεσία. Παράλληλα, θα πρέπει να δίνεται λιγότερη προσοχή σε καθήκοντα που οι μηχανές επιτελούν καλύτερα από τους ανθρώπους, όπως την παρακολούθηση, τον υπολογισμό και την εκτέλεση εργασιών. Κατά τον Σάμερς, η τρέχουσα συγκυρία, όπου το κόστος του δανεισμού είναι πολύ χαμηλό και οι υποδομές πολλών κρατών γερασμένες, προσφέρει μια πολύ καλή ευκαιρία για ενίσχυση της απασχόλησης και παροχή εργασίας σε ανθρώπους που χάνουν τη δουλειά τους σε άλλους τομείς εξαιτίας αύξησης της παραγωγικότητας.