Πολλά εξαρτώνται από την ερμηνεία μιας λέξης, και στην περίπτωση της Ελλάδας και της Ευρωζώνης η λέξη είναι: αφερέγγυος.
Ο νέος υπουργός Οικονομικών της Ελλάδας, Γιάνης Βαρουφάκης, ήταν ασυνήθιστα ειλικρινής όταν παρομοίασε την κατάσταση της χώρας με αυτήν ενός ανέργου που τον συμβουλεύουν να δανειστεί μέσω της πιστωτικής του κάρτας, ώστε να πληρώσει το στεγαστικό δάνειο. «Θα τους συμβουλεύατε να συνεχίσουν να παίρνουν τις δόσεις των δανείων από την πιστωτική κάρτα, ώστε να αντιμετωπίσουν αυτό που ουσιαστικά είναι πρόβλημα αφερεγγυότητας;» δήλωσε προ ημερών ο κ. Βαρουφάκης. «Αυτό είναι το πρόβλημα της Ελλάδας τα τελευταία πέντε χρόνια. Οι Ευρωπαίοι εταίροι μας και η προηγούμενη ελληνική κυβέρνηση επεκτείνουν (τα δάνεια) και προσποιούνται».
Το να εξακολουθεί να προσποιείται κανείς ότι μπορεί να αποπληρώσει τα δάνειά του, αν του δοθεί περιθώριο κινήσεων και επαρκής χρόνος, αποτελεί παλιά, αλλά όχι και τόσο ένδοξη, παράδοση όσων έχουν πολλά χρέη. Από την άλλη πλευρά, το να είναι κανείς ευθύς και να παραδέχεται τη χρεοκοπία του δεν είναι συνηθισμένο. Πράγμα που οφείλεται στις συνέπειες που υπάρχουν αν παραδεχτεί κανείς ότι έχει χρεοκοπήσει. Οι πιστωτές δεν δίνουν νέα δάνεια, ζητούν την άμεση αποπληρωμή των υπαρχόντων και τα χρεόγραφα του αφερέγγυου, στην περίπτωσή μας της Ελλάδας, δεν γίνονται πλέον αποδεκτά ως εγγυήσεις. Ο κ. Γκούντραμ Γουλφ, διευθυντής του think tank Bruegel, υποστηρίζει σε άρθρο του (δημοσιεύτηκε στην «Κ» την προηγούμενη Τρίτη) ότι ο κ. Βαρουφάκης περιόρισε σημαντικά τον χρονικό ορίζοντα των διαπραγματεύσεων για σύναψη νέας συμφωνίας καθιστώντας, θεωρητικά, τα ελληνικά ομόλογα ακατάλληλα για χρήση από την ΕΚΤ.
Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι η στρατηγική του «προσποιούμαι και επεκτείνω» μπορεί ορισμένες φορές να εξασφαλίσει την επιβίωση ενός οργανισμού. Πολλές μεγάλες αμερικανικές τράπεζες ήταν πιθανότατα αφερέγγυες κατά τη διάρκεια της κρίσης. Οπως όλες οι σχέσεις, καλές και κακές, έτσι και αυτή απαιτεί τη συμμετοχή δύο εταίρων, του δανειστή και του δανειολήπτη. Ομως, αυτά τα πράγματα ποτέ δεν είναι απλά, πολύ λιγότερο, δε, όταν η χρεοκοπία αφορά ένα κράτος-μέλος της Ευρωζώνης. Αν και σύντομα τα χρέη της Ελλάδας μπορεί να είναι υψηλότερα απ’ όσα μπορεί να αποπληρώσει, οι πιστωτές και εταίροι της υποστηρίζουν ότι το κόστος εξυπηρέτησής τους είναι σχεδόν ίδιο με αυτό της Γαλλίας, χάρη στην επιμήκυνση και τη μείωση του επιτοκίου δανεισμού που έχει ήδη γίνει. Ο κ. Βαρουφάκης βλέπει την κατάσταση ως μια δίνη χρέους και αποπληθωρισμού, όπου οι όροι που έχουν τεθεί στην Ελλάδα καταπνίγουν τη ζήτηση, μειώνουν τις τιμές και την παραγωγή και τελικά καθιστούν αδύνατη την αποπληρωμή των χρεών, χωρίς να έχει προηγουμένως ερημωθεί η χώρα. Εχει κάποιο δίκιο. Το να χρησιμοποιεί ο κ. Βαρουφάκης το χαρτί της αφερεγγυότητας θα πρέπει να ιδωθεί ως στοίχημα, ώστε να φέρει την απέναντι πλευρά πιο γρήγορα στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και να αποσπάσει καλύτερα ανταλλάγματα. Η ΕΚΤ φαίνεται να ακολουθεί τους κανόνες υποστηρίζοντας ότι τα χέρια της θα είναι δεμένα όσον αφορά τη χορήγηση ρευστότητας στις ελληνικές τράπεζες μετά τη λήψη του υπάρχοντος προγράμματος, στα τέλη Φεβρουαρίου. «Εμείς (ΕΚΤ) έχουμε τους κανόνες μας και θα ενεργήσουμε σύμφωνα με αυτούς» είπε ο κ. Ερκι Λίικανεν, μέλος του διοικητικού συμβουλίου της ΕΚΤ. Αποψη τραβηγμένη, σύμφωνα με τον κ. Καρλ Γουίλαν, καθηγητή Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Δουβλίνου, ο οποίος υποστηρίζει ότι η πρόσβαση των ελληνικών τραπεζών στη ρευστότητα της ΕΚΤ εξαρτάται από τη διακριτική ευχέρεια της τράπεζας και όχι από τη μηχανική εφαρμογή κανόνων.
Η Ελλάδα και οι πιστωτές της μπορούν να συνεχίσουν τη διαπραγμάτευση, διότι οι «κανόνες» και το νόημα της αφερεγγυότητας είναι τόσο ρευστές έννοιες, ώστε να υπάρχει περιθώριο κινήσεων, όχι όμως και σαφήνεια. Συνεπώς, έχουμε δύο πλευρές που προσπαθούν να πιέσουν η μία την άλλη δημιουργώντας, ψευδώς, την αίσθηση του κατεπείγοντος, ελπίζοντας και οι δύο ότι θα υποχωρήσει η άλλη. Εν τω μεταξύ, κεφάλαια εγκαταλείπουν την Ελλάδα, όπως είναι λογικό, και αυξάνονται οι πιθανότητες ότι οι υπερβολές και των δύο πλευρών θα οδηγήσουν σε μαζική απόσυρση καταθέσεων.