Αφορμή για το παρόν σημείωμα στάθηκε η δήλωση στη Βουλή του νέου υπουργού Δικαιοσύνης (10.3.2015) ότι, υπό όρους, θα άρει την απαγόρευση του άρθρου 923 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας και θα επιτρέψει στους κληρονόμους των θυμάτων των ναζιστικών θηριωδιών να κατάσχουν περιουσία του γερμανικού Δημοσίου στην Ελλάδα. Από τη θέση αυτή δεν πρόκειται να σχολιάσω το προνόμιο της ετεροδικίας του γερμανικού Δημοσίου, το οποίο, λογικά και δικονομικά, προηγείται της ασυλίας του γερμανικού Δημοσίου ως προς τη συντηρητική κατάσχεση σε βάρος του. Το συγκεκριμένο προνόμιο, ορθώς ή μη, κρίθηκε με την υπ’ αριθ. 6/2001 απόφαση του Ανωτάτου Ειδικού Δικαστηρίου.
Η άδεια, όμως, του υπουργού, αν τελικώς χορηγηθεί, θα οδηγήσει σε νέες διεθνείς δικαστικές περιπέτειες τη χώρα. Διότι, για όσους έχουν κοντή μνήμη, η κυβέρνηση Γιώργου Παπανδρέου παρενέβη προ ολίγων ετών ενώπιον του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης στην αντιδικία Γερμανίας – Ιταλίας και το αποτέλεσμα ήταν απογοητευτικό. Συγκεκριμένα, η Γερμανία προσέφυγε τότε εναντίον της Ιταλίας που χορήγησε (δικαστικώς) άδεια στα θύματα του Διστόμου να κατάσχουν γερμανική περιουσία στην Ιταλία. Το Διεθνές Δικαστήριο καταδίκασε την Ιταλία, με ψήφους δεκατέσσερις έναντι μιας, για παραβίαση της αρχής της ασυλίας των κρατών (Φεβρουάριος του 2012). Μαζί, όμως, ηττήθηκε και η Ελλάδα που είχε παρέμβει υπέρ των ιταλικών θέσεων. Συνεπώς, η άδεια του υπουργού θα οδηγήσει σε νέα προσφυγή της Γερμανίας, αυτή τη φορά ευθέως εναντίον της Ελλάδας, και το αποτέλεσμα θα είναι και πάλι απογοητευτικό για τα θύματα του Διστόμου, διότι τίποτα σχετικό δεν έχει αλλάξει στη διεθνή νομολογία τα τελευταία τρία χρόνια.
Επιπλέον, και τούτο επίσης λησμονείται, τίποτα δεν έχει αλλάξει στη διεθνή νομολογία τα τελευταία δεκατρία έτη κατά τα οποία το ζήτημα της κατάσχεσης της γερμανικής περιουσίας έχει εξεταστεί από όλα τα διαθέσιμα διεθνή δικαστήρια για λογαριασμό των θυμάτων του Διστόμου. Τρεις φορές το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (Στρασβούργο) έχει απορρίψει σχετικές προσφυγές (το 2002, το 2011 και το 2012). Μία φορά το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ενωσης στο Λουξεμβούργο (το 2007) και μία φορά η Επιτροπή Δικαιωμάτων του Ανθρώπου του Διεθνούς Συμφώνου Ατομικών και Πολιτικών Δικαιωμάτων του ΟΗΕ (2010). Μάλιστα, το Δικαστήριο του Στρασβούργου έχει κρατήσει την ίδια θέση, εκείνη της αποδοχής της ασυλίας των κρατών, σε άλλες όμοιες περιπτώσεις: την ασυλία του Ιράκ στην Ελλάδα (2009), την ασυλία της Ιταλίας στην Αλβανία (2006) και εκείνη της Ρωσίας στη Ρουμανία (2005).
Με λίγα λόγια, αν πράγματι η κυβέρνηση σέβεται τα θύματα των ναζιστικών θηριωδιών, τότε οφείλει να λάβει υπόψη τα σημερινά πραγματικά δεδομένα της διεθνούς νομολογίας πριν θυσιάσει τον αγώνα τους για προφανείς -κοντόφθαλμες- πολιτικές επιδιώξεις με παράπλευρη απώλεια την τρίτη κατά σειρά ήττα της χώρας στη Χάγη την τελευταία πενταετία (η πρώτη ήταν το 2011 για την ενδιάμεση συμφωνία με την ΠΓΔΜ και η δεύτερη το 2012 πάλι για το Δίστομο). Τούτο δεν σημαίνει ότι οι κληρονόμοι των θυμάτων χάνουν τις αξιώσεις τους διά παντός: είτε θα αναμένουν τη μεταστροφή στο μέλλον της διεθνούς νομολογίας, είτε θα αποζημιωθούν σήμερα από το ελληνικό κράτος και αυτό θα τους υποκαταστήσει στις αξιώσεις τους έναντι της Γερμανίας, αναμένοντας με τη σειρά του τη μεταστροφή στο μέλλον της διεθνούς νομολογίας.
* Ο κ. Γιάννης Κτιστάκις είναι δικηγόρος και διδάσκει Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο στα Πανεπιστήμια Θράκης και Βοσπόρου.