Τι κοινό έχουν η Αιγύπτια βασίλισσα Χατσεπσούτ και η Τζάκι Κένεντι; Η Θεοδώρα του Βυζαντίου και η Αγκελα Μέρκελ; H Ιωάννα της Λωρραίνης και η Μισέλ Ομπάμα; Ολες χρησιμοποίησαν –και χρησιμοποιούν– το ντύσιμό τους για να ορίσουν αλλά και να ισχυροποιήσουν τη θέση τους στον κόσμο ή για να επιβεβαιώσουν την ισχύ τους. Τουλάχιστον, αυτή είναι η «ανάγνωση» των στυλιστικών τους επιλογών την οποία επιχειρεί η έκθεση «Fashion Women Power» του λονδρέζικου Design Museum – «η πιο πολύπλοκη και φιλόδοξη που έχει γίνει ποτέ στο μουσείο μας», όπως τονίζουν η επιμελήτριά της Donna Loveday και η συνεργάτις της, ιστορικός μόδας Colin McDowell. «Τα ρούχα είναι γλώσσα», λένε. «Σου επιτρέπουν να χαθείς μέσα στο πλήθος, αλλά και να ξεχωρίσεις απ’ αυτό».
Τα σημαινόμενα
Πριν από κάμποσα χρόνια, ένας δημοσιογράφος ρώτησε τη Χίλαρι Κλίντον ποιες είναι οι προτιμήσεις της στη μόδα. «Θα μου κάνατε αυτή την ερώτηση αν ήμουν άνδρας;» απάντησε εκείνη. Πράγματι, στον κόσμο των γυναικών, ακόμα και των πιο ισχυρών, η μόδα μπαίνει στο μικροσκόπιο, δίνει αφορμή για ατέρμονες συζητήσεις και ποικίλα σχόλια, θεωρείται ένα σημαίνον με πολλά σημαινόμενα και αυτό ισχύει για πολιτικούς και μοντέλα, για CEO και γαλαζοαίματες.
Ακριβώς αυτά τα σημαινόμενα διερευνά η έκθεση, που ξεδιπλώνεται σε ένα χώρο 600 τ.μ. και αφηγείται συναρπαστικές ιστορίες σχεδόν δύο αιώνων μέσα από ρούχα, αξεσουάρ, φωτογραφίες, βίντεο και πλούσιο έντυπο υλικό. Στην αρχή της θα δει κανείς τους ασφυκτικά στενούς βικτωριανούς κορσέδες των 18 ιντσών, πριν περάσει στα πρώτα παντελόνια που λάνσαρε η Αμέλια Τζένκινς Μπλούμερ, στα φορέματα των σουφραζέτων και στα ειδικά προστατευτικά καπέλα και γάντια των πρώτων γυναικών που οδήγησαν αυτοκίνητο στις αρχές του 20ού αιώνα. Επειτα θα αντιληφθεί τις αλλαγές που επέφερε ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος.
Οι άντρες πήγαν στο μέτωπο, οι γυναίκες πήραν τις θέσεις τους στα εργοστάσια· τα ρούχα τους έπρεπε πλέον να είναι ευκολοφόρετα και πρακτικά.
Τη δεκαετία του ’30, η ομορφιά συνδέεται με την υγεία και το fitness. H Mary Bagot Stack ιδρύει στο Λονδίνο τη Women’s League of Health and Beauty και οι Βρετανίδες πωρώνονται με τη γυμναστική, την υγιεινή διατροφή – και τα σορτσάκια. Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος θα φέρει πάλι τα πάνω κάτω. Μετά τη λήξη του, οι κατεστραμμένες ευρωπαϊκές οικονομίες δεν επιτρέπουν πολυτέλειες. Τα υφάσματα δίνονται με δελτίο και οι νοικοκυρές ανακαλύπτουν την «ανακύκλωση»: φορούν τα μέσα έξω, χρησιμοποιούν διαφορετικά υφάσματα για να μακρύνουν τις φούστες και τα φορέματά τους.
Απανωτές επαναστάσεις
Τις δεκαετίες που ακολουθούν, οι επαναστάσεις της μόδας είναι απανωτές. Η έκθεση μας θυμίζει το «Le smoking» του 1966, το ριζοσπαστικό για την εποχή του γυναικείο κοστούμι του Yves Saint Laurent, τις… αεροδυναμικές βάτες της δεκαετίας του ’80 (με δύο πρωτότυπα σύνολα που φορούσαν στη θρυλική σαπουνόπερα «Δυναστεία» η Τζόαν Κόλινς και η Λίντα Εβανς) και τις κομψές εμφανίσεις της πριγκίπισσας Νταϊάνα (εκτίθεται μία μαύρη τουαλέτα της σχεδιασμένη από τον Jacques Azagury) και φτάνει μέχρι τις σημερινές εκκεντρικές γόβες του οίκου Louboutin αλλά και τη δημοφιλή eco fashion του 21ου αιώνα. Πάντως, οφείλω να αναφέρω ότι περισσότερους επισκέπτες είδα να κοντοστέκονται μπροστά στη βιτρίνα με το βεραμάν ταγέρ που φορούσε η Μάργκαρετ Θάτσερ στις 11 Φεβρουαρίου 1975, τη μέρα που εκλέχτηκε πρόεδρος του Συντηρητικού Κόμματος της Μεγάλης Βρετανίας…
Κάθε έκθεμα και ένα επιμύθιο
Η έκθεση σχεδιάστηκε από τη Zaha Hadid. Η διάσημη αρχιτέκτων, μάλιστα, ανταποκρίθηκε στην πρόταση του Design Museum να συμπεριληφθεί στα ρούχα που εκτίθενται ένα αγαπημένο κομμάτι από την γκαρνταρόμπα της: έδωσε μία λευκή κάπα του οίκου Prada. Το παράδειγμά της ακολούθησαν άλλες 25 κυρίες της πολιτικής, της σόουμπιζ και των επιχειρήσεων. Από τη Lady Gaga και τη δήμαρχο Παρισιού Anne Hidalgo μέχρι τη σχεδιάστρια Vivienne Westwood και τη Wei Sun Christianson, ισχυρή co-chief executive της Morgan Stanley Asia Pacific. Κάτω από κάθε έκθεμα, ένα επιμύθιο από την ιδιοκτήτριά του.
Ετσι, η Hidalgo μοιράζεται με τους επισκέπτες αναμνήσεις από τη μοδίστρα μητέρα της. «Η μόδα βοηθάει τις γυναίκες να αποκτήσουν αυτοπεποίθηση, αλλά δεν είναι το ντύσιμο που μπορεί να τις κάνει πιο ισχυρές», γράφει. «Μια και δουλεύω σ’ ένα περιβάλλον κατεξοχήν ανδρικό, αποφάσισα ότι δεν θα καταπιέσω τη θηλυκότητά μου προκειμένου να ενσωματωθώ σε αυτό. H μόδα μπορεί να λειτουργήσει ως μυστικό όπλο με τον ίδιο τρόπο και για γυναίκες και για άνδρες», είναι το σχόλιο της Christianson.
Επειτα από δύο και πλέον ώρες, βγήκα ξανά στον παγωμένο αέρα του Λονδίνου γεμάτη εικόνες αλλά και σκέψεις. Ομορφη έκθεση, πράγματι. Αλλά μου φαίνεται πως οι γυναίκες θα έχουμε αποκτήσει πραγματική εξουσία όταν κανείς δεν θα ασχολείται με το τι φοράμε. Πόσο μάλλον μία έκθεση…
«Women Fashion Power – Not a multiple choice», Design Museum Λονδίνου, έως τις 26/4, www.designmuseum.org
