Η σύσταση εξεταστικής επιτροπής για την είσοδο της χώρας «στα Μνημόνια», ακόμη κι αν προέρχεται από το κόμμα του κυρίου Καμμένου, δίνει την ευκαιρία στο πολιτικό σύστημα να ξαναχτίσει γέφυρες επικοινωνίας με την κοινωνία αν, αυτήν τη φορά, επιλέξει τον δρόμο της εθνικής συνεννόησης, χωρίς προσπάθεια κομματικής εκμετάλλευσης. Αντί να επιχειρηθεί δηλαδή αξιολόγηση για τις προθέσεις των πρωταγωνιστών της εποχής, να παρατεθεί στον κόσμο το σύνολο των δεδομένων με σαφή και κατανοητό τρόπο. Την εξέλιξη του χρέους και των επιτοκίων δανεισμού τα τελευταία χρόνια, τις ετήσιες ανάγκες σε δανεικά, τις αποκλίσεις των στοιχείων που δίναμε στην Ευρώπη κ.λπ. Γιατί έφτασαν τόσο ψηλά τα επιτόκια των αγορών τότε; Υπήρχε άλλος δρόμος εκτός από τον δανεισμό από τα άλλα κράτη; Ολα αυτά που στο μυαλό όσων ασχολούμαστε με τα οικονομικά είναι ξεκάθαρα, παραμένουν μπερδεμένα για μεγάλο μέρος συμπολιτών μας, επιτρέποντας σε μερίδα πολιτικών να τους «φλομώνουν στα ψέματα». Η συνεννόηση που ένα τέτοιο εγχείρημα προϋποθέτει ίσως φανεί χρήσιμη τους επόμενους μήνες, αν η «δοκιμή» αριστερής διακυβέρνησης οδηγήσει τα πράγματα σε μεγάλο αδιέξοδο.
Αυτό που είναι γνωστό για το 2009 είναι το δημοσιονομικό αποτέλεσμα της χρονιάς εκείνης, ρεκόρ για τον δυτικό κόσμο, δηλαδή τα 50 δισ. έσοδα και τα 89 δισ. έξοδα. Δηλαδή μόνο εκείνη τη χρονιά προσθέσαμε 39 δισ. ευρώ στο δημόσιο χρέος της χώρας που σήμερα είναι 320 δισ. Αυτό που είναι λιγότερο γνωστό είναι το πώς σχηματίστηκε το έλλειμμα των 39 δισ. και τι αναλογίες υπάρχουν με τη φετινή χρονιά. Αντίθετα προς τη διάχυτη εντύπωση για «εκτροχιασμό» δαπανών την περίοδο 2008-09 η μελέτη των στοιχείων δείχνει ότι στο έλλειμμα ρεκόρ τα έξοδα είχαν μικρή συμβολή. Ο προϋπολογισμός του 2009 έλεγε ότι η χρονιά θα φέρει 67,4 δισ. έσοδα έναντι 79 δισ. έξοδα, συμπεριλαμβανομένων των δημοσίων επενδύσεων. Δηλαδή το αποτέλεσμα θα ήταν 11,6 δισ. έλλειμμα σε μία χώρα με ΑΕΠ 260 δισ. ευρώ, δηλαδή έλλειμμα γύρω στο 4,4%. Αντί για 79 δισ. έξοδα το κράτος ξόδεψε 10 δισ. παραπάνω. Από αυτά όμως, τα 3,7 δισ. πήγαν για στήριξη των τραπεζών (με αγορά μετοχών όχι χάρισμα), 4 επιπλέον δισ. σε ασφαλιστικά ταμεία και νοσοκομεία (από 17,6 δισ. προϋπολογισμένα έφτασαν τα 22,3 δισ. τρύπα στο ασφαλιστικό, σχεδόν τα μισά μας έσοδα δηλαδή) και 1,5 δισ. περισσότερο στο ΤΕΜΠΜΕ για επιδότηση δανείων προς τις επιχειρήσεις, 0,3 δισ. επιπλέον για τόκους (12,3 δισ. σύνολο, ενώ φέτος μόλις 5,9 δισ. τόκους) και 0,5 δισ. επιπλέον για δημόσιες επενδύσεις. Αξίζει να σημειώσουμε ότι το κόστος μισθών και συντάξεων του Δημοσίου ξέφυγε μόλις 2,6% η 0,8 δισ., ενώ είχαμε και 1,6 δισ. ευρώ δαπάνες που δεν έγιναν αν και είχαν προϋπολογιστεί.
Εκεί που είχαμε πραγματικά κατάρρευση το 2009 ήταν στα έσοδα. Από τα προϋπολογισμένα 63,7 δισ. εισπράχθηκαν μόλις 48,5 δισ., δηλαδή 15,2 δισ. λιγότερα και, επιπλέον, 2 δισ. λιγότερα από την Ε.Ε. για το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων. Αυτά αναλύονται σε: 6,7 δισ. λιγότερα από ΦΠΑ και έμμεσους φόρους, 6,2 δισ. από άμεσους φόρους, 1,4 δισ. από αποκρατικοποιήσεις και 0,9 δισ. από διάφορους κωδικούς εσόδων. Συνολικά είχαμε 16,9 δισ. τρύπα στα έσοδα! Αξίζει να θυμηθούμε μάλιστα ότι στο τελευταίο τρίμηνο του 2009 που ανέλαβε η κυβέρνηση Παπανδρέου ψήφισε και εκείνη νόμο για την τότε θεωρούμενη «ανθρωπιστική κρίση»: επέστρεψε 0,5 δισ. παραπάνω στις επιχειρήσεις, έδωσε 0,5 δισ. επιπλέον για πρόνοια, μετέθεσε την είσπραξη του ΕΤΑΚ ύψους 0,5 δισ., ενώ ακύρωσε νέους φόρους σε ημιυπαίθριους, λαχεία και σκάφη που θα έφερναν γύρω στα 2 δισ. Κοινώς το σκάφος πήγαινε προς το παγόβουνο και οι κυβερνώντες πάτησαν γκάζι.
Εχουν κάποιες αναλογίες αυτά για τη φετινή χρονιά; Πιστεύω πως έχουν. Η νέα ρύθμιση των 100 δόσεων που ψήφισε η κυβέρνηση σε συνδυασμό με το πολιτικό στίγμα χαλάρωσης του εισπρακτικού μηχανισμού μπορεί φέτος να κάνει ανεπανόρθωτη ζημιά στα δημόσια έσοδα. Το 2015 για να μην μπούμε σε νέο Μνημόνιο θα πρέπει το κράτος να πιάσει τους στόχους του, δηλαδή να εισπράξει 12,4 δισ. φόρο εισοδήματος, 3,5 δισ. φόρο περιουσίας και 13 δισ. ΦΠΑ. Η δυνατότητα αντί να πληρώνεις στο τέλος κάθε μήνα εκατοντάδες ή χιλιάδες ευρώ, ανάλογα με το τι δηλώνεις, να κάνεις ρύθμιση για 100 μήνες και με επιτόκιο 3% ή και λιγότερο εκπαιδεύει τον κόσμο να μην πληρώνει με συνέπεια και να περιμένει την επόμενη ρύθμιση. Αυτό μπορεί μεν να φέρει στο δημόσιο ταμείο φέτος κόσμο με παλιές οφειλές, αλλά εκτιμούμε ότι το ισοζύγιο θα είναι καταφανώς αρνητικό και τα έσοδα φέτος θα σημειώσουν μεγάλη απόκλιση, ανάλογη με αυτή του 2009. Αυτό θα αρχίσει να φαίνεται ήδη από τον Απρίλιο. Το αποτέλεσμα, με απλά λόγια, θα είναι ότι η χώρα φέτος ενώ θα μπορούσε να ξαναγίνει ανεξάρτητη, αφού με πόνο φέραμε τα έξοδα σε ισορροπία με τα έσοδα, θα ξαναπλώσει το χέρι προς τους Ευρωπαίους για νέα δανεικά.
Υπάρχει διέξοδος; Υπάρχει ακόμη και σήμερα: να σηκώσει τα μανίκια και να συντάξει πρόσθετο προϋπολογισμό με τον οποίο να ψαλιδίσει όλο το λίπος στις κρατικές δαπάνες, χωρίς να πειράξει μισθούς και συντάξεις, να εντατικοποιήσει τις αποκρατικοποιήσεις που δημιουργούν ανάπτυξη, να πουλήσει τις δεκάδες χιλιάδες αδρανή κρατικά ακίνητα που ρημάζουν από εγκατάλειψη, να δώσει ελκυστικούς όρους σε ξένους να φέρουν λεφτά στη χώρα μας, να καταργήσει όλες τις εξαιρέσεις του ΦΠΑ, μειώνοντας τους βασικούς συντελεστές. Αυτά μπορούν να φτιάξουν μία δεξαμενή 10 δισ. που είναι περίπου όσα θα μας λείψουν τελικά φέτος και που με μαθηματική ακρίβεια σήμερα μας οδηγούν σε νέο, τρίτο, Μνημόνιο τον Ιούνιο, το οποίο κοινωνικά και πολιτικά δεν θα είναι διαχειρίσιμο.
* Ο κ. Μιχάλης Πεγκλής είναι πρώην σύμβουλος Ευρωπαϊκής Ενωσης και Διεθνών Σχέσεων στο Γραφείο του Πρωθυπουργού.