Οσο περνάει ο καιρός τόσο εξαντλούνται οι πηγές χρηματοδότησης του Δημοσίου και τόσο πιο κοντά έρχεται το ενδεχόμενο εισαγωγής ενός παράλληλου νομίσματος που θα χρησιμοποιείται για την κάλυψη εσωτερικών υποχρεώσεων του κράτους. Κατά πολλούς, όμως, εάν η κατάσταση φθάσει σε αυτό το σημείο, τότε δύσκολα θα έχει επιστροφή και θα αποτελέσει ουσιαστικά την αρχή του τέλους για την πορεία της χώρας εντός της Ευρωζώνης.
«Οσο δεν αλλάζει κάτι τόσο πλησιάζει η Ελλάδα σε μια εσωτερική στάση πληρωμών», προειδοποιούν παράγοντες με γνώση των ταμειακών αναγκών και κυρίως των ταμειακών δυνατοτήτων. Σύμφωνα με πληροφορίες, τα διαθέσιμα του κράτους επαρκούν έως τις 24 Απριλίου. Οπερ σημαίνει ότι η αποπληρωμή της δεύτερης δόσης των μισθών στο Δημόσιο και η καταβολή των συντάξεων -που γίνονται μετά τις 25 κάθε μήνα- δύσκολα θα πραγματοποιηθούν υπό τις παρούσες συνθήκες.
Βέβαια, τρόποι υπάρχουν για να επεκταθεί κατά κάποιες ημέρες η ρευστότητα του Δημοσίου. Απαιτούν, όμως, πολιτικές αποφάσεις που ενδεχομένως να «πληγώσουν» την κυβέρνηση. Και αυτό, γιατί θα πρέπει να καταστήσει νομικά υποχρεωτική την αξιοποίηση των ταμειακών διαθεσίμων όλων των φορέων του δημόσιου τομέα, παρακάμπτοντας με τον τρόπο αυτό τη βούληση των διοικητικών συμβουλίων τους που έως τώρα δεν έχουν εγκρίνει την τοποθέτηση των αποθεματικών τους σε κρατικούς τίτλους.
Οι φορείς με τα περισσότερα διαθέσιμα κεφάλαια είναι τα ασφαλιστικά ταμεία, ενώ συνολικά εκτιμάται ότι μπορεί να αντληθεί τουλάχιστον 1,5 δισ. ευρώ από όλους τους οργανισμούς του Δημοσίου. Ποσό ικανό να διασφαλίσει την εξυπηρέτηση των αναγκών του Δημοσίου (εντός και εκτός συνόρων) έως τα μέσα Μαΐου. Μέχρι τώρα το οικονομικό επιτελείο έχει καταφέρει να διασφαλίσει την αποπληρωμή μισθών, συντάξεων και υποχρεώσεων εξυπηρέτησης χρέους τους τελευταίους μήνες με τους εξής τρόπους:
1. Με τα κεφάλαια που εισρέουν στα κρατικά ταμεία από τις επενδύσεις δημόσιων φορέων σε βραχυπρόθεσμους τίτλους του ελληνικού Δημοσίου (repos). Μέχρι και αυτή την εβδομάδα, το υπουργείο Οικονομικών έχει αξιοποιήσει τουλάχιστον 1,9 δισ. ευρώ από 9 φορείς ή οργανισμούς της γενικής κυβέρνησης (ΤΧΣ, Αττικό Μετρό, ΟΠΕΚΕΠΕ κ.λπ.) που αποφάσισαν να επενδύσουν τα διαθέσιμά του στο ελληνικό Δημόσιο. Οι ανάγκες, όμως, του κράτους είναι τέτοιες που τις προηγούμενες ημέρες το υπουργείο Οικονομίας κατέστησε σαφές προς τις περιφέρειες της χώρας ότι εάν δεν έχουν αξιοποιήσει τα κονδύλια του ΕΣΠΑ εντός 15 ημερών, τότε αυτά θα περάσουν στον κεντρικό έλεγχο του υπουργείου.
2. Από την αξιοποίηση του κοινού κεφαλαίου της Τράπεζας της Ελλάδος (ΤτΕ) όπου τηρούνται διαθέσιμα φορέων της γενικής κυβέρνησης. Σύμφωνα με πληροφορίες, η ΤτΕ έχει στην κατοχή της αυτή τη στιγμή περί τα 4-5 δισ. ευρώ εντόκων γραμματίων, ενώ παράλληλα έχει τοποθετήσει σε repos του ελληνικού Δημοσίου περί τα 5-6 δισ. ευρώ.
3. Από τη μετάθεση της εξόφλησης όλων των άλλων κρατικών υποχρεώσεων. Προμηθευτές, λειτουργικές δαπάνες κ.λπ. έχουν αναβληθεί έως ότου εξομαλυνθούν οι συνθήκες ρευστότητας του Δημοσίου. Υπολογίζεται ότι από τη μετάθεση της πληρωμής αυτών των υποχρεώσεων έχει εξοικονομηθεί ποσό της τάξης των 700 εκατ. ευρώ.
4. Από την πολύ μικρή παρουσία ξένων επενδυτών. Στο τελευταίο δίμηνο κεφάλαια κινεζικής προέλευσης έχουν τοποθετηθεί στα έντοκα γραμμάτια. Ωστόσο, το ποσό είναι αρκετά μικρό και δεν ξεπερνά τα 200 εκατ. ευρώ.
Η λύση που ακόμα δεν έχει εφαρμοστεί είναι η κυβέρνηση να «περάσει» νόμο με τον οποίο θα μεταφέρονται τα ταμειακά διαθέσιμα των φορέων του Δημοσίου στα κρατικά ταμεία. Στο οικονομικό επιτελείο υπάρχουν φωνές που δεν θεωρούν παράλογο κάτι τέτοιο και παραπέμπουν στο παράδειγμα της Αγγλίας. Ωστόσο, η συγκεκριμένη ιδέα βρίσκει αντιστάσεις στο Μέγαρο Μαξίμου, δεδομένου ότι είναι μια κίνηση που δύσκολα θα μπορέσει να τη διαχειριστεί πολιτικά η κυβέρνηση.
«Σου χρωστάω»
Στο πλαίσιο αυτό, οι πηγές χρηματοδότησης του κράτους έχουν περιοριστεί απελπιστικά. Και στο σημείο αυτό είναι που ξεπροβάλλει η λύση ενός παράλληλου νομίσματος, όπως το γνωστό «Ι owe you» (IOUs) ή στα ελληνικά «Σου χρωστάω». Πρόκειται για έγγραφα τα οποία θα εκδίδει το Δημόσιο και στα οποία θα αναγράφεται η ημερομηνία έκδοσης, το ποσό οφειλής και το όνομα του δικαιούχου.
Επί της ουσίας, είναι ένας τρόπος για να πληρωθούν οι δημόσιοι υπάλληλοι, δεδομένης της έλλειψης ρευστότητας. Μάλιστα, σύμφωνα με διασταυρωμένες πληροφορίες, το σενάριο της χρήσης IOUs παρουσιάστηκε από υπουργό σε επενδυτές που είχαν βρεθεί στην Αθήνα στα μέσα Μαρτίου. Προσπαθώντας να εξηγήσει στους επενδυτές ότι η Ελλάδα δεν πρόκειται να αποχωρήσει από την Ευρωζώνη, τους είχε παρουσιάσει ένα σχέδιο χρήσης των IOUs για εξυπηρέτηση των εσωτερικών υποχρεώσεων, για όσο δεν χρηματοδοτείται η χώρα από την Ευρωζώνη.
Πάντως, κυβερνητικά στελέχη απορρίπτουν το ενδεχόμενο δημιουργίας και χρήσης των IOUs για τρεις λόγους:
1. Δεν υπάρχει -στην παρούσα φάση- μηχανισμός δημιουργίας των εγγράφων αυτών.
2. Δεν έχει διαμορφωθεί ένα σύστημα διακίνησης των IOUs. Δηλαδή, δεν υπάρχει σύστημα που να προβλέπει το πού θα μπορούν να δίνουν οι δημόσιοι υπάλληλοι τα IOUs (σε εφορία, ΔΕΚΟ κ.λπ.).
3. Θα διαμορφωθεί αμέσως «μαύρη αγορά» διακίνησής τους, η οποία πολύ γρήγορα θα οδηγήσει σε υποτίμηση του δεύτερου νομίσματος και αμέσως μετά σε υποτίμηση και του ευρώ, ανοίγοντας τον δρόμο για έξοδο από την Ευρωζώνη.
Σε κάθε περίπτωση, η κυβέρνηση βρίσκεται προ δύσκολων αποφάσεων. Αποφάσεις που είτε θα αφορούν μέτρα για να ξεκλειδώσει η εκταμίευση δόσεων από την Ευρωζώνη είτε θα έχουν να κάνουν με τη μεταφορά των διαθεσίμων των φορέων της γενικής κυβέρνησης στα κρατικά ταμεία είτε θα είναι πολιτικής φύσεως.
Οι πληρωμές
Χωρίς πρόβλημα αναμένεται να καλυφθεί η έκδοση των εντόκων γραμματίων της επόμενης εβδομάδας ύψους 1 δισ. ευρώ, αλλά ακόμα κι αν ξεπεραστούν τα προβλήματα στα τέλη του μήνα, οι υποχρεώσεις δεν σταματούν.
Τον Μάιο η Ελλάδα θα πρέπει να πληρώσει συνολικά στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) 879 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων τα 183 εκατ. ευρώ την 1η Μαΐου και τα υπόλοιπα 697 εκατ. ευρώ στις 12 του μήνα. Για αυτό και διάφοροι αφήνουν να εννοηθεί ότι υπό προϋποθέσεις υπάρχουν κεφάλαια έως τα μέσα Μαΐου, καθώς βλέπουν ότι εκεί είναι η μεγαλύτερη λήξη του μήνα. Επίσης, τον Μάιο θα πρέπει να αποπληρωθούν περί τα 400 εκατ. ευρώ σε τόκους.
Ο Ιούνιος είναι πιο «βαρύς» μήνας, καθώς μόνο στο ΔΝΤ πρέπει να καταβληθεί 1,4 δισ. ευρώ σε τέσσερις δόσεις. Παράλληλα, τα έντοκα που λήγουν και θα πρέπει να αναχρηματοδοτηθούν ανέρχονται σε 5,2 δισ. ευρώ, ενώ υπάρχουν και υποχρεώσεις για τόκους ύψους 500 εκατ. ευρώ.
Τα δύσκολα, ως γνωστόν, είναι τον Ιούλιο και τον Αύγουστο, αφού -εκτός από το ΔΝΤ, τα έντοκα γραμμάτια και τους τόκους- θα πρέπει να εξοφληθούν και δύο ομόλογα συνολικού ύψους 6,7 δισ. ευρώ που βρίσκονται στο χαρτοφυλάκιο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ). Συνολικά, μαζί με τα έντοκα γραμμάτια που θεωρητικά θα αναχρηματοδοτηθούν, τον Ιούλιο οι υποχρεώσεις ανέρχονται σε 6,8 δισ. ευρώ και τον Αύγουστο σε 4,8 δισ. ευρώ.