Θαυμαστές Πρέσπες
Κύριε διευθυντά
Το αποκαλυπτικό όσο και κατατοπιστικό ρεπορτάζ του εξαιρετικού συναδέλφου Γιώργου Λιάλιου για τις θαυμαστές Πρέσπες («Κ» 11-12/4) επιβεβαιώνει με εναργή σήμανση πως η επικοινωνία και η συνεννόηση και όχι η απόσταση και η αντιπαλότητα είναι ο ένας και μοναδικός τρόπος για να πάει μπροστά ο τόπος μας. Και μόνο η αποκάλυψη του ρεπόρτερ πως τα 150 ζευγάρια αργυροπελεκάνων το 1980 «αυγάτισαν» μετά 35 χρόνια και παρουσιάζουν πληθυσμό περίπου 10πλάσιο, αποδεικνύει ότι είναι στο ανθρώπινο χέρι να αποκατασταθεί και να διατηρηθεί αλώβητη η υπέροχη φύση – την οποία έχουν τόση ανάγκη ο πλανήτης και η ανθρωπότης.
Στο ρεπορτάζ αναφέρονται ονόματα και τίτλοι ατόμων (όπως και οργανώσεων, οργανισμών και φορέων) προς τους οποίους οφείλονται ευχαριστίες και εγκάρδιους χαιρετισμούς. Μένουν αξέχαστες οι επισκέψεις μου στις Πρέσπες (for ever). Ο κ. Λιάλιος ανανέωσε την ανάμνηση.
Μαριος Καλφογλου – Λίνδος, Ρόδος
Γκίντερ Γκρας
Κύριε διευθυντά
Θα μας επιτραπεί, σε δύο εκ των επιζώντων από τα ιδρυτικά μέλη της Εταιρείας Μελέτης Ελληνικών Προβλημάτων (ΕΜΕΠ), να συμπληρώσουμε την αναφορά στην ομιλία του μεγάλου Γερμανού συγγραφέα Γκίντερ Γκρας στην Αθήνα το 1972 στο άρθρο του διακεκριμένου συνεργάτη σας Κώστα Θ. Καλφόπουλου («Η Καθημερινή», 15 Απριλίου), όπου αναφέρθηκε η συμβολή του Βασίλη Βασιλικού.
Ως συμπλήρωμα παραθέτουμε, με την άδειά της, σχετικά αποσπάσματα από την υπό έκδοση μελέτη της ιστορικού Δήμητρας Σαμίου περί της ΕΜΕΠ:
«Τη Δευτέρα 20 Μαρτίου 1972, στην αίθουσα του θεάτρου “Aλφα”, πραγματοποιήθηκε η έβδομη εκδήλωση της ΕΜΕΠ. Επρόκειτο για ομιλία του διακεκριμένου λογοτέχνη και πολιτικού ακτιβιστή Γκίντερ Γκρας, το θέμα της οποίας ήταν “To NATO, η Ευρώπη και η Δημοκρατία”. Η διάλεξη δόθηκε στα γερμανικά, ενώ διανεμήθηκε στους ακροατές το κείμενο της ομιλίας μεταφρασμένο στα ελληνικά». […]
«Στη διάρκεια του 1971, ο [Θεόφιλος] Φραγκόπουλος (συγγραφέας, ιδρυτικό μέλος ΕΜΕΠ) έδινε διαλέξεις στη Γερμανία για την πνευματική κατάσταση στην Ελλάδα, καθώς και για τη σχέση λογοτεχνίας και δικτατορίας. Πρέπει να ήταν τότε που συνέλαβε την ιδέα της πρόσκλησης του Γκρας από την ΕΜΕΠ για να είναι κεντρικός ομιλητής σε μία από τις εκδηλώσεις της στην Ελλάδα. Η εισήγησή του έγινε δεκτή. Eτσι λίγο καιρό αργότερα, συνεργάτες της ΕΜΕΠ που ζούσαν στη Γερμανία και αποτελούσαν την ηγετική ομάδα της Eνωσης Κέντρου στο Μπαντ Γκόντεσμπεργκ, έξω από τη Βόννη (ο Γιώργος Βουκελάτος, δημοσιογράφος, νομικός και στέλεχος της Ομοσπονδίας των Γερμανικών Συνδικάτων, ο Aγγελος Μαρόπουλος, υποδιευθυντής της ελληνικής εκπομπής της Ντόιτσε Βέλε, και ο Ηλίας Χατζηανδρέου, στέλεχος του συνδικάτου της IG Metall), συνάντησαν στο σπίτι του τον Γκ. Γκρας και του επέδωσαν την πρόσκληση για την ομιλία, εκ μέρους του Διοικητικού Συμβουλίου και ειδικότερα του προέδρου της ΕΜΕΠ Γιάγκου Πεσμαζόγλου. Ο Γκρας δέχτηκε αμέσως και χωρίς δεύτερη σκέψη την πρόσκληση να μιλήσει σε μια χώρα, στην οποία είχαν καταλυθεί βίαια οι δημοκρατικοί θεσμοί και στην οποία τόσοι άνθρωποι βασανίζονταν για τις ιδέες τους».
Ο ίδιος στο τέλος της ομιλίας του είπε: «Η ΕΜΕΠ με προσεκάλεσε να σας μιλήσω σαν συγγραφέας και σαν σοσιαλδημοκράτης». Πράγμα που έπραξε με τόλμη και σύνεση. Και κατέληξε: «Ο χαιρετισμός μου είναι και μία υπόσχεση. Δεν πρόκειται να ξεχάσω και δεν πρόκειται να συνηθίσω…». Και σε αυτό υπήρξε συνεπής… Ως το τέλος.
Η ομιλία του Γκρας υπήρξε, παρ’ όλη την προφύλαξη, συνταρακτική. Hταν όμως και η τελευταία δημόσια της ΕΜΕΠ. Η αντίδραση του δικτατορικού καθεστώτος μετά από αυτήν, ήταν απροκάλυπτη και οξύτατη. Μέσα στους επόμενους δύο μήνες συνελήφθησαν και εκτοπίστηκαν οι Γ. Πεσμαζόγλου, Α. Πεπονής και Γ. Κουμάντος και στις 22 Μαΐου 1972 διαλύεται η ΕΜΕΠ με απόφαση του Πρωτοδικείου Αθηνών.
Nικ. Λ. Γ. Λιναρδατος, Στρατης Στρατηγης
Stellenbosch
Κύριε διευθυντά
Η καταγραφή των εντυπώσεων του Ηλία Μαγκλίνη στην «Κ» της 7.3.2015, από την επίσκεψή του στο Κέιπ Τάουν της Ν. Αφρικής, μου επανέφερε, από τις ομίχλες της μνήμης, την προ 40ετίας περίπου επίσκεψή μου στη Ν. Αφρική, στον δρόμο για τα ίχνη του χωριανού μου Τζων Κώστα (1864-1932).
Ετσι στο Stellenbosch, που είναι η πανεπιστημιούπολη της Ν. Αφρικής, 30 μίλια από το Κέιπ Τάουν έζησε ένα μεγάλο μέρος της ζωής του, μια οδυσσεϊκή φυσιογνωμία του ελληνισμού της διασποράς, ο θρυλικός Τζων Κώστας.
Ξεκίνησε από ένα μικρό χωριό της απέραντης οθωμανικής αυτοκρατορίας, το χωριό Λειά, σκαρφαλωμένο ψηλά στη Μουργκάνα, στ’ απάτητα βουνά της ελληνικής Τσαμουριάς. Πέρασε από την Αυστραλία και την Κεντρική Αφρική και στο λυκόφως του 19ου αιώνα βρίσκεται στη Ν. Αφρική όπου εμαίνοντο οι πόλεμοι μεταξύ της πανίσχυρης βρετανικής αυτοκρατορίας και των πρώτων λευκών αποίκων, των λεγομένων Μπόερς (1899-1902). Ο Τζων Κώστας ετάχθη εθελοντικά με την πλευρά των Μπόερς. Τότε θρυλείται η συνάντησή του με τον νεαρό Αγγλο δημοσιογράφο Ουίνστον Τσώρτσιλ, ο οποίος παρακολουθούσε τον πόλεμο ως ανταποκριτής της Morning Post. Προφανώς μεταξύ των ανδρών του αποσπάσματος των Μπόερς, το οποίο συνέλαβε αιχμάλωτο τον Τσώρτσιλ, στις 15.11.1899, ήταν και ο Τζων Κώστας. Στη μεγάλη μάχη του ποταμού Μόντερ ο Τζων Κ. συλλαμβάνεται αιχμάλωτος μαζί με 4.000 Μπόερς και αποστέλλεται σε στρατόπεδο συγκέντρωσης στην Κεϋλάνη (Σρι-Λάνκα).
Επιστρέφει στη Ν. Αφρική μετά τη συνθήκη Ειρήνης του Μαΐου του 1902 και εγκαθίσταται στο Στέλλενμπος όπου ανοίγει την καφετέρια της «Καλής Ελπίδος», η οποία σύντομα γίνεται φοιτητικό στέκι.
Το 1936 ένας μεγάλος ποιητής της Ν. Αφρικής, ο Ε.Γ. Μαλέρπ, έγραφε νοσταλγικά για το καφενείο του Τζων Κ. και για τις ευτυχισμένες μέρες της νιότης. «Μου λείπει το ωραίο καφενείο του Κώστα, όπου κανείς δεν ζητά το τσάι του ματαίως, όπου ο ξενύχτης του Σαββατόβραδου περιμένει το πρωινό του από μπέικον και αβγά μαζί μ’ ένα πιάτο γεμάτο μαρμελάδα».
Αντωνης Ν. Βενετης – Μοναστηράκι Δωρίδος
Η ιαχή «αέρα»
Kύριε διευθυντά
Από τις στήλες της «Κ» έγινε λόγος για την πολεμική ιαχή «αέρα» που κατέστη διάσημη στον ελληνοϊταλικό πόλεμο, όπου αναφέρεται ότι η κραυγή αυτή πρωτοακούστηκε στους Βαλκανικούς Πολέμους το 1912-13 ή ακόμη νωρίτερα στην Κρήτη, περίπου το 1908 (ίδετε περισσότερα στην εγκυκλοπαίδεια «Πάπυρος-Λαρούς» Α΄ 1963, σ. 394), διαδόθηκε δε στους πολέμους του 1912-13 από τις κρητικές μονάδες και στο υπόλοιπο στράτευμα κατά τις εφόδους του πεζικού μας.
Φαίνεται όμως ότι η πολεμική ιαχή «αέρα» χρησιμοποιόταν πολύ παλαιότερα και μάλιστα στο ηρωικό 1821! Iσως, απίστευτο σήμερα και όμως το βεβαιώνει ξένος φιλέλληνας που υπηρέτησε στην Ελλάδα την ταραγμένη εκείνη εποχή. Πρόκειται για τον Κωνσταντίνο Μιχαήλοβιτς Μπαζίλι, Ρώσο αξιωματικό της ναυτικής μοίρας Αρχιπελάγους (υπό τον γνωστό μας αντιναύαρχο Ρίκορντ) και έγινε, όπως λέγει ο ίδιος, «μάρτυρας τόσο της αναγέννησης της αρχαίας Ελλάδας υπό τη σοφή διακυβέρνηση του κόμητος Καποδίστρια όσο και των θλιβερών γεγονότων που σημάδεψαν τους τελευταίους ανασχηματισμούς της κυβέρνησής του και προηγήθηκαν της ανάρρησης του πρίγκιπα της Βαυαρίας στον ανανεωμένο θρόνο του Αγαμέμνονα»!
Το βιβλίο του (ημερολόγιο το ονομάζει) τιτλοφορείται «Το Αρχιπέλαγος και η Ελλάδα στα 1830-1831», εκδόθηκε στην Αγία Πετρούπολη το 1834 και έχει μεταφρασθεί στα ελληνικά με τίτλο «Eνας Ρώσος στην Ελλάδα του Καποδίστρια» (εκδ. Καλέντης, 2000). Αναφέρει, λοιπόν, ο Κ. Μ. Μπαζίλι τα εξής αποκαλυπτικά (σ. 176) όσον αφορά την πολιορκία του κάστρου του Παλαμηδίου από τους Eλληνες, όπου, όπως λέγει, η κυανή σημαία «αφομοιώνεται με τον ελληνικό ουρανό, έτσι που μόνο ο λευκός σταυρός διαγράφεται στη γαλάζια απεραντοσύνη…» και συνεχίζει: «Ο ελληνικός στρατός πλησίασε, το πυροβολικό άρχισε να βροντάει ρίχνοντας… περίπου επί δύο ώρες ώσπου δόθηκε το κανονισμένο σήμα, ο τολμηρός στρατός φώναξε “αέρα” και επιτέθηκε στα πυροβόλα, χρησιμοποιώντας τις σκάλες που είχε τοποθετήσει η φρουρά».
Μήπως λοιπόν το «αέρα» είχε επιβιώσει ώς τις αρχές του 20ού αιώνα από τα παιδιά και τα εγγόνια της μεγάλης γενιάς των αγωνιστών του ’21; Και ακόμα, μήπως το «αέρα» προϋπήρχε και αυτού του 1821; Να ένα ωραίο ερώτημα που μπορεί να ενδιαφέρει τους φιλίστορες.
Σπυρος Γ. Δημητρακοπουλος – Δικηγόρος