Για πρώτη φορά στην ιστορία το διατραπεζικό επιτόκιο του ευρώ (Euribor) διάρκειας τριών μηνών, δηλαδή το επιτόκιο με το οποίο δανείζει η μια εμπορική τράπεζα την άλλη, υποχώρησε χθες κάτω από το μηδέν. Πρόκειται για αποτέλεσμα της ποσοτικής χαλάρωσης που έχει εγκαινιάσει η ΕΚΤ με θετικές συνέπειες για την πραγματική οικονομία και για τους δανειολήπτες, δεδομένου ότι με βάση το euribor τριμήνου διαμορφώνεται μεγάλο μέρος των δανείων που χορηγούν οι τράπεζες.
Τον περασμένο Ιούνιο η ΕΚΤ άρχισε να χρεώνει τις εμπορικές τράπεζες για τα χρήματα που φυλάσσουν σε αυτήν και τον περασμένο Σεπτέμβριο αύξησε το αρνητικό επιτόκιο στο -0,2%. Καταλυτικός παράγοντας ήταν βέβαια η ανακοίνωση αγοράς κρατικών ομολόγων της Ευρωζώνης στις 22 Ιανουαρίου και η έναρξη των αγορών στις 9 Μαρτίου. Ολα αυτά τα ευρώ που πλημμύρισαν το σύστημα οδήγησαν σε πτώση των αποδόσεων αρχικά στα κρατικά ομόλογα και πλέον και στις αγορές χρήματος.
Στόχος της λεγόμενης ποσοτικής χαλάρωσης, δηλαδή της μαζικής αγοράς περιουσιακών στοιχείων, είναι να ενισχύσει την ανάπτυξη και να επαναφέρει τον πληθωρισμό της Ευρωζώνης κοντά στο 2% από -0,1% που διαμορφώθηκε τον Μάρτιο. Η ΕΚΤ και οι περισσότεροι Ευρωπαίοι πολιτικοί ελπίζουν ότι η υποχώρηση των αποδόσεων θα αναγκάσει τις τράπεζες και γενικότερα τους επενδυτές να αρχίσουν να δανείζουν και πάλι επιχειρήσεις και νοικοκυριά κυνηγώντας υψηλότερες αποδόσεις από αυτές που βρίσκουν στα κρατικά ομόλογα. Η επανέναρξη του δανεισμού στην Ευρωζώνη θα είναι κρίσιμη για τη γενικότερη επιτυχία της ποσοτικής χαλάρωσης. «Οι τράπεζες δεν έχουν πλέον πουθενά να παρκάρουν τα χρήματά τους. Ωστόσο, η ζήτηση για δάνεια είναι επίσης ασθενική, ενώ το κανονιστικό πλαίσιο αποτρέπει τις τράπεζες από το να αναλάβουν πολλά ρίσκα.
«Φυσικά η Ελλάδα δεν επωφελείται καθόλου από αυτά τα πολύ χαμηλά επιτόκια» εξηγεί στην «Κ» ο κ. Αθανάσιος Βαμβακίδης, οικονομολόγος της Bank of America. Ενα ερώτημα είναι αν τα αρνητικά επιτόκια δανεισμού θα πλήξουν τις ευρωπαϊκές τράπεζες των οποίων η κερδοφορία ποτέ δεν ανέκαμψε πραγματικά μετά την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2009, σε αντίθεση με των αμερικανικών. Ενδεχομένως, σε κάποιον βαθμό τουλάχιστον, είναι η απάντηση. Μία πιθανή αντίδραση των εμπορικών τραπεζών θα μπορούσε να είναι να επιβάλουν αρνητικό επιτόκιο στις καταθέσεις πελατών τους.
Θετική εξέλιξη
Η υποχώρηση του Εuribor κάτω από το μηδέν «δείχνει ότι λειτουργεί και πάλι ο μηχανισμός διαμόρφωσης των επιτοκίων δανεισμού (στην Ευρωζώνη). Συνολικά είναι θετική εξέλιξη για την οικονομία και τους δανειολήπτες» λέει ο κ. Τζιοβάνι Ζανίνι, οικονομολόγος της Credit Suisse, μιλώντας στην «Κ». «Πιθανότατα θα είναι ελαφρώς αρνητική για τις τράπεζες, ωστόσο θα τις αναγκάσει να επιβάλουν και αυτές αρνητικό επιτόκιο στις καταθέσεις, οπότε δεν θα προκύψει μεγάλο ζήτημα» προσθέτει ο κ. Ζανίνι. Για τον κ. Χόγκερ Σμίντινγκ, επικεφαλής οικονομολόγο της Berenberg Bank η υποχώρηση του euribor κάτω από το μηδέν «για κάποιους είναι πρόβλημα, για τους περισσότερους όμως αποτελεί καλό νέο». «Δεν υπάρχει τεχνικό ή νομικό πρόβλημα που να σημαίνει ότι το επιτόκιο euribor 0,001% είναι πολύ διαφορετικό από το -0,001%. Για την πραγματική οικονομία τα μικρά σπρεντ και τα χαμηλά επιτόκια δανεισμού είναι θετικά. Για τις τράπεζες τα μικρά σπρεντ μπορεί να αποτελέσουν πρόβλημα». Προς το παρόν, φαίνεται ότι οι τράπεζες προτιμούν να δανείζουν η μία την άλλη αντίο να πληρώνουν 0,2% για να «παρκάρουν» τα χρήματά τους στην ΕΚΤ, όπως έκαναν με τις προηγούμενες «ενέσεις» ρευστότητας της ΕΚΤ. Ας ελπίσουμε ότι σύντομα θα αρχίσουν να δανείζουν και στην πραγματική οικονομία.