Ξεκινώ με το προφανές. Το μεταναστευτικό είναι ζήτημα που συγκεντρώνει πολλές αντιθέσεις: εμφανίζεται επίκαιρο, αλλά είναι διαχρονικό. Διακινείται από εγκληματικά κυκλώματα που «πωλούν» ελπίδα, στην πραγματικότητα, όμως, κερδοσκοπούν πάνω σε τραγωδίες, όπως αυτές στη Λαμπεντούζα ή στη Ρόδο. Εχει ως κίνητρο την ανθρώπινη αναζήτηση καλύτερης ζωής, στην πράξη όμως, πολλές φορές, δυστυχώς, καταλήγει στον θάνατο. Εγείρει κινδύνους δημόσιας ασφάλειας και κοινωνικής συνοχής για τις χώρες που δέχονται μετανάστες, αλλά, συνάμα, είναι και ζήτημα αλληλεγγύης απέναντι σε ανθρώπους. Εσπευσα να περιγράψω ορισμένες από τις αντιθέσεις, για να καταλήξω στο προφανές συμπέρασμα: τα πολυσύνθετα ζητήματα απαιτούν ρεαλισμό και συντονισμένες πολιτικές. Στοιχεία που, δυστυχώς, σήμερα εκλείπουν.
Τρεις μήνες τώρα, δέσμιοι και εγκλωβισμένοι στις ιδεοληψίες μας, καταφέραμε τον Μάρτιο, για πρώτη φορά στα χρονικά, να υποδεχθούμε διά θαλάσσης περισσότερους μετανάστες από την Ιταλία (τόσο πρόσφυγες πολέμου, όσο και οικονομικούς μετανάστες)! Δυστυχώς, οι μέχρι τώρα κυβερνητικές εμμονές για την κατάργηση των κέντρων κράτησης μεταναστών, η απουσία στοιχειώδους ελέγχου σε όποιον μπαίνει από τα σύνορά μας, ακόμα και οι διαφωνίες για το αν πρέπει ή όχι να επισκευαστεί ο φράκτης στον Εβρο, έχουν «στρέψει» τη ροή προς την Ελλάδα.
Η προηγούμενη κυβέρνηση προσπάθησε να περιορίσει τη ροή που δημιουργούν συνεχώς οι γεωπολιτικές εξελίξεις. Υλοποιήσαμε ένα πρωτοφανές εξοπλιστικό πρόγραμμα του Λιμενικού Σώματος, ύψους 71 εκατ. ευρώ, με ευρωπαϊκούς πόρους. Πετύχαμε να εντάξουμε, για τα επόμενα χρόνια, προγράμματα που ξεπερνούν τα 500 εκατομμύρια ευρώ. Δημιουργήσαμε κέντρα κράτησης και στελεχώσαμε με μεγάλο αριθμό υπαλλήλων τις υπηρεσίες ασύλου και πρώτης υποδοχής. Με τον τρόπο αυτό, καταφέραμε να αποτρέψουμε το 2014 περίπου 14.000 παράνομους μετανάστες από το να εισέλθουν στη χώρα μας, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία. Παράλληλα, για πρώτη φορά, οι παράνομες είσοδοι ήταν όσες και οι επιστροφές στις χώρες προέλευσης. Στείλαμε, με απλά λόγια, ένα μήνυμα: ότι τα σύνορά μας δεν είναι ξέφραγο αμπέλι. Χρειάζεται, όμως, μια πολιτική που να προλαμβάνει καταστάσεις και να αναπτύσσεται μέσα σε ένα διεθνές πλαίσιο συνεργασίας με τις γειτονικές χώρες, όπως με την Τουρκία. Αντί, δηλαδή, να εντοπίζεις την ψαρόβαρκα φορτωμένη με δυστυχείς ανθρώπους ανοιχτά της Λέσβου ή της Κω, είναι προτιμότερο να την εντοπίζεις στα τουρκικά ύδατα και να ειδοποιείς την τουρκική ακτοφυλακή να την περισυλλέξει. Γι’ αυτό και εμβαθύναμε στη σχέση με την Τουρκία, η οποία και υπέγραψε συμφωνία με την Ευρωπαϊκή Ενωση.
Τον περασμένο Νοέμβριο, υποδέχθηκα στην Αθήνα τον αρχηγό της τουρκικής ακτοφυλακής και συμφωνήσαμε να υπάρχει συνεργασία και σε τοπικό επίπεδο (νησί με ακτή). Και το πλάνο αυτό, όμως, έχει εγκαταλειφθεί από τη σημερινή κυβέρνηση. Βλέπετε, οι επιθετικές δηλώσεις και η πολιτική που καλλιεργεί τον τελευταίο καιρό ο υπουργός Εθνικής Αμυνας μπορεί να τέρπουν το εσωτερικό ακροατήριο, στην πράξη, όμως, έχουν δραματικές επιπτώσεις, που τις βιώνουν σήμερα οι νησιώτες του Ανατολικού Αιγαίου.
Θα κλείσω με το βασικό: ότι το μεταναστευτικό είναι πάνω από όλα ζήτημα ευρωπαϊκό. Δεν μπορούν να συνεχίζουν να το επωμίζονται μόνο οι χώρες του Νότου και ο Βορράς να σφυρίζει αδιάφορα. Γι’ αυτό και εκφράζω τη βεβαιότητα ότι ο αρμόδιος Ευρωπαίος επίτροπος, Δημήτρης Αβραμόπουλος, θα κάνει το σωστό. Οι προτάσεις της Ευρωπαϊκής Ενωσης που ανακοίνωσε, άλλωστε, κινούνται όλες προς τη σωστή κατεύθυνση.
Προσωπικά, θα κατέθετα και άλλες:
Πρώτον, να ζητηθεί από τις χώρες προέλευσης να υιοθετήσουν και εκείνες αυστηρότερες ποινές για τους διακινητές. Δεν γίνεται η παράνομη διακίνηση μεταναστών να αποτελεί στην Ελλάδα ιδιώνυμο αδίκημα, που επισύρει βαρύτατες ποινές, ενώ στην Τουρκία να «ξεπλένεται» με λίγες ημέρες κράτησης.
Δεύτερον, η Ευρωπαϊκή Ενωση, μέσω της Frontex, να αναλάβει την επιτήρηση των θαλάσσιων συνόρων σε χώρες όπως η Λιβύη, που δεν έχουν την ικανότητα επιτήρησής τους.
Τρίτον, η δημιουργία κέντρων εξέτασης αιτήσεων ασύλου στις χώρες προέλευσης (π.χ. δημιουργία προσφυγικών καταυλισμών στην Τουρκία), με παράλληλη κατανομή τους –με ίσους όρους– ανάμεσα στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, αποτελεί μέτρο που θα χαλάρωνε την πίεση.
Με αυτούς τους τρόπους, θα μπορούσαμε να αποτρέψουμε αποτελεσματικά και άλλα φαινόμενα μαζικής παράνομης εξόδου μεταναστών. Κυρίως, όμως, θα μπορούσαμε να γλιτώσουμε ζωές από τις ναυτικές τραγωδίες, όπως εκείνες των περασμένων ημερών.
* Ο κ. Μιλτιάδης Βαρβιτσιώτης είναι τέως υπουργός Ναυτιλίας και βουλευτής Β΄ Αθηνών.