Το δημοψήφισμα το οποίο ανέσυρε ως πιθανή λύση πολιτικής απεμπλοκής από την παρούσα στενωπό ο κ. Αλ. Τσίπρας φέρνει εκ των πραγμάτων στον νου τον τελευταίο πρωθυπουργό ο οποίος επιχείρησε να το προωθήσει, τον κ. Γ. Παπανδρέου. Ο πρώην πρωθυπουργός, ευρισκόμενος σε κλοιό πιέσεων τόσο από το εξωτερικό, όπου η προώθηση των μνημονιακών υποχρεώσεων εθεωρείτο ανεπαρκής, όσο και από το εσωτερικό, όπου το αμφίθυμο ΠΑΣΟΚ βρισκόταν σε παρατεταμένη ενδοκομματική κρίση, εκτιμούσε, ήδη από το 2010 ότι το αποτέλεσμα ενός δημοψηφίσματος θα μπορούσε να αποτελέσει μια νέα βάση νομιμοποίησης. Τελικώς, ως ένδειξη στήριξης της κυβερνητικής πολιτικής, αντιμετωπίστηκαν οι αυτοδιοικητικές εκλογές του 2010, όταν το ΠΑΣΟΚ κέρδισε σχεδόν όλες τις σημαντικές περιφέρειες και δήμους.
Κατά την άνοιξη και το θέρος του 2011, οι διαδηλώσεις των «Αγανακτισμένων» στο Σύνταγμα υπέσκαψαν περαιτέρω την κυβερνητική προοπτική και σταθερότητα, γεγονός που ώθησε τον κ. Παπανδρέου στη σκέψη ότι το επόμενο πρόγραμμα (το δεύτερο Μνημόνιο) έπρεπε να εγκριθεί διά δημοψηφίσματος. Παράλληλα προς τις διαπραγματεύσεις που διήρκεσαν έως και τη Σύνοδο Κορυφής της 26ης/10/2011 στις Βρυξέλλες, ο κ. Παπανδρέου άρχισε να εκμυστηρεύεται σε συνεργάτες του (Χ. Καστανίδης, Φίλ. Πετσάλνικος, Ν. Αθανασάκης, Δ. Ρέππας) τις σκέψεις του για δημοψήφισμα. Οι απορίες όλων διαλύθηκαν τη Δευτέρα 31/10, όταν ο κ. Παπανδρέου ανακοίνωσε στην Κ.Ο. του ΠΑΣΟΚ ότι θα διοργανώσει δημοψήφισμα για την έγκριση του νέου προγράμματος (το οποίο περιελάμβανε και το PSI).
Η ανακοίνωση του δημοψηφίσματος αιφνιδίασε τους περισσότερους στην Κ.Ο., αλλά και στον υπόλοιπο κόσμο, κάτι που άλλωστε διεφάνη από τις αντιδράσεις των διεθνών ΜΜΕ. Την επομένη, 1η Νοεμβρίου, πραγματοποιήθηκε υπουργικό συμβούλιο το οποίο είχε σχεδόν αποκλειστικό θέμα το δημοψήφισμα και τελείωσε τις πρώτες πρωινές ώρες της 2ας/11. Την ίδια ημέρα ο κ. Παπανδρέου (ο οποίος συνοδευόταν από τους κ. Ευ. Βενιζέλο, Φίλ. Σαχινίδη και Γ. Ζανιά) μετέβη εσπευσμένα στις Κάννες, όπου, στο περιθώριο της Συνόδου του G20, η κ. Αγκελα Μέρκελ και ο κ.κ. Σαρκοζί, Λαγκάρντ, Ρεν, Γιουνκέρ, Ρομπέι και Μπαρόζο επισήμαναν σε αυστηρό τόνο προς τον Ελληνα πρωθυπουργό ότι το δημοψήφισμα μπορεί να έχει ως μοναδικό δίλημμα την παραμονή της χώρας στην Ευρωζώνη ή την έξοδο από αυτήν. Τα περιθώρια ελιγμών για τον κ. Παπανδρέου ήταν ουσιαστικά μηδενικά. Εχουν γραφτεί πολλά και από αρκετές πλευρές για εκείνη τη βραδιά στη νότια Γαλλία. Ο ίδιος ο κ. Παπανδρέου έχει διαψεύσει ότι οι ηγέτες πληροφορούνταν για το δημοψήφισμα από τα ΜΜΕ. Αντιθέτως, έχει πει ότι ήδη από τον Σεπτέμβριο του 2011 είχε ειδοποιήσει την κ. Μέρκελ η οποία μάλιστα συμφωνούσε. Η επιστροφή του κ. Παπανδρέου στην Αθήνα τα ξημερώματα της 3ης/11 δρομολογούσε και την αποχώρησή του από την πρωθυπουργία.
