ΡΕΠΟΡΤΑΖ: ΜΕΛΙΝΑ ΣΙΔΗΡΟΠΟΥΛΟΥ
Στη γυναίκα που έμοιαζε «σαν κορδέλα τυλιγμένη γύρω από μια βόμβα», σύμφωνα με τον Αντρέ Μπρετόν, είναι αφιερωμένη η άνοιξη και το καλοκαίρι του 2015. Η έκθεση «Mirror, Mirror», με μια σειρά πορτρέτων της, παρουσιάζεται στην γκαλερί Throckmorton Fine Art του Μανχάταν. Στο Ντιτρόιτ η έκθεση «Kahlo, Rivera and Mexican Modern Art» φωτίζει τις πτυχές των δύο καλλιτεχνών και τον τρόπο που το μεξικανικό πνεύμα αποτυπώθηκε στα έργα τους. Η γη και τα πλάσματά της είναι παρόντα σχεδόν σε κάθε πίνακα της Φρίντα, που άλλοτε απεικονίζει τον εαυτό της ως ελάφι, άλλοτε το πρόσωπό της πλαισιώνεται από παπαγάλους και μαϊμούδες. Τη σχέση της με τη φύση ερευνά η «Frida Kahlo: Art, Garden, Life» στον Βοτανικό Κήπο της Νέας Υόρκης, όπου ο επιμελητής Scott Pask έχει αναπαραστήσει τον κήπο της Casa Azul, του «Μπλε Σπιτιού», στο οποίο γεννήθηκε και επέστρεψε η Κάλο πριν από το θάνατό της.
Η αιώνια μούσα
Ομως στις εικόνες της Ishiuchi Miyako, που φωτογράφισε 300 κομμάτια από την γκαρνταρόμπα της, καταγράφεται η πιο προσωπική πτυχή της. Στην γκαλερί Michael Hoppen του Λονδίνου οι επισκέπτες μπορούν να δουν στις εικόνες της Γιαπωνέζας φωτογράφου ενδύματα και αξεσουάρ της Φρίντα, ένα θησαυρό που επί 50 χρόνια ο σύζυγός της Ντιέγκο Ριβέρα κρατούσε κλειδωμένο λόγω της αδυναμίας του να αντικρίσει και πάλι όσα την αγκάλιαζαν. Το μαγιό, τα εκκεντρικά γυαλιά της αλλά και τα κεντητά, πολύχρωμα φορέματά της: τα φορούσαν οι γυναίκες από την Tehuantepec, μια πόλη του Μεξικού όπου επικρατούσε η μητριαρχία, και η Φρίντα τα λάτρευε. Αγαπούσε πολύ και τις κεντητές Huipil μπλούζες, απόηχο της ενδυμασίας των Μάγια. Ηξερε να μαγνητίζει τα βλέμματα φορώντας παραδοσιακά μεξικανικά κομμάτια ακόμη και σε επίσημες εκδηλώσεις. Συγκεκριμένα, η χαρακτηριστική ενδυμασία της Τιχουάνα είχε κάνει τόση εντύπωση στο Παρίσι, που η Ελσα Σκιαπαρέλι σχεδίασε ένα φόρεμα το οποίο ονόμασε «Robe madame Rivera», τότε που η Φρίντα δεν είχε αυτονομηθεί ως καλλιτέχνιδα, αλλά βρισκόταν στη σκιά του συζύγου της. Την ίδια περίοδο η Φρίντα έγινε εξώφυλλο στο περιοδικό Vogue, τη βίβλο της μόδας. Και ασφαλώς δεν δέχτηκε ποτέ να αλλάξει τα σμιχτά της φρύδια, που έγιναν σήμα κατατεθέν της.
Είχε, άλλωστε, το δικό της στυλ. Προτιμούσε τα εκρηκτικά μεξικανικά χρώματα, στόλιζε το λαιμό της με προκολομβιανά κοσμήματα και τύλιγε τους ώμους της ή τα μαλλιά της με τα περίφημα rebozo (μακριά, πολύχρωμα τριγωνικά υφάσματα που φορούν οι γυναίκες στο Μεξικό). Στα μαλλιά της έβαζε συχνά φρέσκα λουλούδια και φορούσε φούστες μακριές που κάλυπταν τα σωματικά της ελαττώματα, όπως το πόδι της που έμεινε πιο ασθενικό και κοντό από το άλλο όταν σε νεαρή ηλικία την είχε χτυπήσει η πολιομυελίτιδα. Εμαθε ωστόσο να περπατάει αέρινα, καμουφλάροντας κάθε αδυναμία της και γοητεύοντας όσους συναντούσε, ακόμη και όταν, αργότερα, θα χρειαζόταν να στηρίξει τον κορμό της φορώντας γύψινο κορσέ, σύμβολο της ευθραυστότητας του σώματος αλλά και της ατσάλινης δύναμής της.
Το 2012 η σχεδιάστρια Rei Kawakubo «αναπαρήγαγε» αυτόν τον κορσέ δημιουργώντας κομμάτια από δαντέλα και σατέν για την καλοκαιρινή συλλογή των Comme des Garcons, ενώ ο Jean Paul Gaultier έδωσε τη δική του εκδοχή το 2004 με τον σομόν κορσέ The Freckles, που πρότεινε να φοριέται πάνω από ένα κοντό φόρεμα στο χρώμα του δέρματος. Στο στυλ της υποκλίθηκαν όμως και οι Dolce & Gabbana, Marc Jacobs, ακόμη και ο Richardo Tisci, ο οποίος της αφιέρωσε την κολεξιόν Haute Couture Φθινόπωρο – Χειμώνας 2010 του οίκου Ginenchy.
Tα μεγαλύτερα περιοδικά μόδας έχουν κατά καιρούς ντύσει τα μοντέλα τους α λα Φρίντα – ανάμεσά τους η μεξικανική Vogue, το ιταλικό Amica, το σουηδικό DV Move, το Officiel, το Harper’s Bazaar. Στο pinterest υπάρχουν εκατοντάδες εικόνες κοριτσιών που ντύνονται στο στυλ της, στο YouTube μια γυναίκα μπορεί να βρει οδηγίες βήμα-βήμα για το πώς να πλέξει ανάμεσα στα μαλλιά της ένα φουλάρι και να στολίζει την κορυφή του κεφαλιού της με φρέσκα λουλούδια. Η Fridomania καλά κρατεί. Το online κατάστημα Etsy διαθέτει περίπου 7.400 σχετικά αντικείμενα, φούστες μεξικανικές, σκουλαρίκια σαν τα δικά της, δαχτυλίδια, μαντίλια – και φυσικά την εικόνα της σε στάμπα σε T-shirts, μαξιλαράκια, κονκάρδες, μαγνητάκια και ό,τι άλλο φανταστεί κανείς (μέχρι και σε είδη παιδικών πάρτι!).
Πρότυπο για το γυναικείο κίνημα
Η Φρίντα μπορούσε να κάνει τα πάντα μόδα χάρη στον πηγαίο ερωτισμό της και το πάθος της για τη ζωή. Οι απιστίες του Ριβέρα πάντοτε της άφηναν πικρή γεύση, γι’ αυτό και αποφάσισε να χρησιμοποιήσει τα ίδια όπλα και να απλώσει τη σαγήνη της σαν πέπλο, συνάπτοντας σχέσεις με άντρες και γυναίκες, ανάμεσα στους οποίους η θρυλική μαύρη ηθοποιός και χορεύτρια Ζοζεφίν Μπέικερ.
Στις κατακτήσεις της συγκαταλέγονται επίσης ο Τζουλιέν Λέβι, ο Νίκολας Μιούρεϊ, ο ουγγρικής καταγωγής φωτογράφος που μας χάρισε τα πιο διάσημα πορτρέτα της, αλλά και ο «piochitas» (το τραγογένι), όπως αποκαλούσε η ίδια τον Τρότσκι.
Στο σύντομo πέρασμά της από τη ζωή η Φρίντα Κάλο έγινε σύμβολο θάρρους και πρότυπο για το γυναικείο κίνημα, καθώς διεκδίκησε το δικαίωμά της στην ελευθερία δημιουργώντας την προσωπική της ταυτότητα. Κυρίως, όμως, παρέμεινε μια γνήσια Μεξικανή. «Για εμάς ο θάνατος είναι η αρχή. Προερχόμαστε από το θάνατο. Είμαστε παιδιά του θανάτου», έλεγε ο Κάρλος Φουέντες. «Η Φρίντα είχε έναν δικό της τρόπο να ξεγελά το θάνατο, να παίζει μαζί του. Του έδινε διάφορα ονόματα: ο σαπιοδόντης (mera dentona), ο ψημένος (la tostada), ο βασιλιάς του χορού (la catrina), ο καράφλας (la pelona). Τον ονόμαζε ακόμα “βίαιη, σιωπηλή έξοδο”». Η δική της έξοδος ήρθε στις 13 Ιουλίου του 1954, στην ηλικία των 47 ετών.
Ντιέγκο Ριβέρα: ο έρωτας που τη σημάδεψε
«Ντιέγκο, για έλα κάτω! Δεν ήρθα να σε φλερτάρω, παρόλο που είναι γνωστό πως είσαι μεγάλος γόης. Θέλω να σου δείξω τους πίνακές μου. Αν σου φαίνονται ενδιαφέροντες, πες το. Αν όχι, πάλι πες το, να κάνω κάτι άλλο να βοηθήσω την οικογένειά μου». Αυτά ήταν τα πρώτα λόγια που απηύθυνε η Φρίντα, κοριτσάκι τότε, στον διάσημο ζωγράφο και κατά 21 χρόνια μεγαλύτερό της Ντιέγκο Ριβέρα, που έμελλε να γίνει ο μεγάλος και βασανιστικός έρωτας της ζωής της. Κρατώντας υπό μάλης τους πίνακές της και πριν καν εκείνος μιλήσει, συμπλήρωσε: «Δεν θέλω κομπλιμέντα, θέλω την κριτική ενός σοβαρού ανθρώπου. Δεν είμαι ερασιτέχνης ζωγράφος ούτε καμιά φιλότεχνος. Είμαι ένα κορίτσι που πρέπει να κερδίσει τη ζωή του». Εκείνη την ημέρα ο Ριβέρα δούλευε μια τοιχογραφία γύρω από το υπουργείο Παιδείας του Μεξικού, ενώ για τη Φρίντα ήταν η πρώτη ημέρα που στεκόταν και πάλι στα πόδια της μετά το τραγικό ατύχημα της 17ης Σεπτεμβρίου του 1925, όταν το λεωφορείο στο οποίο επέβαινε συγκρούστηκε με τραμ και αναποδογύρισε. Τότε ένα σίδερο είχε διαπεράσει το σώμα της όπως «το σπαθί τον ταύρο», σύμφωνα με τη δική της περιγραφή, προκαλώντας σοβαρά τραύματα στη σπονδυλική της στήλη.
Τότε δεν ήξεραν πως στις 21 Αυγούστου του 1929 θα δένονταν με τα δεσμά του γάμου, για να πάρουν στη συνέχεια διαζύγιο και μετά να ξαναπαντρευτούν. «Ντιέγκο-αρχή / Ντιέγκο-κτίστης / Ντιέγκο-παιδί μου / Ντιέγκο-πολυαγαπημένος μου / Ντιέγκο-ζωγράφος / Ντιέγκο-εραστής μου», θα έγραφε στο ημερολόγιό της προς το τέλος της ζωής της. Η επεισοδιακή σχέση της με τον γόη Ριβέρα τής κόστιζε πολύ, μα όσες φορές κι αν προσπάθησαν να μείνουν μακριά ο ένας από τον άλλο, δεν τα κατάφεραν. «Στη ζωή μου είχα δύο ατυχήματα. Στο πρώτο με χτύπησε ένα τραμ, το άλλο είναι ο Ντιέγκο», είχε πει. Αυτή ήταν η Φρίντα. Ενα κομμάτι λάβας, μια αδάμαστη γυναίκα, αποφασισμένη να ρουφήξει μέχρι και την τελευταία ρανίδα της ζωής. «Οταν η ζωή σού στέλνει λεμόνια, φτιάξε λεμονάδα», λέει μια αγγλική παροιμία.