Πρόσφατα το επανέλαβε σε συνέντευξή του ο Ευάγγελος Βενιζέλος. Πρόκειται για μια διαπίστωση αρκετά διαδεδομένη: μεταβαλλόμαστε ταχύτατα –αν δεν είμαστε ήδη– σε μια κοινωνία χαμηλών προσδοκιών. Αφού πληρώνονται μισθοί και συντάξεις, καλά είμαστε. Εάν σε αυτό προσθέσουμε τη διασάλευση κριτηρίων, με συνέπεια να θεωρούνται η αναποφασιστικότητα και το αδιέξοδο διαπραγματευτική στρατηγική, αλλά και τη διαρκή ενοχοποίηση του άλλου («φταίνε οι ξένοι», «οι δανειστές», «η Ευρώπη», κ.ο.κ.), έχουμε μια πρώτη αποτύπωση του ελληνικού κοινωνικού τοπίου.
Στη δημοσκόπηση του Ερευνητικού Ινστιτούτου του Πανεπιστημίου Μακεδονίας (για λογαριασμό του ΣΚΑΪ) καταγράφεται μικρή άνοδος του ποσοστού όσων αισθάνονται φόβο από τη διεθνή συζήτηση περί Grexit (51,5%, μία μονάδα παραπάνω σε σύγκριση με την τελευταία έρευνα του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, πριν από τρεις εβδομάδες).
Εάν ανακεφαλαιώσουμε, η σύνθεση δεν δηλώνει μόνο μια κοινωνία κουρασμένη αλλά και αδύναμη πλέον να αντιληφθεί την επόμενη μέρα χωρίς κάποια απειλή να επικρέμαται, είτε αυτή αφορά το Grexit, είτε την ανεργία, είτε την περαιτέρω συρρίκνωση των μισθών –αν όχι άμεσα, έμμεσα με τους φόρους.
Οσο η κανονικότητα απομακρύνεται, θυμίζοντας άπιαστο όνειρο, τόσο το πισωγύρισμα παραμένει η μόνη σταθερά.
Αλλες, ευρωπαϊκές, κοινωνίες, εν τω μεταξύ, ασχολούνται με ζητήματα τα οποία στη χώρα μας, αν δεν αντιμετωπίζονται ως «πολυτελή», έχουν τριτοκοσμικό χαρακτήρα: διαχείριση απορριμμάτων, προβλήματα περιβάλλοντος, καθαριότητα στις πόλεις, πολεοδομικές παρεμβάσεις, κ.ο.κ.
Ο ορίζοντας που μικραίνει δεν είναι μόνο ο περιορισμός αναγκών και απαιτήσεων, αλλά και οι επιθυμίες που υπακούουν μόνο σε «κόκκινες γραμμές». Τα όνειρα που δεν έχουν θέση όταν η αγωνία για τον επιούσιο αφορά, πλέον, ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού της χώρας. Και προς αποφυγήν παρεξηγήσεων, δεν εννοούμε την κατασκευασμένη, εν πολλοίς, «ανθρωπιστική κρίση», την υπερδραματοποίηση μιας συνθήκης αναμφισβήτητα δύσκολης, αλλά όχι στον βαθμό και στην έκταση που προβάλλεται από μέρος της πολιτικής ηγεσίας και των ΜΜΕ.
Η παρακμή που επιτάθηκε με την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ δεν αφορά μόνο την προς τα έξω εικόνα της χώρας. Και η κυβέρνηση να αλλάξει, θα εξακολουθήσουν να υπάρχουν οι αντιλήψεις που την ανέδειξαν. Οι απόψεις και οι εφαρμογές τους περί ζωής και πολιτικής. Οι θέσεις για την Παιδεία, για τις εργασιακές σχέσεις, για την ιδιωτική πρωτοβουλία, για την τεχνολογία, για την επιχειρηματικότητα, για την ανταγωνιστικότητα, την αξιολόγηση, την αξιοκρατία, την αριστεία σε όλους τους τομείς.
Οι ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ ενίσχυσαν τα ένστικτα που γέννησαν το μόρφωμα της Ελλάδας της χρεοκοπίας. Τροφοδότησαν την επιθυμία για επιστροφή στο βολικό σημείο της κατάργησης κάθε προσωπικής ευθύνης, όπου και πάλι λεφτά (θα) υπάρχουν ερήμην των συνθηκών. Το «πάμε σαν άλλοτε» έγινε προεκλογικό σύνθημα γιατί το χρέος θα «κουρευόταν», οι δανειστές θα υπαναχωρούσαν, το μνημόνιο θα εξέλιπε, δεν θα χρειάζονταν επιπλέον μέτρα. Η αυταπάτη, τη στιγμή ακριβώς που η πραγματικότητα πίεζε ασφυκτικά, απαιτώντας δημοσιονομική πειθαρχία και γενναίες πολιτικές αποφάσεις με κόστος, υποκατέστησε την ελπίδα με την ψευδαίσθηση.
Ετσι, τώρα ο φόβος, οι χαμηλές προσδοκίες, η παραίτηση δεν είναι απλώς η συνέπεια της εντεινόμενης πενταετούς κόπωσης. Πολλαπλασιάστηκαν τους τελευταίους μήνες, γιατί οι προεκλογικές υποσχέσεις, στην πιο κρίσιμη στιγμή για τη χώρα, εξαέρωσαν και τα λίγα, ελάχιστα, που είχαν κατακτηθεί. Αντί να δημιουργήσουν προοπτική, προκάλεσαν την πιο ασφυκτική αναδίπλωση.
