Η Ελλάδα δεν είναι η μοναδική χώρα που βρίσκεται σήμερα εγκλωβισμένη σε μια κρίση χρέους. Σε κρίση χρέους βρίσκεται, επίσης, το Πουέρτο Ρίκο.
Προφανώς, τα προβλήματα στο Πουέρτο Ρίκο είναι αρκετά βαθύτερα και δεν περιορίζονται μόνον στο ύψος του κρατικού χρέους. Εκκρεμούν αρκετά ζητήματα που έχουν οδηγήσει τη χώρα σε αυτή τη δυσμενή θέση. Ωστόσο, τα περισσότερα που συζητιούνται για την οικονομία του Πουέρτο Ρίκο δεν επικεντρώνονται στην πιο οφθαλμοφανή ερώτηση: τι θα έπρεπε να κάνει μια οικονομία σαν αυτή του Πουέρτο Ρίκο σήμερα;
Το Πουέρτο Ρίκο έχει, ασφαλώς, ζεστούς χειμώνες και παραλίες. Και άλλες χώρες, όμως, διαθέτουν ανάλογα χαρακτηριστικά. Παρ’ όλα αυτά, η συγκεκριμένη χώρα είναι πολύ μεγαλύτερη και πιο πυκνοκατοικημένη από τις γειτονικές χώρες, με μικρή αναλογία ακτογραμμής ως προς την ευρύτερη περιοχή ή τον πληθυσμό της. Οπότε δεν είναι τόσο άρτια τοποθετημένη για να αναπτυχθεί μια οικονομία με επίκεντρο τον τουρισμό.
Πράγματι, η χώρα έχει δώσει μεγαλύτερο βάρος στον μεταποιητικό κλάδο και ειδικότερα τις φαρμακοβιομηχανίες, όπου προσφέρονται και εκπτώσεις στη φορολογία.
Αλλά γιατί να αναπτυχθεί η μεταποίηση σε αυτή τη χώρα; Είναι πολλοί οι τρόποι για να αναπτύξει μια χώρα συγκριτικό πλεονέκτημα στη μεταποίηση. Μπορεί να αποκτήσει μια ευρεία βάση στην εξειδίκευση, όπως η Γερμανία. Μπορεί να προσφέρει χαμηλά ημερομίσθια όπως αρκετές αναδυόμενες οικονομίες στην Ασία. Μπορεί να καλλιεργήσει ή να διατηρήσει ένα πλεονέκτημα από τη γεωγραφική της θέση, όπως ισχύει για ορισμένες μεταποιητικές δραστηριότητες που παραμένουν στις ΗΠΑ ή τη ζώνη εξαγωγών που έχει δημιουργηθεί στο βόρειο τμήμα του Μεξικού.
Το Πουέρτο Ρίκο, όμως, δεν ανήκει σε καμία από όλες αυτές τις κατηγορίες. Δεν διαθέτει ένα ιδιαίτερο χάρισμα, ούτε έχει καλλιεργήσει μια ιδιαίτερη εξειδίκευση. Οι μισθοί είναι χαμηλοί σε σχέση με τα κριτήρια που ισχύουν στις ΗΠΑ αλλά δεν είναι αισθητά χαμηλοί. Είναι ένα νησί σε πολύ μικρή απόσταση από τις ΗΠΑ, αλλά η μεταφορά εμπορευμάτων είναι αργή και φέρει υψηλό κόστος για να αναπτυχθεί εκεί ένας εμπορικός κόμβος. Μπορεί, ως εκ τούτου, να καταλήξει κανείς στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχουν οι απαραίτητες προδιαγραφές για να δημιουργηθεί μια αξιόλογη οικονομία σε ένα νησί που βρίσκεται σε αυτήν την τοποθεσία.
Μόνον και μόνον αυτό το συμπέρασμα θα μπορούσε να αποτελέσει ισχυρό επιχείρημα για περικοπές μισθών. Αλλά, το Πουέρτο Ρίκο είναι τμήμα των ΗΠΑ και έτσι οι κάτοικοί του είναι Αμερικανοί πολίτες. Το γεγονός αυτό θέτει ένα όριο στον βαθμό που είναι δυνατόν να μειωθούν οι μισθοί. Συν τοις άλλοις, ο επαναπατρισμός των εργαζομένων είναι ένας παράγοντας που συγκρατεί τους μισθούς σε κάποια επίπεδα.
Oύτως ή άλλως, εάν μια οποιαδήποτε περιοχή των ΗΠΑ δεν είναι εξαρχής αρκετά ελκυστική για να προσελκύσει την παραγωγή αγαθών, δεν μπορούμε να αναμένουμε από τους κατοίκους της να εντείνουν τον ανταγωνισμό μέσα από τη μείωση των μισθών. Είναι αναμενόμενο να μεταναστεύσουν οι νέοι για να βρουν μια καλύτερη θέση εργασίας σε άλλη περιοχή των ΗΠΑ. Το Πουέρτο Ρίκο έχει κάποια κοινά χαρακτηριστικά με τη Δυτική Βιρτζίνα, όπου η απασχόληση είναι ήδη χαμηλή.
Ισως, θα έπρεπε να αντιμετωπίσουμε το Πουέρτο Ρίο ως μια περιοχή όπως είναι οι υπόλοιπες των ΗΠΑ. Ανά πάσα στιγμή θα μπορούσαμε να αναμένουμε ορισμένους τομείς της οικονομίας να βρίσκονται σε σχετική ή απόλυτη πτώση καθώς εναλλάσσονται οι τάσεις στην τεχνολογία και το παγκόσμιο εμπόριο.
Αναρωτιέμαι εάν, πράγματι, το Πουέρτο Ρίκο ανήκει σε αυτήν την κατηγορία. Δέχεται, άραγε, τις επιπτώσεις από την αναδίπλωση των δικτύων μεταφοράς προϊόντων και την επιστροφή της μεταποίησης στις ανεπτυγμένες οικονομίες.
To Πουέρτο Ρίκο επωφελείται από προγράμματα του ομοσπονδιακού κράτους αλλά καλείται να καλύψει μόνο του αρκετές δαπάνες. Ο επαναπατρισμός εργαζομένων μειώνει τα κρατικά έσοδα ενώ παραμένουν αμετάβλητες οι δαπάνες για την κάλυψη του υπόλοιπου πληθυσμού, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τους γηραιότερους. Ισως, όμως, να είναι ωφέλιμο να μη δοθεί μεγαλύτερη προσοχή σε συγκεκριμένους τομείς αλλά στην ευρύτερη οικονομία. Τα προβλήματα του Πουέρτο Ρίκο μπορεί να πηγάζουν από το γεγονός ότι το νησί αυτό δεν είναι τόσο εύκολα προσβάσιμο σε μια περίοδο που οι εταιρείες επιδιώκουν να αναπτύσσουν παρουσία σε όσο πιο πολύ προσβάσιμες περιοχές.